Yerevan'ın "Su satan çocuk" heykeli ve 'pulpulak'ları
Günümüzde akar suyu olmayan bir şehir düşünülemez. Ermenistan'ın başkenti pulpulaklar, şehri Yerevan’ın su temini konusunda çok ciddi sorunları olduğu bir dönem vardı. Eski Yerevan sakinleri Hrazdan Nehri suyunu tarlalarını sulamak için kullanırdı. İçme suyu için bazıları Getar Nehri'nin eşsiz derecede temiz suyundan yararlanırdı, ancak bu ırmak şehirden hayli uzaktı. Yerevan'da su sorunu nedeniyle büyük zorluklar çekilmiş, hatta çeşitli hastalıklar baş göstermişti. Şehrin su sorununu çözmek isteyen, Yerevan’ın birkaç zengin ailesi, 1910'da Afrikyants ve Tamamcıyan ailerinin finansmanıyla su şebekesini inşa etmek üzere 14 üyeli bir anonim şirket kurdu. Şirketin adı "Yerevan Su Şirketi" idi. Şehir suyu Getar Nehri'ne ortalama 19 km uzaklıkta bulunan kırk temiz su kaynağından getirilecekti. Yerevan’ın yeni inşa edilen içme suyu şebekesi 23 Aralık 1911'de hizmete girdi.
Şehrin farklı yerlerinde halka açık çeşmeler yapıldı. Merkezde, su satışı için dokuz sucu dükkânı inşa edildi. Ancak bu sorunu tamamen çözmedi. Özellikle sıcak yaz aylarında çeşmelerde ve dükkânlarında uzun kuyruklar oluşuyordu. Bu da, şehirde dolaşıp susamış insanlara bir bardak soğuk su satarak geçimini sağlayan girişimci oğlan çocukları için bir iş alanı yarattı. Susamış şehirlileri yoldan su almaya ikna etmenin en yaygın yolu ise şu şarkıydı:
Minik testimle su satarım,
Yerevan'ın soğuk suyu,
Soğuk su için ki
Minik ekmek alayım...
(…Իմ կուլայով այս պուճուր
Ջուր եմ ծախում,
Երևանի սառը ջուր,
Ջուր խմեցեք` սառը ջուր,
Որ հաց առնեմ մի պուճուր…)*
1970'te su sorunu nihayet çözüldüğünde, su satan çocuklara adanmış "Sucu çocuk" adlı bronz heykel yapıldı.
Çalındı, bulundu
Heykelin modeli Gagik Gevorgyan, heykeltraş Hovhannes Bejanyan’ın atölyesinin bulunduğu mahallede yaşayan küçük bir oğlan çocuğuydu. Annesiyle birlikte her gün okula giderken atölyenin önünde durup heykellere hayranlıkla bakıyordu. Bir gün heykeltıraş Bejanyan, Gagik’e “Sucu çocuk” heykelini yapmak için model olmak isteyip istemediğini sordu. Gagik memnuniyetle kabul etti. Heykel bittiğinde usta heykeltraş modeline kendi yaptığı bir Hovhannes Tumanyan büstünü hediye etti. Bronz ve bazalttan yapılmış olan ‘Sucu Çocuk’ heykeli 2,2 metre yüksekliğindeydi. Heykel, Kasım 1970'te Şahumyan Meydanı'na yerleştirildi. Nisan 1993’de kimliği belirsiz kişiler tarafından çalınan heykel, bir süre sonra bulunarak yeniden eski yerine yerleştirildi. Mayıs 2019’da heykelin bulunduğu Şahumyan Meydanı yanında Yerevan'ın 2800. yıldönümüne adanmış büyük park açıldığında, küçük sucunun yenilenen heykeli, İngiliz Bahçesi'nde Pepo heykeli ile Sundukyan Ulusal Akademik Tiyatro arasındaki alana taşındı. Yerevan’da su sorunu çözüleli yıllar olduysa da sadece su satıcılarına adanan heykel, oğlan çocuklarının ekmek almak için soğuk su sattığı eski günleri hatırlatmaya devam ediyor.
Başkentin pulpulakları
Söz sulardan açılmışken, Yerevan’ın Pulpulakları (պուլպուլակ) hakkında küçük bir ek yapalım.
Ermenistan’da saygı duyulan bir adam öldüğünde, onun onuruna evinin bahçesine bir pulpulak yerleştirilir. Pulpulaklar devamlı akan küçük çeşmeler gibidir. Ermeni halkına göre, pulpulak suyu aktığı sürece, ölen adamın anısı her zaman insanların kalbinde kalacaktır. Ermeniler 1968'de Yerevan'ın 2750. yıl dönümünü kutladıkları vakit şehirde 2750 küçük çeşme kuruldu. Yıl dönümünden bu yana çok zaman geçti, ancak hâlâ varlığını sürdüren pulpulak adı verilen bu küçük çeşmeler herkese temiz su sağlıyor. Bunlardan güvenle su içilebiliyor. Bu nedenle, özellikle yaz aylarında Yerevan sokaklarında yürürken, dükkânlara gidip su satın almaktansa susuzluğunuzu serin suların aktığı pulpulaklardan giderebilirsiniz.
(*) «Ջուր եմ ծախում» şarkısının geleneksel ve pop kayıtlarını YouTube üzerinden bulabilirsiniz.
