Եթէ ունեցեր ենք կրկին կ՚ունենանք

Բարի էր Պէք­ճեան Սրբա­զանը։ Բա­րի էր նոյ­նիսկ միամիտ հա­մարո­ւելու աս­տի­ճան։ Թե­րեւս ալ այդ բա­րիու­թեան, բա­րի կա­մեցո­ղու­թեան պատ­ճա­ռաւ են­թարկո­ւեցաւ չա­րերու հա­լածան­քին։

Ճիշդ ալ այս պատ­կե­րը տես­նե­լով է որ գեր­մա­նացի անո­ւանի թա­տերա­գիր Պեր­թոլտ Պրեխտ կը հարցնէր. «Հասկցանք բա­րի ես, բայց բա­րիքդ որո՞ւ է»։

Հե­տեւե­լով սրբա­զանի թաղ­ման, ակա­մայ կը մտա­ծեմ այս ու նման հար­ցումնե­րու պա­տաս­խաններ գտնել մտքիս մէջ։

Որ­քան ալ հա­կասա­կան թո­ւի, պի­տի հա­մար­ձա­կիմ ըսե­լու թէ բա­րի վար­քը, բա­րի կամ­քը, բա­րի միտ­քը ինքնին բա­ւարար չեն փո­խադար­ձա­բար բա­րիք գտնե­լու հա­մար։

Ան­շուշտ որ այս բո­լորը լաւ յատ­կութիւններ են, բայց ան­բա­ւարար երբ չա­րիքի իշ­խա­նու­թիւն կազ­մած մթնո­լոր­տի մէջ դի­մադ­րութեան կա­րողու­թիւն մը չեն ներ­կա­յաց­ներ։

Պէք­ճեան Սրբա­զան ամիս­ներ առաջ տո­ւած հար­ցազրոյ­ցի մը ըն­թացքին իր հիաս­թա­փու­թիւնը կը պար­զէր «Իմ գիտ­ցած պոլ­սե­ցին այսպէս չէր» ըսե­լով։

Յայտնի է որ երկրէ հե­ռու մնա­ցած տա­րինե­րուն սի­րելի սրբա­զանը միշտ պա­հած է իր ծննդա­վայ­րի բա­րի ու ազ­նիւ յի­շատակ­նե­րը։ Պան­դուխտի հո­գեբա­նու­թիւն կրնանք հա­մարել այս թե­րացու­մը։ Մարդկա­յին բնազ­դի ան­խուսա­փելի հե­տեւանք։ Չէ որ մեզ­մէ իւ­րա­քան­չիւրը երա­նու­թեամբ կը յի­շէ ման­կութեան տա­րինե­րը։ Կը մոռ­նայ թէ այդ նոյն տա­րինե­րը նաեւ զրկանքնե­րով լե­ցուն էին։ Բայց ըն­տա­նիքի ջեր­մութիւ­նը, ծնող­նե­րու գուրգու­րանքն է որ կը ձե­ւաւո­րէ ան­ցեալի յի­շատա­կը։

Ճիշդ ալ այս պա­հուն կը մտա­բերենք հա­ւաքա­կան մտքի, այդ մտքի թե­լադ­րանքնե­րու եւ այս բո­լորը կեան­քի կո­չելու անհրա­ժեշ­տութիւ­նը։ Իրաւ ալ ի՞նչ նշա­նակու­թիւն ու­նի հա­մայնք ըլ­լալ, եթէ չի պի­տի պար­զենք հա­մայնքա­յին կե­ցուածք։ Եթէ զար­գա­ցումնե­րը կ՚ըն­թա­նան մեր աչ­քե­րուն առ­ջեւ առանց մեր մաս­նակցու­թեան կամ մի­ջամ­տութեան։ Եթէ միայն պի­տի մնանք հան­դի­սատե­սի դիր­քին մէջ, այն ատեն մեր շուրջ ծա­ւալող բո­լոր խնդիր­ներն ալ պի­տի իյ­նան կրկէ­սի մա­կար­դա­կին։

Վեր­ջին քա­նի մը տաս­նա­մեակ­նե­րուն ամէն բա­նի հան­դէպ չէ­զոքու­թիւն պա­հող ան­հատնե­րով, ոեւէ մէ­կը խրտչեց­նե­լէ խու­սա­փելով իր քննա­դատե­լու առա­քելու­թիւնը զլա­ցող մա­մու­լով, ազ­գա­յին ու դա­սակար­գա­յին գի­տակ­ցութիւ­նը կորսնցու­ցած կա­ռոյցնե­րով պոլ­սա­հայու­թիւնը կ՚ապ­րի նա­հան­ջի մը շրջա­նը։

Եթէ պատ­րո­ւակ­ներ պի­տի որո­նենք շատ ալ դժո­ւար չէ բո­լոր թե­րու­թիւննե­րը ար­դա­րաց­նե­լու պատ­ճառներ հնա­րել։ Պար­տինք գիտ­նալ թէ այդ հնարքնե­րը ինքնա­խաբէու­թե­նէ վեր իմաստ մը չու­նին։

Դէմ առ դէմ ենք զա­նազան մար­տահրա­ւէր­նե­րու, որոնց հետ կար­լի չէ գլուխ ել­լել պար­զա­պէս ուս թօ­թուե­լով։

Ան­ցեալին հո­գեւոր թէ աշ­խարհիկ իր կա­ռոյցնե­րով կազ­մա­կեր­պեալ հա­մայնք էինք, որու հա­սարա­կական ու­ժը ար­դար հպար­տութիւն կը պատ­ճա­ռէր։

Ու­րեմն ան­կա­րելի չէ, կրնանք վե­րատի­րանալ ան­ցեալի բո­լոր բար­քե­րուն՝ պայ­մա­նաւ թէ վե­րակեր­տենք միաս­նա­կանու­թեան ուժը։

[email protected]