-Գիտէ՞ք, ինձ մօտ Երեւանից ընկերուհիս է եկել, որը սիրահարուած է Վանաձորին,-ուրախութեամբ կիսւում է վանաձորցի ընկերուհիս իր ատամնաբոյժի հետ։
-Ի՛նչ մի սիրելու բան է,- պատասխանում է ատամնաբոյժը։
Յիշում եմ, մի անգամ համացանցում վաւերագրական ֆիլմ էր դրուած Կիրովականի մասին (մինչեւ 1935-ը քաղաքը կոչուել է Ղարաքիլիսէ, իսկ մինչեւ 1993՝ Կիրովական։ 1988-ի տուեալներով Կիրովականի բնակչութեան թիւը կազմում էր 170,900, իսկ 2019-ի՝ 78,400 մարդ...)
Ուրեմն այդ ֆիլմը նկարահանուած էր սովետական ոճով, այսինքն քաղաքը ներկայացուած էր որպէս իտեալական, սակայն տարիներ անց կիրովականցիները, սփռուած աշխարհով մէկ, զգացին ուժեղ կարօտախտ, բացականչելով «Մեր Կիրովականն է», «Մեր փողոցն է», «Մեր գործարանն է»։ Միայն մի կին Կլենտէյլից, որը երկար տարիներ անց եկել էր իր ամերիկեան դրախտից Վանաձոր՝ այցելելու համար իր ծնողների գերեզմանը, խիստ հիասթափուած էր մնացել քաղաքի տեսքով. կիսաքանդուած, լքուած… Ես էլ նկատեցի, որ եթէ բնակիչները զանգուածաբար լքեն իրենց քաղաքը եւ վերաբերուեն քաղաքին որպէս լոկ իրենց ծնողների գերեզմանատուն, ապա վերադարձին անշուշտ կը գտնեն լքուած քաղաք։
- Եթէ դուք այդքան հաւանում էք այդ քաղաքը, ուրեմն գնացէք ու ապրէք այնտեղ,- խայթեց դժգոհ կինը։
- Ես այդպէս էլ պատրաստւում եմ անել՝ ուզում եմ տեղափոխուել Վանաձոր։
Ի՞նչ կարող էր պատասխանել Կլենտէյլով հրապուրուած կինը. նա դիմեց սովետական ֆիլմի յայտնի արտայայտութեանը.
- Ձեզ էլ կը բուժէն։
Բայց ես չվիրաւորուեցի, որովհետեւ իրօք երբ սիրահարւում ես, դա հիւանդութեան նման մի բան է, իսկ ես սիրեցի այս քաղաքը ոչ թէ այն պատճառով, որ այն գեղեցկացել եւ բարեկարգուել էր, այլ հենց լքուածութեան համար… լքուածը աւելի մեծ սիրոյ կարիք ունի, այնպէս չէ՞։ Երբ մօտենում եմ քաղաքին, ուզում եմ մեքենայի պատուհանից ամբողջ ուժով բղաւել «Ես սիրում եմ քեզ»։ Իմ սիրած զբաղմունքն է – քայլել փողոցներով, յափշտակուած նայել պատուհաններին եւ երեւակայել, թէ ինչ է ներսում կատարւում։ Ամենամեծ ուրախութիւն ինձ պատճառում է փռած լուածքը, իսկ տարուայ այս եղանակին՝ պատշգամբներում արեւի տակ հանած բրդէ վերմակներն ու մատրասները (ներքնակ)։ Ոչխարի բուրդը սկզբից լուանում են, յետոյ արեւի տակ չորացնում, այնուհետեւ փռում գետնի վրայ եւ ճիպոտով մի լաւ չպխում։ Առաջին անգամ կեանքում բուրդ չպխեցի ընկերուհուս պատշգամբում։
Քայլում եմ փողոցներով, իսկ ոտքիս տակ խնձորներ են… Երեւանում թութն է ոտքերիդ տակ, իսկ Վանաձորում՝ խնձորները։ Խնձորենիները կախում են իրենց թեւեր-ճիւղերը գործարանների պարիսպներից։ ժամանակին Կիրովականում 27 գործարան էր աշխատում, իսկ հիմա մնաց միայն գործարանային բնապատկերը եւ մաքուր լոռուայ օդը, ինչպէս Զուիցերիայում։
7 օր հանգստանում էի՝ համացանցից, դիմատետրից, հեռատեսիլից, հետեւաբար եւ լուրերից։ Այնքան երջանիկ էի, որ վախեցայ։ Ինչո՞ւ ենք մենք այդքան վախենում, երբ երջանիկ ենք։ Ես հասկացայ, որ երջանկութեան իմաստը դա ցանկութիւնների ի սպառ բացակայութիւնն է։ Այլեւս ոչինչ չես ուզում։ Միայն եօթներորդ օրը աչքի ծայրով մի պահ դիտեցի լուրերը. թագաժահր, թագաժահր, թագաժահր… Ինչո՞ւ մեր ուղեղին անդադար գամում այդ թագաժահրը։ Եթէ ճիշտ գործածենք դիմակը, ապա արեան զեղումն ապահովուած է։ Հեռատեսիլով չեն պատմի այդ մասին։ Ինչո՞ւ մենք չունենք բժշկական գծով լրագրողներ։ Թագաժա՞հր էք ասում։ Աւելի լաւ կը լինէր Վանաձորի որոշ թաղամասերում աղբի եւ խմելու ջրի հարցերը լուծէին։ Այդ թաղերում աղբը նետում են գետը, իսկ խմելու ջուրը 32 տարի է, ինչ չկայ՝ երկրաշարժից յետոյ չունեն։ Հետաքրքիր է, ի՞նչ հարցեր են քննարկում քաղաքապետարանի աւագանու նիստերին։ Փողոցներում մարդ գրեթէ չես տեսնի։ Մէկ-մէկ տարեցների կը հանդիպես, որոնց երեսները պինդ ծածկած են դիմակներով։ Երբեմն մոռանում են արտակարգ դրութեան մասին եւ՝ դուրս գալով տնից ազատ շնչում ու արտաշնչում են, եւ այդ ազատութիւնից հիւանդագին վախ զգալով, շտապ վերադառնում են տուն՝ դիմակը երեսին դնելու համար…։
Իսկ ես… ես բլդրղան եմ համտեսում։ Թթու դրած բլդրղան. բոյսի տեսակ է, որը խոշոր մաքարոնի նման է։
