«Ակօս»ի այս շաբաթուայ թիւին մէջ ընթերցողները պիտի հանդիպին ՀՏՓ կուսակցութեան պատգամաւոր Կարօ Փայլանի 6-7 Սեպտեմբերի մասին խորհրդարանական հետաքննութիւն պահանջող առաջարկին։ Ինչպէս ինք ալ կը շեշտէ, Կարօ Փայլան քաջ տեղեակ է թէ իր այս առաջարկը երբեւիցէ նկատի պիտի չ՚առնուի որքան ատեն որ երկրէ ներս կը տիրէ մարդու իրաւունքներու բռնաբարման զանազան երեւոյթներ։ Երկրի մտաւորականութիւնը հաստատ գիտէ որ այն ինչ որ կատարուեցաւ 1955 թուականին, կրնայ կրկնուիլ ընդմիշտ, քանի որ այդ արարքները գործածական միջոցներ ըլլալով կը դիտուին տարբեր ժամանակաշրջաններու կառավարութիւններու կողմէ։ Վերջապէս այդ նոյն օրերուն նման դէպքեր գործադրուեցան Անգարայի մէջ բնակութիւն հաստատած սուրիացի գաղթականներուն դէմ։ Եղելութիւնները դոյզն իսկ տարբերութիւն չունէին 66 տարի առաջ պատահածներէն։ Խուժանը տարուած էր նոյն ոխով եւ տրամադիր էր մինչեւ մարդասպանութեան տանող չարիքներ գործադրելու։ Բարի պատահականութիւն մըն էր պարզապէս որ այդ դէպքերու ընթացքին մարդկային կորուստ չարձանագրուեցաւ։ Դարձեալ նոյն վայրագութիւնն էր կը բեմադրուէր։ Մարդիկ սարսափի մէջ կը փորձէին իրենց երախաները խնայել անձրեւի նման տեղացող քարերէն։ Ինչպէս երեկ, այսօր ալ կար իշխանամէտ մամուլ մը, որ նման վայրագութիւնը կը նկարագրէր իբրեւ ժողովուրդի պոռթկում։
Թուրքիոյ արժանի կերպով քննարկելէ խուսափած նիւթերէն մէկն ալ խաղաղ բնակիչներու ամենայն հեշտութեամբ խուժանի վերածուելու երեւոյթն է։ Այս երեւոյթը պատմութեան մէջ բազում անգամներ գոյացած է եւ ոչ ոք մտածած է անոր տեղի տուող գործօններու մասին։ Ինչպէ՞ս կ՚ըլլայ որ ընտանիքի հայր մը յանկարծակիօրէն վերածուի ոճրագործի եւ կացինը կամ ուրագը ձեռին ուղուի նոյնիսկ իրեն անծանօթ մարդկանց վրայ։Իսկապէս ալ անհամար են նման պատահարները՝ որոնք արժանի են լուրջ ուսումնասիրութեան։ Արդեօք իւրաքանչիւրիս ինքնութեան մէջ թաքնուա՞ծ է բռնութեան նման հակում մը կայ եւ յարմար պահին տեսանելի կը դառնայ Եթէ անդպէս չէ հապա ինչպէ՞ս բացատրել «լինչ» կոչուած զանգուածային ոճիրները։
Յիշենք որ Լիպիոյ մէջ այդ երկրի համարեա պաշտելի նախագահը իրեն համար ալ զարմանք պատճառող վայրագութիւնով մը բզիկ-բզիկ եղած էր իր հարազատ ժողովուրդի ձեռքերուն մէջ։ Անհաւատալի էր այդ երեւոյթը եւ մտածել կու տայ թէ ինչքան ալ գազան վարչակարգի հեղինակը ըլլայ ոչ ոք արժանի է նման մահուան եղանակին։ Եթէ քիչ մը փորձենք վերյիշել մօտ անցեալը մեր յիշողութեան մէջ պիտի պարզուի իտալացի բռնապետ Պենիթօ Մուսոլինիի մահուան դրուագը։ Իր ժողովուրդը ոտքերէն կախած էր երբեմնի այն առաջնորդը, որ կը կոչէին Իլ Տուչէ։ Այսինքն կը համարէին ազգին առաջնորդը։
Հիթլեր խելացի գտնուած եւ անձնասպանութիւնով կրցած էր կանխել մնան ճակատագիրը։ Ամբոխի հոգեբանութիւնը վտանգաւոր է վերջապէս։
