Varlık Vergisi, yokluğun yolu
Türkiye tarihinde haksız, hukuksuz, adaletsiz, zalimce olay çoktur malum. Varlık Vergisi de bunlardan biri. Geçen hafta, Varlık Vergisi hakkında makaleleri ve ‘Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları’ adlı bir kitabı (İletişim Yay.) olan Prof. Ayhan Aktar’la bu konuda bir söyleşi yaptık. Bu yazıda Varlık Vergisi’nin kimi yanlış bilinen, kimi hiç bilinmeyen ve o söyleşide daha genişçe ele aldığımız kimi yönleri üzerinde durmak istiyorum.
Varlık Vergisi en basit hâliyle, dönemin hükümetinin Kasım 1942 ile Mart 1944 arasında uygulamaya koyduğu, kâğıt üzerinde savaş şartlarında kazanılan ‘fevkalade kazançları’ vergilendirmek için koyduğu bir vergi. Gerçekten de İkinci Dünya Savaşı ortamının getirdiği, tüketim mallarındaki kıtlık, hükümetin karşılıksız para basması yüzünden fırlayan enflasyon ekonomik bir krize yol açmıştı. Aktar’ın da dediği gibi, hükümet hem bütçe açığını kapamak, hem karşılıksız piyasaya sürülen parayı geri çekmek için böyle bir vergi düşünür. Fakat, bu işin sadece bir yüzü, hatta görünen yüzüdür.
Diğer yüzde, Başbakan Şükrü Saracoğlu’nun CHP grup toplantısında açıkça söylediği üzere Ermeni, Rum ve Yahudileri piyasadan silme, onların yerine Türkleri ‘oturtma’ amacı vardır. Nitekim, o sıralar nüfusun %2’sinden azını oluşturan gayrimüslimler, şahıs ve firma bazında verginin yaklaşık %90’ını ödüyor. Gene Ayhan Aktar’ın 28 Aralık 1942 ila 30 Haziran 1943 tarihlerini kapsayan tapu arşivinde yaptığı çalışmanın gösterdiği üzere bu dönemde Ermeni, Yahudi ve Rumlar gayrimenkullerini satarken onların sattıklarının %67,7’sini Müslüman vatandaşlar, %30’unu ise kamu iktisadi teşebbüsleri, kamu bankaları, belediyeler, Vakıflar Genel Müdürlüğü gibi kamu kurumları yani devlet almış. Sermaye transferi açıkça görülüyor.
Aslında savaş sebebiyle vurgunculuk, istifçilik, karaborsacılık yoluyla zenginleşenlerden hükümetin, Türkiye’de veya başka yerde, normalin dışında bir vergi alması ne akla, ne vicdana aykırı. Fakat, Varlık Vergisi uygulaması, sanılanın aksine böyle bir vergi değil. Daha doğrusu, bunun çok ötesinde özellikleri var. Bir kere, her şeyden evvel daha en başından mükellefleri Müslüman-gayrimüslim diye ayıran bir zihniyet var (Bunların yanı sıra ‘Ecnebi’ ve ‘Dönme’ diye iki kategori daha var ki başka dinden özellikle de Sabetaycılar kastedilerek Yahudilikten dönmüş olanların kastederek ‘Dönme’ diye bir kategori oluşturulması başlı başına bir gösterge.) Böyle olunca, demek ki asıl mesele varlıklı olmak değil; öyle olsaydı Müslüman zenginlerin de aynı biçim ve derecede vergilendirilmesi gerekirdi. Hâlbuki gayrimüslimlere yazılan vergi otomatik olarak, Müslümanların katbekat üzerindeydi. Misal, yan yana iki dükkânı olup aynı işi yapan, ciroları birbirine yakın iki kişiden Türk olana 500 lira vergi yazılırken Yahudi olana 50 bin lira vergi tarh edilmişti.
Amacın söylendiği gibi sadece vurguncuyu, istifçiyi, karaborsacıyı vurmak olmadığını gösteren bariz başka bir hâl ise şoför, komisyoncu, sekreter, terzi, garson gibi, emeğiyle hayatını kazanan Hıristiyan ve Yahudilere de vergi salınmış olmasıdır. Üstelik, bu öyle istisna denebilecek bir topluluk da değildir. Ücretli veya dar gelirli olup da kendisine Varlık Vergisi çıkarılan gayrimüslimlerin sayısı 26 bin civarındadır. Bu kesimden olup da vergi salınan bir Türk-Müslüman yoktur. Bu kesimden sadece gayrimüslimlere vergi tarh edilmiştir. Yani, adı ‘varlık’ vergisi olsa da sadece varlıklılardan alınmamıştır. Bu da verginin, bugün bile onu savunmak için ileri sürülen gerekçesini, başka bir deyişle verginin kendi hikâyesini geçersiz kılar.
Buradaki el çabukluğu, tüm karaborsacıları, vurguncuları gayrimüslim, tüm gayrimüslimleri de karaborsacı gibi göstermekti ve burada başrolü hükümetten çok basın oynamış. Yazarıyla, çizeriyle “misafirperverliğimizi istismar ederek memleketin kanını emen yabancılar” imajını körüklemişler. (Dikkatinizi çekerim, burada ‘misafir’ denenler bu toprakların binlerce yıllık sakinleri.) Ahmet Emin Yalman, Zekeriya Sertel, Refik Halit Karay, Peyami Safa gibi başka konularda kolayca hemfikir olamayacak kalemler Varlık Vergisi bağlamında Hıristiyan ve Yahudi karşıtlığı konusunda kolayca bir araya gelmişler. Acaba bunlar, yukarıda söylediğimiz gibi emekçi gayrimüslimlerden de bu verginin alındığını bilmiyorlar mıydı? Biliyorlardı da umursamıyorlar mıydı veya onları da mı ‘hak ettiler’ diye değerlendiriyorlardı?
Bugün aklı başında, ahlakını ve insafını yitirmemiş herkes hukuk düzeni açısından vahim yerde olduğumuzu görüyor ve söylüyor. Peki, hukuk katlinin öncülleri yok muydu? Olmaz olur mu... Hukuk başka şeylerin yanı sıra, bir kültür işi aynı zamanda ve burada net bir devamlılık çizgisi var. Şöyle ki, Varlık Vergisi hukuksuzluk, keyfilik kültürünü besleyen öncül vakalardan biri. Hepimiz KHK rejiminden şikâyetçiyiz ama bunun evveliyatı var, her şeyi hepten yeni zannetmeyelim. Varlık Vergisi’nde tarh edilen miktara itiraz için dava yolu kapatılmıştı, örneğin. Biz bugün ‘aranan’ bir kişinin bulunamaması durumunda yakınlarının gözaltına alındığını görüyor ve itiraz ediyoruz. Varlık Vergisi’nde bir kişi vergi ‘borcunu’ ödeyemezse o kişinin yalnız eşinin değil, yetişkin çocuklarının, anne-babasının, kardeşlerinin de mallarına el konabiliyordu.
Biz bugün hukuki ve idari keyfilikten, iki satırlık kararnamelerle iş görülmesinden de şikâyet ediyoruz, değil mi? Varlık Vergisi için ilk çıkan kanunda, 55 yaş üstündekilerin çalışma kampına gönderilemeyeceği hükmü var (Burada söylemedik ama evet, borcunu öde(ye)meyenler çalışma kampına gönderildiler.) Daha sonra, vergiyi açıkça eleştirme ‘cüret’ini gösteren ama 55 yaşından büyük olan iki Yahudi avukatı da çalışma kampına gönderebilmek için hemen bir Bakanlar Kurulu kararnamesi çıkarıp, 55 yaşından yaşlı olanların da kampa gönderilmesi kuralını getiriyorlar.
Daha anlatılacak çok şey var ama neden tarihî günahlarla yüzleşmeden bugünü de düzeltemeyeceğimiz anlaşılmıştır sanırım.
