Ահա եւ հեռանում է ամառը՝ 2020-ի ամառը։ Կպցրեցին մեր ամառը ինքնամեկուսացուած գարնան՝ Ուհան քաղաքին։ Այս տարուայ կերպարը՝ մինչեւ աչքերը դիմակ քաշած տարեց մարդն է.
- Ինչո՞ւ էք կրում դիմակ։
- Վիրուսից եմ վախենում։
- Կագնած էք միայնակ ծառի տակ եւ վախենում էք վիրուսի՞ց։ Հանէ՛ք այդ դիմակը եւ ազատ շնչէ՛ք։
- Իսկ եթէ ոստիկանը տեսնի...
Այսպիսի երկկողմանի վախ։
Առաւօտեան նստած եմ ընդարձակ պատշգամբում, որից բացւում է Վանաձորի համայնապատկերը։ Քաղաքը գտնւում է Փամբակի եւ Բազումի լեռնաշղթաների միջեւ ընկած նեղ եւ երկարաւուն գոգաւորութիւնում։ Քաղաքն իր ողջ երկայնքով աչքիս առաջ է։ Հնարաւոր չէ ո՛չ մի երկվայրկեան աչքը կտրել տեսարանից եւ ես զմայլուած հետեւում եմ արեւի քայլքին լանջերի վրայով։ Երեք տատրակներ են երեւում երկնքում։ Ի՞նչ է պէտք, որպէսզի թռչիւնը թռչի։ Թեւե՞րը պիտի բացի, ո՛չ, նա պէտք է հպարտ դառնայ։ Ահա քեզ բարձրագոյն իմաստութիւն։ Հպարտութիւնը դա ոգին է։ Թռիչքը իրականացնում է ոգին։ Ոգին է թեւեր տալիս։ Եթէ դու առաւօտեան արթնանալիս զգացմունքների անճիգութեան մէջ ես, ապա դա նշանակում է, որ ապրում ես մարմնով։ Սակայն եթէ լուսաբացին ի վիճակի ես մտիկ անել ավտոմեքենաների շարժը, այս ու այն կողմ ուղղուած էներգետիկ հոսանքները, լեռների պարը արեւի շուրջպարի ներքոյ, ապա դու օժտուած ես ոգով։ Երկնքում լեռների ֆոնին երեք տատրակ են սաւառնում, աւելի ճիշդ լեռնապար են բռնել՝ մէկը սեւ է, երկուսը՝ ճերմակ։ Սեւը պէտք է ճերմակը տեսնելու համար։ Փորձիր բացատրել բնութեան մտայղացումը։ Մեզ դա տուած չէ։ Մեր հոգսը դա մարդկային ցեղն է։ Եւ այստեղ է, որ շնորհիւ Պիլ Կէյթսի մարդկային բազմազանութիւնը այս ժամանակաշրջանին բաժանուեց երկու ենթատեսակների. մտածողների եւ... ինչպէ՞ս անուանել այդ երկրորդ տեսակին։ Ես այն կոչում եմ վախեցածներ։ Վախենում են վարակից, որը շարունակ գովազդւում է հեռատեսիլով։ Օրինակ, մի ճանաչուած հասարակական գործչի հետ հարցազրոյց են անում։ Անունը չեմ նշում, կարեւորը նրա ասածն է. «Ես լսեցի բազում հակասական կարծիքներ եւ չկարողացայ կողմնորոշուել»։ Եւ ի՞նչ.երեւակայէք, որ մարդը կանգնած է խաչմերուկում եւ չի կարող ընտրել իր առջեւ բացուած ճանապարհներից մէկը։ Այսինքն ինքնուրոյն կողմնորոշուելու կարողութիւն չունի։ Այս պարագայում օգնութեան է գալիս հեռատեսիլը։ Ինչ ասում է՝ հաւատում են։ Իրականում հեռատեսիլը որպէս քարոզչական զէնք ծառայում է պաշտօնական սուտին։ Քարոզչութեան միջոցներից մէկը կոչւում է Ոչխարի ազդեցութիւն. այս մեթոտը միտուած է համոզել հեռուստադիտողին ընդունել մի կեղծ գաղափար։ Ինչպէ՞ս է համոզում։ Նշում է, որ հասարակութեան լայն զանգուածը արդէն ընդունել է այն։ Ոչխարի ազդեցութեան տակ գտնուողները միշտ ասում են «Ամբողջ աշխարհում մարդիկ մեռնում են այդ հիւանդութիւնից»” կամ «Ամբողջ աշխարհը դիմակ է կրում, տուգանք է մուծում, սոցիալական հեռաւորութիւն է պահում»։
Դիմատետրում ծանօթացել էի մի վանաձորցի կնոջ՝ Սվետլանայ Էլիզբարեանի հետ։ Երբ եկայ Վանաձոր, պիտի հանդիպէինք, եւ ես մտածում էի, որ եթէ դիմակով լինի, ապա չեմ կարողանայ իր հետ մերձենալ։ Մենք հեռուից տեսանք միամեանց եւ մեր սրտերում այնպիսի բերկրանք բաբախեց, որ երբ մօտիկացանք, ապա մենք համոզուած էինք, որ մեր ընկերութիւնը առնուազն 100 տարեկան է։ Ընկերութիւն, երբ կանայք միմեանց հանդէպ ոչ թէ ընկերուհիներ են, այլ ընկեր։ Եւ քիչ անց մենք վայելեցինք այն հաճոյքը, որի անունն է խորաթայ, muhabbet, իսկ հին յունարէնով՝ անուշաւուն բերկրանք...
