Հայոց պատմութեան երկու փառաւոր շրջաններու թագաւորներ, Ռշտունեաց իշխանութեան հիմնադիր Ռշտուն եւ Արծրունեաց իշխանութեան հիմնադիր Արծրուն բոլորած են իրենց կեանքի աւելի քան 90 գարունները եւ գահը յանձնած իրենց գահաժառանգներուն։
«Ակօս»ի հայերէն էջերու աւագ խմբագիր Սարգիս Սերովբեանի մեծ հաճոյքով պատմած ժողովրդական բանահիւսութիւնը կը սկսէր վերի նկարագրումով։ Ապա Սարգիս պատմահօր վայել հարազատութեամբ կը շարունակէր…
Երկու տարեց թագաւորներ յաճախ կը հանդիպէին իրարու եւ բազմութենէ հեռու անկիւն մը քաշուած համով կը զրուցէին անցեալի յիշատակներէն։ Կրկին այդպէս օր մըն էր, երբ մեր ծերուկները սօսիի մը շուքին ներքեւ մտած էին զրոյցի։ Յանկարծ Արծրուն դիմացի բլուրին վրայ նկատեց արծիւ մը։ կանգնած էր ժայռի մը գագաթին եւ կը հսկէր դաշտը։ Զգուշացուց ընկերոջ՝ Ռշտունին. «Արծիւը տես» գոռալով։ Ռշտուն հայեացքը սեւեռեց դէպի Արծրունի մատնացոյց ըրած կողմը ու ապա ուս թօթուելով առարկեց. «էտի արծիւ չէ, էծ է»։ Ի՜նչ այծ, պարզ էր, յստակ կը տեսնէր Արծրուն, արծիւ էր ժայռին վրայ կանգնողը։ Ան ալ իր կարգին պնդեց արծիւ է ըսելով։ Երկու ծերուկները չկրցան իրար համոզել։ Մէկը պնդեց «արծիւ է», միւսը կրկնելով կրկնեց «այծ է»։ Այս տարակարծութիւնը, հետզհետէ վէճը դեռ շատ երկար կը շարունակուէր եթէ ժայռին վերեւ կանգնած արծիւը յանկարծ չթեւածեր ու դէպի երկինք չսլանար։ Փաստուած էր, արծիւ էր, ահա սխալած էր հալիւոր Ռշտունը։ «Տեսա՜ր թեւածեց թռաւ, առծիւ էր» գոռաց յաղթական ուրախութեամբ։ Ռշտուն անդրդուելի մնաց իր յամառութեան մէջ՝ «թռի էլ էծ է, չթռի էլ էծ է» պատասխանեց ընկերոջը։ Խօսքի, վէճի, փաստ ճարելու, ապացուցելու, համոզելու եւ բոլոր միջոցներու վերջակէտն էր Ռշտունի խօսքերը։ Այդ պահէն ետք հակաճառութիւնը շարունակելով երկու բարեկամ կրնային սրդողիլ առ յաւէտ։
Նախորդ Չորեքշաբթի մահապարտ մը ահաբեկչական յարձակումով ինքզինք պայթեցուց, իր հետ զոհելով 29 անմեղ մարդկանց։ Վարչապետ Տաւութօղլու յաջորդ օր իսկ յայտարարեց յանցագործը՝ «ՓԵՏ-ի անդամ ահաբեկիչ մըն է, Ամուտէ ծնած, անունն է Սալիհ Նէճճար»։ ՓԵՏ-ի պետ Սալիհ Միւսլիմ նոյն օրը հերքեց այս պնդումը, ըսելով որ իր կազմակերպութիւնը կապ չունի այդ արարքին հետ եւ նման անունով մէկն ալ երբեք չէ ճանչցած։
Հերքումը նշանակութիւն չունեցաւ վարչապետին համար եւ շարունակեց երգել նոյն յանկերգը։ Ապա յայտնըւեցաւ ուրիշ միաւորում մը՝ քրտական արմատական շարժում՝ «ԹԱՔ»։ Այս վերջիններս, թէ ստանձնեցին գործողութիւնը եւ թէ յայտարարեցին գործակատարի անունը, Վանի ծնունդով Ապտուլպաքի Սօմէր։ Այս յայտարարութենէ ետք Սօմէրի հայրն ալ երեւան ելաւ, ճանչցաւ իր որդին եւ հաստատեց անոր ինքնութիւնը։ Արդարադատական Բժշկութիւնը կ՚ուզէր բացթողում մը չըլլայ։ Անմիջապէս բջիջներու օրինակներ վերցուցին մահապարտի դիակէն եւ հօրմէն, որոնց բաղդատութիւնով յայտարարեցին վերջնականապէս եւ վճռականապէս։
Ինչ ընես որ քաղաքականութիւնը հեռու է ամէն տեսակ պարկեշտութենէ։ Վարչապետը տակաւին կը շարունակէ իր պնդումը, «անունին տարբեր ըլլալը նշանակութիւն մը չունի» ըսելով։ Ռշտունի եւ Արծրունի յամառութիւնը ուրախ ժպիտ մը կը յառաջացնէ մեր մօտ։ Իսկ Նախագահ Էրտողանի եւ Վարչապետ Տաւութօղլուի յամառութիւնը իրենց պարունակած սպառնալիքներով վախ ու սարսափ միայն։
