Գարլ Մարքսի համաձայն մարդկային յարաբերութիւնները բնորոշողը անոնց տնտեսական պայմաններն են։ Իւրաքանչիւր արդիւնաբերական եղանակ իր հետ բերած է որոշ կենցաղ, բարոյական արժէք, հաւատքի ըմբռնում, գեղարուեստական ճաշակ եւ փիլիսոփայութիւն։ Գիտութեան նուաճումներով երբ արդիւնաբերութեան եղանակները մեծ ոստում արձանագրեցին, օրակարգի եկաւ նաեւ մարդկային ուժի շահագործման նոր երեւոյթներ։ Անշուշտ որ պատմութեան բոլոր շրջաններուն մարդու մկաններու կարողութիւնը առաջին գործօնը եղած էր արդիւնաբերութեան։ Այդ առումով ալ յարգանքի արժանի էր այդ ուժը։ Մկաններու զօրութիւնը նոյնիսկ փառաբանելու երեւոյթ էր արդիւնաբերութեան համար օգտագործուած անասուններու պարագային։ Այդ համոզումի վառ ապացոյցը կը տեսնենք հայ գեղջուկ երաժշտութեան ամենապատկերալից օրինակներէն համարուող հորովելներու բառերուն մէջ։ Բայց ինչպէս նշեցինք վերեւ գիտութեան զարգացումով, շոգիի ուժի շահագործումով կրկնապատկուեցաւ աշխատանքի կեղեքումը։ Դարերու ընթացքին շնորհիւ արհմիութիւններու ջանքերուն որոշ բարեփոխումներ եւ կարգադրութիւններ կատարուեցան աշխատուժի կեղեքումը տանելի սահմաններու մէջ պահելու համար։ Աշխատանքիային օրուայ ութը ժամով սահմանումը այդ ձեռքբերումներու կարեւորագոյններէն մէկը կը համարուի։ Եւ սակայն կան նաեւ որոշ աշխատանքի գետիններ, որոնք իրենց բնութեամբ լուրջ վտանգ կրնան սպառնալ աշխատողի կեանքին հանդէպ։
Այդ տեսակի աշխատութիւններէն կը համարուի հանքարդիւնաբերութիւնը։ Ստորերկրեայ հանքահորը զանազան վտանգներով կը սպառնայ աշխատողին։ Այդ վտանգներու կարեւորագոյններէն է ստորերկրեայ կազերու կուտակումը եւ ապա այս կամ այն պատճառաւ պայթիւնը։
Մարդիկ միշտ կարիքը զգացած են հողին տակ թաքնուած մետաղը դուրս բերելու եւ օգտագործելու։ Թուրքիոյ պատմութեան մէջ ալ յատկապէս քարածուխը դիտուած է իբրեւ սեւ ադամանդ, որուն մշակման ընթացքին զոհուած են բիւրաւոր բանուորներ։ Այդ աղէտներու կարեւորագոյններէն մէկն էր, որ 2014 թուին տեղի ունեցաւ Սոմա գաւառի մէջ եւ խլեց 301 կեանքեր։ Իսկոյն տեղի ունեցաւ հարցաքննութիւն մը, որուն յաջորդեց դատական գործընթացը։ Դատավարութիւնը աւարտին հասաւ 15 Յունիսին, որու հետեւանքով հանքարդիւնաբերական ընկերութեան նախագահը իբրեւ առաջին կարգի պատասխանատու դատապարտուեցաւ 20 տարուայ ազատազրկումի։
Դատարանը այս վճիռը արձակեց համոզուելով թէ մեղադրեալը թերացած է կանխամիջոցները գործադրելու նիւթին մէջ։
Ահա ճիշդ ալ այս կէտին վրայ է, որ կը գոյանայ ամենակարեւոր հարցադրումը՝ նախապատութիւն շահի՞ն, թէ մարդու կեանքին։ Յայտնի է որ կանխամիջոց կոչուած բանը ինքնին ունի դրամական փոխարժէք մը, որ շատ անգամ ի զուր ծախս ըլլալով կը դիտուի գործատիրոջ կողմէ։ Գործատէրը ընդ հակառակ այս տեսակի աղէտները կը վերագրէ աշխատողներու տգիտութեան եւ զիրենք մեղաւոր կը գտնէ պատահածին դիմաց։ Երբ զոհուածներու ընտանիքները կ՚ընդվզին համապատասխան կանխամիջոցներու բացակայութենէն, գործատէրները կ՚ափսոսան իրենց դրամական կորուստին։ Թերեւս ամենաաժան կանխամիջոցը մարդկային կեանքը խնայելը պիտի ըլլար։ Բայց այդ ալ իր կարգին կը պահանջէ յատուկ գիտակցութիւն մը, որ պիտի սպառնայ այս անգամ գործատիրոջ հասոյթին։
Ի վերջոյ պիտի սորվինք բնութեան պարգեւներէն օգտուիլ առանց զոհելու մարդու կեանքը։ Մինչեւ այդ օր յայտնի է, որ աշխատողի բազկի ուժը հազիւ ճարտարագիտական գործիքի մը համազօր արժէք պիտի ներկայացնէ եւ ոչ աւելին։
