Բժիշկ Գէորգ Գէորգեան Կեդրոնական սանուց միութեան հիմնադիրներէն էր։ Երբ երկրի օրինական պայմանները առիթ ստեղծեցին հասարակական կազմակերպութիւններու գոյութեան, պոլսահայ հասարակութիւնը իսկոյն ձեռնարկեց սանուց միութիւններու հիմնադրութեան գործին։ Առաջինը եղաւ Մխիթարեան վարժարանի սաներուն նախաձեռնութիւնը 1946-ին, որուն յաջորդեցին նախ Կեդրոնականը եւ հետզհետէ մեր միւս վարժարաններու շրջանաւարտները։
Սանուց միութիւնները իրենց կազմին ունենալով թատերական, երաժշտական, գեղարուեստական, գրական եւ այլ յանձնախումբեր, կարեւոր կենսունակութիւն բերին պոլսահայ ընկերային ու մշակութային կեանքին։ Մխիթարեանցիներ հրատարակեցին «Սան» եւ կեդրոնականցիներ ալ «Հանդէս մշակոյթի» պարբերականները։ Բժիշկ Գէորգ Գէորգեան երկար տարիներ ստանձնեց «Հանդէս մշակոյթի» պարբերականի խմբագրութիւնը։
Այդ շրջանի վարչութեան անդամները կը գերադասէին միութեան գործունէութիւնը, համոզուած ըլլալով թէ ան պիտի կրնայ լրացնել կրթական այն բացը, որ գոյացած էր մեր դպրոցներէն ներս, երկրի կրթութեան նախարարութեան պարտադրած ուսման ծրագրի պատճառաւ։
Անշուշտ կար նաեւ ընկերային ակնկալութիւններ։ Միութեան երդիքին տակ պիտի համախմբուէին տարբեր սերունդներ, որոնք պիտի օգտուէին իրարու փորձառութենէն եւ գիտելիքներէն։
12 Սեպտեմբեր 1980 թուականի զինուորական իշխանութեան շրջանը, երկրի բոլոր հասարակական կազմակերպութիւններու կողքին արգիլեց նաեւ պոլսահայ միութիւններու գործունէութիւնը։ Չորս տարիներ անց երբ արգելքը վերացաւ եւ միութիւնները կրկին բացին իրենց դռները, սանուց միութիւնները ամբողջովին կորսնցուցած էին իրենց յատկանիշները։ Մխիթարեանցիներ վերհրատարակեցին «Սան»ը՝ «Նոր Սան» անունով, իսկ կեդրոնականցիներ փորձեցին «Հոպինա» պարբերականով շարունակել հրատարակչական աւանդը։ Ցաւօք երկուքն ալ կարճատեւ եղան եւ բացի մէկ կամ երկու բացառութենէ, միութիւններու իմաստազրկութիւնը կը շարունակուի մինչեւ օրս։
Այս շաբաթ պոլսահայ սանուց միութիւններու անդրադառնալու դրդապատճառն էր մահուան լուր մը։ Մէկը՝ որ կնքած էր իր մահկանացուն, արժանի չէի գտած իր մասին խօսելու։ Ոչ թէ խօսելու նիւթի բացակայութեան, այլ «մեռնողին ետեւէն չեն խօսիր» սկզբունքը յարգելու համար։ Եթէ պահ մը անտեսենք այդ սկզբունքը, կարելի է էջերով գրել մեռնողին թողած չար յիշատակին մասին։ Սակայն այս անգամ ալ գրիչը պիտի դժուարանայ մամուլի սկզբունքին դիմաց։ Լրագրողութեան ասպարէզի մէջ յատուկ արժէք կը վերագրուի պատասխանելու իրաւունքին։ Իսկ երբ ենթական զուրկ է այդ իրաւունքէն, պէտք է շատ աւելի զուսպ մնալ։
Ես ալ որոշած եմ զսպուածութիւն պահելու։ Բայց անդին Լեւոն Էքմեքճեանի յիշատակը կը մարմնանայ աչքերուս առջեւ։ «Հապա իմ մասին ի՞նչ պիտի ըսես» կը հարցնէ Լեւոնի տեսիլքը։ Լեւոնը՝ որ զոհը եղած էր ամբողջ դատավարութեան ընթացքին շարունակուող սուտ ու սխալ թարգմանութեան, տեսիլք մը դարձած, եկած նստած է գրասեղանիս վրայ, արդարութիւն կը պահանջէ։
Յաճախ կը լսեմ աւելի զգոյշ գրելու մասին խորհուրդներ կամ թելադրանքներ։ Գիտեմ բարեկամներուս մտահոգութեան պատճառները, որոնք բացարձակապէս իրաւացի են։ Ինչպէս այս յօդուածն ալ կ՚ապացուցէ, որքան ալ փորձես անբաղձալի նիւթը շրջանցել, բարի յիշատակ մը կու գայ ու չ՚արտօներ որ բարոյալքուիս։
Ես Պիղատոսի նման լուամ ձեռներս եւ անբարոյութիւնը թողում ուրիշներու վզին, որոնց չ՚այցելեր Լեւոն Էքմեքճեանի յիշատակը։
