Rusya’nın, Ermenistan’ın Avrupa’ya yaklaşmasına izin vereceğini sanmak ne kadar büyük bir yanılgıysa, Batı’nın da Rusya’nın tek başına Ermenistan’a sahip olmasına izin vereceğini sanmak da o derece büyük biryanılgı. Mesele sadece Ermenistan değil tabii ki; Ukrayna’dan Kazakistan’a, oradan da Suriye’ye kadar uzanıyor. Doğu Avrupa, Orta Asya, Kafkaslar ve Ortadoğu’yu kapsayan sahipsiz coğrafyada kavga henüz bitmedi; tam tersine, yeni başlıyor.
Serj Sarkisyan, Moskova’dan, Rusya’nın başını çektiği Gümrük Birliği’ne katılacağını açıkladığında, Ermenistan’ın Avrupa Birliği ile siyasi işbirliği anlaşması imzalamasının o kadar da kolay olmayacağı anlaşılmıştı. Ancak ardından gelen olaylar, Putin’in Ermenistan ziyareti, Gazprom’un Ermenistan’ın tüm gaz şebekesini satın alması, Ermenistan’ın Avrupa Birliği’yle herhangi bir siyasi anlaşma yapmasının mümkün olmadığı bir durum yarattı.
Ukrayna da aynı anlaşmayı imzalamaya hazırlanırken, Ermenistan’da olduğu gibi, Rusya’nın baskıları altında geri adım attı. Bugün Kiev savaş meydanını andırıyor. Aslında savaş Rusya ile Batı arasında ama diğer yandan, Rusya-Suriye meselesinde de, kendini mutlak bir şekilde hissettiriyor. Abartıya kaçma pahasına, şunu söylemek mümkün: Rusya Halep’i, Kiev’i ve Yerevan’ı elden çıkarmamak uğruna, Kiev’i ikinci bir Halep’e dönüştürmekten kaçınmayacaktır.
Ancak ilahların kavgası bu kadarla bitmiyor. Ruslar Rus, Avrupalılar da Avrupalıdır. Bu hafta Ermenistan, BM’nin Gelişme Programı (UNDP) Yürütme Konseyi’ne üye oluyor. Yani New York’ta, Ermenistan’ın adı, üstelik yüksek perdeden duyulacak. Bu kadar da değil; Avrupa Demokrasi Fonu, Ermenistan’da demokratları ve ülkenin geleceğiniAvrupa’dagörenleri destekleyeceğini açıklıyor.
Öte yanda Cenevre’de Suriye muhalefeti ve iktidarı birbirini yiyor. Suriye’de Rusların projesinin ilerleme kaydettiği doğru, ancak Avrupa da kendi projesini dayatıyor. Sarkozy döneminden beri önerilen ‘insani koridor’ fikri bugün Cenevre’de müzakere gündeminde. Üç yıl önce iktidar, Avrupa’dan gelecek herhangi bir öneriyi reddedebilecek güçteydi, ancak bugün ‘ortalama bir çözüm’erazı olmak durumunda. Ortalama, ama aslında Batı’nın yararına.
Avrupa sadece söylemleriyle ve birkaç milyon dolarlık projeleriyle alternatif oluşturmuyor. Esas mesele, Gümrük Birliği’nin hayata geçip geçmeyeceği. Ekonomistlere göre, Rusya ekonomisinin hammadde satışına dayanan milyarca doları, internet satışları sebebiyle kolayca boşa çıkabilir. Mesele Rusya’nın kendisini gümrük yasalarıyla ne kadar korusa da Kazakistan’da Gümrük Birliği anlaşması olduğundan para ve mal transferi için üçüncü bir yolun her zaman açık olduğu.
Ermenistan’da ise, Rusya’nın sırtını büken faktör başka. Ermenistan yöneticilerinin Gümrük Birliği’ne üye olma yönündeki kararının ardında halk desteği yok. Halkın büyük bir kesimi bu konuda kararsız ya da bu yeni siyasi maceranın Ermenistan’ı kurtaracağı konusunda belli ölçüde aldatılmışlık hissinde. Ermenistan’da doğrudan Gümrük Birliği ile ilgili olan gaz anlaşmasına iyi gözle bakan birine rastlamak mümkün değil.
Eski Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan,bir söyleşide, Ermenistan’daki tüm gaz şebekesinin Ruslara satılmasının anlaşılır olduğunu ama Rusya’nın Ermenistan’ın enerji sistemine 2049 yılına kadar egemen olmasını dayatan bu anlaşmanın kabul edilemez olduğunu söylüyor. Sözü uzatmaya, Rus karşıtı veya Rus yandaşı olmaya gerek yok. Durum o kadar net ki, birinci sınıf öğrencisi bile bu anlaşmanın Ermenistan açısından bir taviz olduğunu anlayabilir. Bağımsızlıktan verilen bir taviz... Bu taviz, Rusya’nın Ermenistan’daki veya Kafkasya’daki varlığını güçlendirmiyor, tam tersine, belini büküyor. Zira düşmanlara hükmetmek, dostlara hükmetmekten çok daha zordur.
Ermenistan’da baskın olan güç Rusya’dır, kimse bunun aksini iddia edemez. Ama Rusya her gün bir dost kaybediyor, Avrupa ise her gün bir dost kazanıyor. Kremlin’de, muhtemelen, dostların sayısı hakkında kaygı taşımıyorlardır. Onların esas ilgilendiği, askerlerin ve polislerin sayısıdır. Ne de olsa onlarla durduracaklar Avrupa’nın dostlarını.
