Katolik Ermeniler 25 Aralık’ta, Apostolik ve Protestan Ermeniler ise 6 Ocak’ta kutlar İsa’nın doğumunu. Büyük çoğunluk 6 Ocak’ı benimsediğinden, “Ermeniler Noel’i 6 Ocak’ta kutlar” görüşü yaygınlaşmıştır. Çoğunluğu oluşturan Apostolikler ile azınlıktaki Katolik ve Protestan Ermeniler arasında, bu gibi hallerde beliren bir çoğunluk-azınlık ilişkisinden; konuşma diline sinmiş, tavırları etkilemiş baskılar ve önyargılardan söz edebiliriz.
Ermenicede, “Ne yapalım, adam Katolik” veya “Apostolik olduğuna göre...” gibi ifadelere; kimi karakter özelliklerinin “Katolikler cimri olur”, “Ortodokslar erkenden uyur” gibi mizahi genellemelere sık rastlanır.
Bunların ardında, 18. ve 19. yüzyıllarda misyonerlerin yaygınlaştırdığı mezheplere duyulan tepki var. Eskiler yenilere hain muamelesi yaparken, bu bölünmeye bir de 1915 olaylarının etkisi eklenmiştir. Yaygın kanaate göre, sadece Apostolik Ermeniler kırıma uğramıştır. Bu kalıplaşmış algıda bir gerçeklik payı bulunabilir, ancak geçmişte neler yaşandığını, bu mezheplerin hangi şartlar altında yaygınlaştığını ancak bilimsel araştırmalarla, tarih okumalarıyla, sözlü tarih anlatılarıyla öğrenebileceğiz.
Böylece düşmanlıklar bir nebze olsun hafifleyebilir. İnsanlar Katolik Mıhitarist rahiplerin çağdaş Batı Ermenicesini ve bilimini geliştirdiğini, Klasik Ermenice ile yazılmış efsaneleri ve altın çağın edebiyatını günümüz Ermenicesine kazandırdıklarını, böylece 19. yüzyıldaki uyanış hareketine zemin hazırladıklarını öğrenebilirler. Diğer yandan, eğitim, Protestanların kurduğu okullarla kök saldı ve taşraya yayıldı.
Mevcut kalıplaşmış algıların tarihsel gerekçeleri ne olursa olsun, günümüz Ermenileri arasında kendini Ermeni milletinin yetkili temsilcisi sayan ve farklı azınlıklar üzerinde baskı kuran muhtelif çoğunluklar mevcut. Doğal olarak, yenilikçilik reddedilmiştir bu cihette. Diasporada yeni bir siyasi parti kurulmasını, ya da mezhepler arası evliliklerin önünü açacak bir sivil hareketi tahayyül edebilir misiniz? Azınlıkların inkârı ve ötekileştirilmesi, toplumun bölünmesi, yeniliklerin ve gençliğin yabancılaştırılması, ateşten bir çember.
Yeni yılınız ve Doğuş Bayramı’nız, ya da Katoliklerin ifadesiyle, “Doğuş Bayramı’nız ve yeni yılınız” kutlu olsun.
