On sekiz sene

Hrant Dink’in öldürülmesinin üzerinden on sekiz sene geçti. Dile kolay. O gün doğanlar artık bugün birer yetişkin, çocuk olanlar bugün artık kendileri çocuk sahibi. Cinayetten sonra hepimiz koca birer hayat yaşadık, kim bilir başımıza neler geldi, neler gördük, neler geçirdik, neler kazandık, kimleri kaybettik... Tüm bunlar olurken, cinayetle ilgili davaların on sekiz sene sonra bile hâlâ devam ediyor olması ve zaman aşımı kararlarının çıkması bir yandan bir Türkiye klasiği olsa da bir yandan da sürreel, Kafkaesk bir durum. Davalar öyle karmaşık bir hâle geldi, daha doğrusu getirildi ki içinden çıkmak, kim kimdir, kim ne yapmıştır anlamak tam zamanlı uzmanlık gerektiren bir iş oldu. İtiraf edeyim ki ben bu davaların takibini, ne olup bittiğini anlamaya çalışmayı seneler evvel bıraktım.

Bu davaların bu kadar uzun ve karmaşık hâle getirilmesi kanımca yıldırma ve cinayeti karartma stratejisinin bir parçası. Nitekim, ben ve benim gibi birçok kişi üzerinde de bu yıldırma stratejisi başarılı olmuş görünüyor. Bunun bir karartma stratejisi olduğunu söylemek, şu ihtimali dışlamak demek değildir: Devlet mekanizması içindeki birtakım farklı odaklar, gruplar birbirlerini bu konuda açığa düşürmeye, kamuoyu önünde kendilerini temize çekmeye çalışıyor olabilirler ama sonuçta o da karartmaya hizmet eden bir unsur hâline gelmiştir.

Buradan, “Cinayeti kim işledi?” sorusuna gelecek olursak, deminden beri söylediğim sebeplerden dolayı bu soruya nokta atışı bir cevap vermek benim için zor. Fakat, bu soruya cevap vermek için sadece davalara değil cinayetten evvelki yıllara, Hrant Dink’i kimlerin hedef gösterdiğine de bakmak gerekir, zira öyle görünüyor ki insanlar o yılları unutma eğiliminde. Biz dışarıdan bakanlar olarak devlet mekanizması içindeki birtakım kişi ve makamları net biçimde göremeyebilir, ayırt edemeyebiliriz belki ama bahsettiğim süreç herkesin, hepimizin gözleri önünde yaşandı.

2000’li yılları hatırlayın. Mesela, Kemal Kerinçsiz diye biri vardı, sık sık televizyonlara çıkıp Hrant Dink’i hedef gösteriyordu. Onun yanına Veli Küçük, Muzaffer Tekin, Sevgi Erenerol gibi isimleri de ekleyin. “Kimlerdi Hrant Dink’i kendi oğlunun hayatıyla tehdit edenler?” diye de sorabiliriz. Bu saydığımız isimler bu cinayetin neresinde(ydi)? Yürüttükleri linç kampanyası tamamen bir tesadüf müydü, tamamen ilgisiz miydi? Bugün bize bu cinayetin tamamıyla bir Gülen cemaati organizasyonu olduğunu söyleyenler var. Cinayetin organizasyonuna karışan asker, polis, jandarma içinde bu cemaatle şu veya bu şekilde, doğrudan veya dolaylı olarak ilişkide olanlar olduğu kayıtlara geçmiş durumda. Peki, cinayete giden süreçte etkili olan, saydığımız gibi isimler de mi cemaat üyesi veya üyesiydi? Ya da Dink’in katili Ogün Samast’ın birkaç ay evvel görüştüğü, herhâlde fikir alışverişinde bulunduğu Alaattin Çakıcı da mı cemaat üyesi? Yoksa bu görüşme de mi konumuzla tamamen ilgisiz? Samast’ın, Hrant Dink’in katili olmak dışında başka bir özelliği, vasfı, sıfatı mı var ki bazı devlet yetkilileriyle ve siyasetçilerle ilişkisi olduğunu bilinen Çakıcı’yla görüşüyor? Velhasıl, Türkçü paramiliter, mafyatik yapıların Dink cinayetindeki rolünün üzerini örtmek mümkün değil. Uzun lafın kısası; bu, devletin kimi kademelerinin organize ettiği, kimi kademelerinin görmezden geldiği ya da yol verdiği bir cinayettir. 

Peki, devlet içindeki bu insanlar neden Hrant Dink’i hedef seçti? Dink’in hedef seçilmesinin temel sebebi, Ermeni Soykırımı, Türklük, azınlıklar, Kürtler gibi konularda devletin yarattığı resmî söylemi sorgulayan, sorgulatan yaklaşımıydı. Fakat bunun da ötesinde, hâliyle, tavrıyla, üslubuyla en katı zihinleri ve yürekleri açarak kendini karşısındakine dinleten biri olmasıydı. Başka bir deyişle, onu ‘tehlikeli’ yapan, sadece muhalif olması değil, etkili söz söyleyebilme, doğru soruları sorabilme yetisiydi. Bunun sayesinde de insanlara “Acaba bu işler bizim bildiğimizden, düşündüğümüzden farklı olabilir mi?” diye düşündürtüyor, böyle böyle bir değişimin yolunu açıyordu.

Cinayetten on sekiz sene sonra bugün dönüp geriye baktığımızda her şeyin boşuna olduğu söylenebilir mi? Her şey sıfırlandı mı? Hrant Dink boşuna mı konuştu, boşuna mı yazdı? Hepsi bir hiçle mi sonlandı? Türkiye'de yalnız Ermeni Soykırımı konusunda değil, bir bütün olarak demokratik değerlerde, özgürlüklerde bir gerileme içinde olduğumuz tartışılmaz. Gelgelelim, yaşanmışlar yaşanmamış, söylenenler söylenmemiş, duyulmuşlar duyulmamış olmaz. Örneğin, Ermenilere yapılanlar için ‘soykırım’ tabirini kullanmak bugün tekrar bir baskı ve soruşturma konusu hâline geldi. Diyarbakır Barosu’na 24 Nisan anmalarından dolayı defalarca soruşturma ve dava açıldı. Fakat, bu mesele ve tabir, en azından 80’lerde, 90’larda olduğu gibi bir tabu değil, o anlamda bir ‘sıfırlanma’dan bahsedemeyiz. Bu tabirin de ötesinde, Hrant Dink’in o yıllar boyunca zihinlerde, vicdanlarda açtığı pencereleri tamamen kapatmak da mümkün değil. Bakışını değiştirdiği insanlar hâlâ yaşıyor, düşünüyor ve eyliyorlar. Buradan bakınca, Dink’in Türkiye’nin demokratikleşmesine yaptığı katkı somut ve sabittir.

Ayrıca, Agos da var olmaya, konuşmaya, Dink’in yaptığı gibi insan hak ve özgürlüklerinin alanını genişletmek için çalışmaya devam ediyor. Dink’in ölümünden sonra kurulan Hrant Dink Vakfı da aynı idealler doğrultusunda somut ve kapsama alanı geniş, çok önemli işlere imza atıyor. Bu kurumların değdiği insanları dahi düşünüldüğünde, Hrant Dink’in etkisinin bir gerçek olduğu ve hâlâ yaşadığı görülecektir.