Okurlara artık baygınlık geldi biliyorum ama....
1- Türkiye Ermenileri Patrikliği, Ermenistan Başbakanı Paşinyan’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan ile 20 Haziran’da İstanbul’da görüşeceği (ki, hayli kritik bir ziyaret olacağı baştan belliydi) gün, Patrikhane’yi dükkân kapatır gibi kapattı, aynı sabah Paşinyan’ın Ermeni toplumu temsilcileri ile yapacağı görüşmeye katılımcı göndermedi, Patrikhane’nin tam karşısındaki Kumkapı Ana Kilisesi’nde de ruhani bırakmadı.
2- Paşinyan Erdoğan ile görüşmenin yapılacağı sabah İstanbul Ermeni toplumu temsilcileri ile buluştu, sonra Kumkapı Kilisesi’ne dua etmeye ve mum yakmaya gitti. Orada hiçbir ruhani yoktu. Patrikhane’nin tutumu İstanbul Ermenilerinin önemli bir bölümünde tepkiyle karşılandı, en azından üzüntü yarattı, uygunsuz bulundu.
3- Patrikhane tepkiler ve tartışmalar üzerine 25 Haziran’da yazılı bir açıklama yayınladı. Patrikhane Paşinyan’ın Tüm Dünya Ermenileri Katolikosu II. Karekin ile yürüttüğü mücadelede sert ifadeler kullanmasına tepki olarak böyle bir tutum aldığını bildirdi.
4- Bu süreçte Patrik Maşalyan, ABD’deydi. Döndükten sonra 3 Temmuz’da bir basın toplantısı düzenledi, tutumlarının gerekçesini açıkladı, Paşinyan’ın zaten Patrikhane’yi ziyaret etme gibi bir programı olmadığını söyledi, toplantının bir yerinde, “Paşinyan İstanbullu Ermenilerden daha zeki, Patrikhane’ye gelse tepkiyle karşılanacağını biliyordu” dedi.
5- Ben kendi imzamla 6 Temmuz’da yayınladığım yazıda “hiç olmazsa” Kumkapı’da bir ruhaninin bulunması gerektiğini “Kilise” olmanın bunu gerektirdiğini belirttikten sonra İstanbullu Ermenilerin zekasını eleştirmesini yadırgayıp, Patrik Maşalyan’a hitaben, “Sizi seçen de İstanbullu Ermenilerdi” hatırlatmasında bulundum.
6- Jamanak Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni bu yazının hemen ardından ilk olarak beş gün süren Türkçe bir yazı dizisi kaleme aldı. Dizinin bir yerinde, “Bazı çevreler, Patrik Maşalyan’ın ilkeli tavrı karşısında belli ki tepki ve tepkiselliklerinin çıtasını indirmeyi uygun gördü. Paşinyan’a sergilenen tavır bağlamındaki tartışma birdenbire nezaket kisvesine büründü. Buna koşut olarak, gerçekten hadlerini aşarak, bazı çevreler Patrik Maşalyan’a İstanbul Ermenileri tarafından seçilmiş olduğunu anımsatma gereğini hissetmiş durumda. Fikri zemindeki çaresizliğin doğurduğu bu agresivite aslında gülünç” dedi.
7- Burada benim kastedildiğim ortadaydı. Bu ifadelere yanıt olarak, “Paşinyan’ın İstanbul ziyareti ve tutarlılık” başlıklı ikinci bir yazı kaleme aldım ve orada Patrik Maşalyan’ın basın toplantısındaki (ilk yazıda değinmediğim) bazı ifadelerini eleştirdim. Çünkü Başbakan Paşinyan’ın sabah İstanbullu Ermenilerle buluştuğu toplantının soru-cevap faslında Patrikhane’nin (davet gitmesine rağmen) toplantıya temsilci göndermediği hatırlatılmış, Paşinyan da, “Onlar bana gelmiyorsa ben onlara giderim” yanıtını vermiş, bu yanıt salonda alkışlarla karşılanmıştı. Ben ABD’den döndükten sonra düzenlediği basın toplantısında Patrik Maşalyan’a bu atmosferi hatırlattığımda Maşalyan, “Muhtemelen ben de orada olsaydım ben de alkışlardım” demişti.
8- İkinci yazımda işte bu anlam vermekte zorlandığım yanıtı eleştirmiş, ayrıca İstanbul’daki malum toplantıya Türkiye Ermeni toplumundan bazı vakıf temsilcilerinin ve bazı basın mensuplarının “son anda” katılmaya karar vermesindeki tuhaflığı sorgulamıştım. Şöyle demiştim:
“Peki İstanbul Ermeni toplumunun ve basınının ‘bazı’ üyeleri, ‘o gün’ ne yapıyor? Paşinyan’ın İstanbul Ermeni toplumu ile buluşacağı toplantıya katılıp katılmamakta son ana kadar kararsız kalıyor, gitmeme yönünde eğilim gösteriyor, son anda ne olduysa fikir değiştirip gidiyor, hatta kimileri toplantı salonunun kapısına kadar gelip orada, (belki de önemli Ermeni vakıf başkanlarından kimin gelip gelmediğine bakarak) toplantıya girmeye karar veriyor. Bizim duruşumuz baştan beri net.”
9- Sayın Koçunyan bu yazım üzerine “Yeni Değinmeler” başlıklı ikinci Türkçe yazı dizisinde dört gün boyunca bana yanıt verdi. Bahsedilen “bazı” basın mensuplarının kendisi olduğunu belirterek şu ifadeleri kullandı:
“O gün, çok önceden planlanmış önemli bir aile toplantımız vardı. Gazetecilik mesleğinin doğasında böyle örtüşmeler çok olur. Eğer Cumhurbaşkanı Erdoğan’la Başbakan Paşinyan’ın temasının ortamını mahallinde teneffüs etme ihtimali olsa, o aile toplantısından feragat edecektik. Her gazetecinin bu tür birçok yaşanmışlığı vardır. Ancak cemaat temsilcileriyle buluşma, bu ziyaretin can alıcı aşaması değildi. Günün başında Danzikyan’la sohbet ederken bu endişemizden kaynaklanan olasılığı dillendirdik. Benzer düzeylerdeki ziyaretlerde, program saatlerinde bazen çok büyük sarkmalar doğabilir. Burada da olasılık dışı değildi. Hatta Paşinyan’ın heyetindeki bazı üyelerden, salon girişinde bize başbakanla bir merhabalaşma olanağı yaratılmasını rica ettik. Neyse ki kötümser hesaplar gerçekleşmedi ve biz her şeyi gereken zaman çerçevesine yerleştirebildik.”
10- Gerekçesi burada konumuz değil, Koçunyan ailesine de söz açılmışken saygımı sunayım, ancak durum şu ki, Sayın Koçunyan toplantı salonu girişinde net ifadelerle “Toplantıya katılamayacağını” söylemiş, “Bu yüzden –yani toplantıya katılamayacağı için- Başbakan Paşinyan’dan özür dileyip salondan ayrılacağını” belirtmişti. Yani toplantının başlama saati sarkarsa katılmaz, sarkmazsa katılır gibi bir durum yoktu. Sonuçta toplantı saatinde başladı ve Sayın Koçunyan da katıldı.
11- Bu hayli kişisel ve gereksiz gibi görünen detaya değinmemin nedeni toplantı öncesinde olanlarla ilgili duyumlardı. Patrikhane’den, kurumsal olarak değil ama kişisel olarak bir ruhanin, kişisel dostluğu olan bazı vakıf yöneticilerine “Biz katılmıyoruz, siz de katılmayabilirsiniz” yönünde, telkin demesek de tavsiyelerde bulunduğu yönünde ciddi duyumlar vardı. Keza ERVAB Başkanı Bedros Şirinoğlu’nun da toplantıdan bir gün önce İstanbullu Ermenilerle yapılacak toplantıya katılmama eğiliminde olduğu, ancak gece yarısı her ne olduysa fikir değiştirip katılmaya karar verdiği yönünde de ciddi duyumlar vardı. Bazı vakıf başkanlarının da bu karışık ortamda tutum belirlemekte zorlandığını kulaklarımızla duyduk. Haklarını yemeyelim, çoğu vakıf başkanı ve yönetici ise gayet net bir duruş sergileyip başından beri toplantıya katılma iradesini gösterdi.
12- Sayın Koçunyan da zaten ikinci yazıma yanıt verirken şu ifadeleri kullandı:
“Eğer bu toplantı Patrikhane ‘by-pass’ edilerek düzenlenmiş olmasaydı, bağımsızlık döneminde Ermeni liderlerin Türkiye ya da İstanbul ziyaretlerinde şekillenmiş olan içtihatlar göz ardı edilmemiş olsaydı, hiç kimse son ana kadar katılıp katılmamakta kararsız kalmayacaktı. Yaygın tabirle, Allah’ın bildiğini kuldan saklamaya gerek yok, orada bulunan herkesin içi Bedros Şirinoğlu salona girdiğinde rahat etti. Çünkü ruhbanların bulunmadığı ve nedenini de önceden paylaştığı ortamda, birçoğunun içine kurt düşmüştü. Bu toplumda herkes, o ahım şahım sivil yöneticilerin her olayı ve durumu sadece Vakıflar Genel Müdürlüğü açısından değerlendirdiğini ve başka bir önceliği olmadığını bilir. O insanlar da Başkan Şirinoğlu’nu görünce kendi katılımlarının bir anlamda legalize olduğu kanaatine vardılar ve gerisi kendilerini ilgilendirmediği için herkes çok mutlu oldu. Tereddütün nedenlerinden birisi de, Şirinoğlu’nun da o buluşmaya katılmama olasılığını değerlendirmiş olmasıydı. Ancak muhtemelen tepkinin sınırlarını ruhbanlarla sınırlı göstermenin daha uygun olacağını varsayarak konuk başbakanla buluşmaya katıldı. Başkan Şirinoğlu, muhtemelen kararlarındaki isabetin genel takdir görmemesini zaten kanıksamış durumdadır ancak burada sergilediği liderlik bağlamında hakkının teslim edilmesi gerektiği düşüncesindeyiz.”
13- Sayın Koçunyan bu durumu da “Patrik Maşalyan’ın açıklamalarının teyidi” olarak görüyor ama ne kadar kendimi zorlarsam zorlayayım ben bu sözleri az önce bahsettiğim duyumların teyidi olarak görüyorum.
14- Sayın Koçunyan kendi pozisyonunu da tarif ettiği bu ikinci yazı dizisinde şöyle bir ifade de kullanıyor:
“Jamanak Gazetesi, Patrikhane’nin Paşinyan’a tepkisini haklı bulmaktan öte, Patrikhane’nin tepki gösterme, gösterebilme hakkını savunmakta. Bu cemaatte bazı çevreler, Ankara-Erivan hattındaki olumlu konjonktürü fırsat bilerek, başkaca hesaplar peşinde koşarak Patrik Maşalyan’a nasıl ve kimler tarafından seçildiğini hatırlatarak aba altından sopa gösteriyor. Bunu herkes görüyor. Unutmayalım ki bugünkü uygun konjonktür ortamında Patrikhane’ye efelenip kendilerini öne atanlar, gelecekte muhtemel bir konjonktür değişikliğinde Patrikhane’nin arkasına saklanmaya yeltenebilir. Patriklik Makamı, benzer durumlarda çifte standartları önleyebilecek bir devamlılığın güvencesidir. Patrikhane ya da bu toplumun bir kurumu ya da bir bireyi, bir tavır sergileyebilmek anlamında özgür olabilmeli. Kimsenin iradesi kimsenin prangası altında olmamalı. Anlaşılması gereken şu: Bu toplumda kimseden, tavrını ya da tepkisini ifade etmek için Danzikyan’ın ya da Agos’un muvafakatine sahip olmasını bekleyemezsiniz. Aynı şey Jamanak için de geçerli.”
Bu satırlardaki “Olumlu konjonktürü fırsat bilerek başkaca hesaplar peşinde koşmak”, “Patrik Maşalyan’a kimler tarafından ve nasıl seçildiğini hatırlatarak aba altından sopa göstermek”, “Patrikhane’ye efelenip kendini öne atmak” gibi ithamların artık gerçekten haddini çok aşan, art niyetli sözler olduğunu belirtmemiz gerekir. Konu çok basit: Patrik Maşalyan bir pot kırdı ve bunu kendisine hatırlattım, Başbakan Paşinyan’ın ziyaretindeki genel tutumu da gazete olarak eleştirdik. Türkiye Ermeni toplumu içindeki –sayıları az da olsa- bazı kesimlerin de tutarsız, anlaşılması zor bir çizgi izlediğini ifade ettim.
Bu süreçte Ermenistan Dışişleri protokol hataları yapmış olabilir mi? Olabilir. Başbakan Paşinyan, Katolikos’a karşı sert ifadeler kullandı mı? Kullandı. Ortada siyasi bir mücadele var mı? Var. (Unutmayalım Eçmiadzin’den de Paşinyan’a burada zikretmekten utanacağım ithamlar yöneltildi, Paşinyan da bu ithamlara yine burada zikretmekten utanacağım yanıtlar verdi.)
Velhasıl, bu ziyarette İstanbul Ermenileri bir tür ev sahibi konumundaydı. Artık ayan beyan ortaya çıkan “ince ayarlı” tutumlara rağmen İstanbul Ermenilerinin büyük bölümü bence iyi bir ev sahipliği gösterdi. Biz, kendi adımıza, en azından şu gün itibariyle, bu ziyaret boyunca baştan sona kadar net olmanın ve İstanbul Ermeni toplumun üyeleri olarak bir misafiri elimizden geldiğince iyi karşılamış olmanın rahatlığıyla yaşayacağız. Bizim içimize hiç kurt düşmemişti.
