Կարճ է։ անսովոր կերպով կարճ է Փետրուար ամիսը։ Բայց ի՞նչ կը նշանակէ ամսի մը օրերուն սովորական միւս օրերէն երկու կամ երեք օր աւելի նուազ ըլլալը։ Այո, դարձեալ կրկին շեշտենք, կարճ է ան, բայց կարճութեան հետ անհամեմատելի կերպով վանելի։ Կ՚ուզենք որ շուտով աւարտի։ Բայց ընդ հակառակ ան կը դիմադրէ։ Չերթար դիւրաւ։ Ահաւասիկ խաբանք մը, ընդամէնը երկու կամ երեք օրուայ նուազութիւնով հանդերձ գիտենք որ ան երթալէն ետք պիտի թեւակոխէ գարունը։ Գարունը՝ որուն կապած ենք մեր յոյսերը։ Կարծած ենք թէ. «Մօտ է գարունը շուտով կը բացուի»։ Ո՛չ մինակ մենք, այլ մեր զօրավարը իսկ յոյսը կապեր է գարնան։ Կ՚երգէ ըսելով. «Անդրանիկը քաջ, իւր ընկերներով կ՚ուզէ պատերազմ կը սպասէ գարնան…»։ Բայց ի՞նչ ընես, որ «Գարուն ա, Ձիւն ա արել…» ու ապա Պարոյր Սեւակ պիտի երգէր. «Գարուն էր չեկած ամառ, փուլ եկաւ երկնակամար, ձիւն մաղեց մեր բաց գլխին Գարուն ա, ձիւն ա առել…»։
Ամէն տարի կարծես անիծեալ աւանդոյթ մը ըլլայ այս հոգեբանութեամբ կը դիմաւորենք Յունուար ամիսը։ Յունուար՝ որ մեր յիշողութեան մէջ դրոշմուեցաւ իր 19-րդ օրով։ Ձմրան այս մռայլ օրերու մարդասպանութիւնը պատահականութենէ աւելի խոր նշանակութիւն մը ունենալու է։ Ուրիշ տեսակ ինչո՞վ բացատրել այդ թախծոտ հոգեբանութիւնը, որ մարդիկ կը մղէ անձնասպանութեան։ Մատնուած ճնշումները ինչ որ ըլլար թերեւս Հասան Քաչան պիտի հրաժարէր Վոսփորի կամուրջի վրայ ինքնաշարժը կանգնեցնելէ ետք ինքզինք դէպի պաղ ջուրերու գիրկը նետելէ։ Եթէ յաղթահարած ըլլար 6 Յունուարի ծանրութիւնը եւ ինչ գիտնամ հասած ըլլար Ապրիլեան կամ մայիսեան վերակենդանացող բնութիւնը շնչելու, հրաժարէր նաեւ կեանքէն հրաժարելու խորհուրդէն։ Օրացոյցներու էջերը լեցուն են այս օրերուն մահացածներու յիշատակումով։ Ոմանց մահուան պատճառը ստորին մահափորձ մըն է, ոմանց նողկալի ոճիր մը, ոմանց հոգեմաշ ճնշումներու դիմադրելու կամքի նուազում եւ ոմանց համար ալ պարզապէս սրտնեղութիւն, յոգնածութիւն, դադրածութիւն, կեանքի լոյսի շիջում։ Կռիւն է՝ միայն կռիւն է սա անիծեալ եղանակին դիմադրելու գաղտնիքը։ Չէ որ կրուողը ժամանակ ալ չունի, ո՛չ կեանքէն հրաժարելու, ո՛չ ինքզինք լսելու։ Պիտի շարունակենք կրուի երթը, հասնելու համար հեռուն արեւավառ հեռուներուն կռուողներու հոյլին։ Ոչ մի կանգ, ո՛չ մի դադար։ Մեզ կանչում է հին ուղերձը։ Կանչում է ու յորդորում։ Պայքա՜ր, պայքա՜ր։
