Նորի՞ց expo այցելեցիր, հարցնում են ինձ։
Ամէն օր առեւտուր ենք անում, սուպերմարկետ ենք գնում, ինչո՞ւ ուրեմն ժամանակ առ ժամանակ առեւտուր չանենք ցուցահանդէս-վաճառքներում, որտեղ նախքան առնելը նաեւ կարելի է համտեսել եւ ծանօթանալ նոր հայկական արտադրանքին։ Առեւտրական ցանցում կամ ռեստորաններում հազիւ թէ գտնէք իսկական, չկեղծուած օղիներ, բայց expo-ներում կեղծիք չեն ցուցադրում։
Մի երիտասարդ զոյգ՝ Էդիտ եւ Էդուարդ առաջադրում էին իրենց օղիները՝ ծիրանի եւ սեխի, անունը դրել էին ayanvodka. A – այսինքն Armenia, իսկ yan հայի ազգանունի վերջաւորութիւնն է։ Նրանք անպայման կը յաջողեն։ Ես շատ եմ կարեւորում անհատական բիզնեսը, քանզի դա իրագործում է տեղացիների այն առողջ մասը, ով ո՛չ արտագաղթի մասին է մտածում, ո՛չ էլ սպասում կամ պահանջում, որպէսզի իշխանութիւնները նրան աշխատատեղ ստեղծէն, ինչի մասին խօսեցի նախորդ թիւի մէջ։
Յիշում եմ՝ պատանեկութեանս տարիներին լուր տարածուեց, որ Հայաստանում արտադրելու են ծամօն եւ շուտով մենք, հայերս, ունեցանք մեր հայկական ծամօնը։ Ծամօնը դա մի բան էր, որն ունէր ամերիկացին եւ ուրեմն մենք ծամօնի առումով հաւասարուեցինք ԱՄՆ-ին։ Սակայն յիշում եմ նաեւ մեր սարի ծամօնը, մաստակը, որը պատրաստւում էր սինձ բոյսից։ Սինձը իր մէջ պարունակում էր կաթնանման հիւթ, որը չորանալով դառնում էր խեժ։ Դառն էր, բայց մենք հաճոյքով ծամում էինք։ Ո՞ւր կորան մեր մանկութեան ծամօնները...
Այս ցուցահանդէսում ինձ հետաքրքրեց հայկական շոքոլադի արտադրութիւնը՝ ձեռագործ եղանակով.
«ՄԱՊԼԱՆՏ» ընկերութիւնը առաջինն է Հայաստանում իրականացնում շոքոլատի արտադրութիւն bean-to-bar սկզբունքով՝ արհեստագործական եղանակով, ինչը ենթադրում է արտադրութեան ամբողջական գործընթաց՝ քաքաօ- ունդերից մինչեւ սալիկներ,- այս կերպ էին արտադրողները իրենց ներկայացնում։ Շատ սուղ էին շոքոլատէ սալիկները, արժէքը մի քանի անգամ աւելին էր սովորական ներկուած սալիկներից, որովհետեւ քիմիական նիւթերից զերծ էին, սակայն նոյնիսկ 5 գ շոքոլատի ազդեցութիւնը հզօր էր։
Աշխարհում ի՜նչ-ի՜նչ իրադարձութիւններ են կատարւում, ինչ-ինչ խնդիրներ կան, իսկ ես կանգ եմ առնում տեղական արտադրութեան շոքոլադէ սալիկի եւ խմիչքի վրայ, որովհետեւ ինձ մտահոգում է հայաստանցիների զբաղուածութիւնը։ Հայաստանում տղամարդկանց համար ի՞նչ աշխատատեղեր կան, որպէսզի տղամարդը հայրանալով ընտանիք պահի, գիտէ՞ք. թաքսու վարորդ, մատուցող, հանդիսավար եւ հանդէսների լուսանկարիչ, տիզայներ, պատգամաւոր... Հայաստանի թիւ մէկ խնդիր է դարձել նաեւ սեռով պայմանաւորուած յղիութեան արհեստական ընդհատումը. չեն ուզում աղջիկ ծնուի, արդիւնքում տղաների թիւը գերազանցում է աղջիկների թուին... Եւ ահա գալիս է այն պահը, երբ մի աղջկայ ձեռքը երկու երիտասարդ է ուզում։ Որո՞ւն պիտի նախապատուութիւն տայ աղջիկը. առաջինը Հայաստանի գիւղերից մէկում տուն է կառուցում՝ իր պարտէզով հանդերձ, իսկ միւսը տներ ունի Հայաստանից դուրս։ Ի՞նչ որոշում պիտի տա աղջիկը, որպէսզի կեանքով մէկ չսխալի...
