Եթէ այսօր փնտռէք Մարիա Սահակեանի անունը համացանցում, ապա առաջին հերթին աչքի կ՚ընկնի նրա մահուան լուրը «Մահացել է երիտասարդ ռեժիսոր Մարիա Սահակեանը»։ Ընդամէնը 37 տարեկան էր։ Մահը վրայ հասաւ Յունուարի 28-ին Մոսկուայում։ Ի՞նչ էր նրա մահը. ընդհատո՞ւմ, դառը ճակատագի՞ր, անարդարութի՞ւն Աստծոյ կողմից։ Ամէն մահ բռնի է։ Ինչպէս եւ ծնունդ։ Իսկ մահը տաղանդաւոր արուեստագէտի համար դա վերադարձ է։ Նրա ֆիլմերը, որոնք դիտում էին եւ գնահատում բազմաթիւ փառատօններում, կրկին դիտում են, բայց արդէն ուրիշ աչքերով. եթէ երեկ նա համարւում էր խոստումնալից եւ հեռանկարային ռեժիսոր, ապա հիմա նրա ֆիլմերը ընկալւում են որպէս ռուսաստանեան կինոյի մէջ իր հաստատուն տեղը գրաւած հեղինակային կինօ։
Մարիայի տաղանդը նախապատրաստուել էր ծնողների տաղանդով՝ մայրը եւ հայրը նկարիչներ էին, մեծ մայրը շատ յայտնի բանաստեղծուհի Սեդա Վերմիշեւան է, միւս մեծ մայրը դաշնակահարուհի էր, քեռին՝ տաղանդաւոր լեզուաբան Սուրէն Զոլեանն է… Մարիան հօրը չտեսաւ. Սերգէյ Սահակեանը մահացաւ 21 տարեկանում։ 5 տարեկանից նրա հօր դերը ստանձնեց արուեստագէտ Յարութիւն Զուլումեանը, որը դասաւանդում էր կինոյի պատմութիւն։ Կինօարուեստին Մարիան սովորեց Մոսկուայի կինեմատոգրաֆիայի պետական ինստիտուտում, որին սովետական ժամանակներից ասում ենք ՎԳԻԿ եւ այդ անունը երաշխաւորում է կինօ նկարահանելու ունակութիւն։ Մարիան սովորեց Վլատիմիր Կոբրինի արուեստանոցում, իսկ Կոբրինը (1942-1999) մեծ փորձարար էր յատկապէս գիտական կինոյում։
Այսօր խօսել հայկական կինոյի մասին (խօսքը լիամեթրաժ խաղարկային ֆիլմերի մասին է) շատ դժուար է, որովհետեւ այն ֆիլմերը, որոնք հանդիսատես են հաւաքում, չեն համապատասխանում ոչ մի չափանիշներին առաջին հերթին նկարահանման տեխնիկայի առումով։ Բայց կարելի է խօսել անհատների մասին, որոնք ստեղծագործում են հակառակ նորմալ պայմանների եւ ստեղծում են իրենց ուրոյն կինօն։ Մարիա Սահակեանն այդ անհատներից էր։ Նա սովորական կինօ չէր նկարահանում, այլ՝ հեղինակային։ Կան եկամտաբեր ֆիլմեր եւ կան մրցանակաբեր։ Մարիայի ֆիլմերը popcorn ուտելով չեն նայում, իսկ, օրինակ, «Էնտրոպիա» ֆիլմը, նկարահանուած 2013-ին, հարիւրից գուցէ մէկը կնայի, իսկ մնացածը նոյնիսկ կը հայհոյեն… եւ ստեղծողին եւ դիտողին։ Թող հայհոյեն։ Նրանց համար Պիքասօն նոյնպէս հայհոյանքի է արժանի։ Մինչդեռ «Էնտրոպիա» ֆիլմ ստեղծողը արդէն ոչ թէ տաղանդաւոր է, այլ՝ հանճարեղ, յամենայնդէպս իմ տեսակէտից։ Պատմել այդ ֆիլմի մասին անհնար է, ինչպէս նաեւ պարզաբանել կամ մեկնաբանել։ Կարելի է պատմել «Այդ ես չեմ» ֆիլմի բովանդակութիւնը (ֆիլմի անգլերէն անունն է «Im going to change my name»). 14 տարեկան աղջիկը ապրում է մօր հետ Ալաւերդի քաղաքում եւ ուզում է փոխել իր անունը, փոխել իր լքուած մանկութիւնը, փնտռում է իր անծանօթ հօրը, փնտռում սէր, ի հարկէ, գտնում է, բայց դա իր հայրն է… Շատ բարդ է։ Մայր ու աղջիկ, որոնց միաւորում է մի տղամարդ։ Հեղինակային կինօն դա ինքնախոստովանութիւն է։ Այն ուղղուած չէ դէպի հանդիսատեսը, ընդհակառակը, հանդիսատեսը ինքն է մտնում հեղինակի անկեղծ հոգեվիճակի մէջ եւ գտնում արձագանգներ իր սեփական հոգու մէջ։
Մարիայի կեանքի պատմութիւնը դա պայքար էր իր ճակատագրի հետ, որը միշտ հեռացնում էր իրեն Հայաստանից, իսկ նա վերադառնում էր։ Ծնուելով Երեւանում, նա 90-ականներին տեղափոխուեց Մոսկուա։ Բայց իր ֆիլմերը նկարահանեց ոչ միայն Ռուսաստանում, այլ նաեւ Հայաստանում։ «Փարոս» ֆիլմում (2006) Մարիան նկարահանեց Սոս Սարգսեանին եւ Սոֆիկօ Չիաուրելիին, որին նկարահանել էր Փարաճանովը «Նռան գոյնը» ֆիլմում՝ Սայաթ-Նովայի դերում, իսկ Հենրիկ Մալեանը «Կտոր մը երկինք»-ում՝ Թուրվանդայի դերում։ «Փարոս» ֆիլմի համար 2006-ի «Ոսկէ ծիրան» փառատօնին Մարիան արժանացաւ մրցանակի հայ կինեմատոգրաֆիստների կողմից։ «Իսկ Այդ ես չեմ» ֆիլմի համար Մարիան ստացաւ 2013-ին «Հայակ» կինօմրցանակը։
Հինգ ֆիլմերի հեղինակ դարձաւ Մարիա Սահակեանը. «Հրաժեշտ», «Փարոս», «Այդ ես չեմ», «Էնտրոպիա», «Սխտոր, սոխ եւ պղպեղ»։ Նաեւ… հինգ երախաներ լոյս աշխարհ բերեց տաղանդաւոր կին-ռեժիսորը։ Եւ վերադարձաւ վերջում կրկին Հայաստան. նրա մարմինը բերեցին Մոսկուայից Երեւան, այնուհետեւ հողին յանձնեցին Սանահին գիւղում, որն ըստ Մարիայի աշխարհում իր տեսած ամենահետաքրքիր վայրն էր։
