Թող երբեք ոչ ոք չխղճայ մեզ, հայերիս։ Մենք պարզապէս անցանք դժոխքով եւ դուրս եկանք ողջ։ Մօր աչքի առաջ մասնատում էին նորածինին, միսը խորւում եւ տալիս մօրը՝ համտեսելու,- սա էր ցեղասպանութիւնը։ Սակայն հայը երբեք չաղտոտեց իր հոգին ատելութեամբ որեւէ էթնոսի հանդէպ, նոյնիսկ թուրքի։ Իսրայէլը չի մտնում այն երկրների շարքին, որոնք ճանաչում են հայոց ցեղասպանութիւնը, որովհետեւ պետականօրէն ընդունել է մի կանխադրոյթ, ըստ որի հրեաների ողջակիզումը միակ ցեղասպանութիւնն է։ Մենք, հայերս, միակը չենք, որ ճաշակել ենք ցեղասպանութիւնը, բայց առաջինն ենք 20-րդ դարի լուսաբացին…
Համաշխարհային կինօն ողողուած է հրեաների Հոլոքոստի նիւթով, նոյնիսկ եթէ ֆիլմը այդ մասին չէ, պարտադիր մէկ-երկու ակնարկով գովազդի նման մշտական պահում են մարդկութեան գիտակցութեան մէջ այդ հրէշաւոր փաստը, իսկ հայոց ցեղասպանութեան մասին մի ձեռքի մատների վրայ կարելի է հաշուել ֆիլմերի քանակը.
1. «Յօշոտուած Հայաստան» ամերիկեան համր ֆիլմ, նկարահանուած 1919-ին Արշալոյս-Ավրորա Մարդիգանեանի յուշերի հիման վրայ։
2. 1934-ին, կրկին ԱՄՆ-ում մի կինօստուդիա՝ ձեռք բերելով իրաւունք նկարահանել ֆիլմ «Մուսա Լերան 40 օրը» Ֆրանց Վերֆելի համանուն վէպի վրայ, այնուամենայնիւ չնկարահանեց՝ Թուրքիայի ճնշման պատճառով։
3. Անրի Վերնոյի (Աշոտ Մալաքեանի) «Մայրիկ»-ը, նկարահանուած 1991-ին։
4. Ատոմ Էգոեանի «Արարատ»-ը նկարահանուեց 2002-ին։
4. «Արտոյտների Ագարակը» իտալական ֆիլմ էր՝ ռեժիսորներ Վիտորիօ եւ Պաոլօ Տավիանի եղբայրների, ստեղծուեց 2007-ին։
5. Ֆաթիհ Աքընի «Սպի»ն (2014)
Սակայն մինչեւ հիմա չկար մի ֆիլմ, որը նկարահանուած լինէր այնպէս մատչելի եւ հասկանալի բոլորի համար անխտիր, ինչպէս լինում են միայն ամերիկեան ֆիլմերը։ Ինչո՞ւ։ Որովհետեւ ամերիկեան ֆիլմերի ստեղծման մէջ գլխաւոր դեր են ստանձնում ոչ այնքան ռեժիսորները, այլ պրոդիւսերները։ Նրանց համար ֆիլմը դա արտադրանք է, որի մէջ ներդրւում են մեծ գումարներ, որպէսզի այդ արտադրութիւնը անպայման բոլորի հաւանութեանն արժանանայ եւ ոչ միայն վերադարձնի ներդրած գումարները, այլ նաեւ եկամուտ ապահովի։ Գըրք Գրգորեանն ինքն իրեն եւ իր ընկերներին խոստացել էր ստեղծել նման ֆիլմ։ Եւ այդ ֆիլմը պիտի լինէր խոստում հայերին, որ նրանք ապրելու են։ Միայն կեանքով կարելի վրէժ լուծել մահից, որին դատապարտեցին հայերին երիտթուրքերի հրամանները։
Եւ ահա այս ֆիլմը, որի անունը «Խոստում» է, բարձրացաւ մեծ էքրաններ Ապրիլի 27-ին՝ Երեւանում եւ Մոսկուայում։ Ֆիլմը արուած է նոյն կերպ ազդեցիկ, ինչպէս «Քամուց Քշուածները» (Gone with the Wind) կամ «Titanic»-ը։ էքշն ձեւով իրավիճակները հասցւում են ծայրաստիճան սրման եւ հետաքրքրութիւն են առաջացնում, թէ ինչպէս պիտի լուծուեն։ Հիմքում սիրային եռանկիւնի է։ Ինչպէ՞ս այն կը հանգուցալուծուի։ Երեք գլխաւոր հերոսներ կան, որոնք ընդունակ են սեփական կեանքի գնով փրկել միւսներին՝ ամերիկացի, հայ եւ թուրք, որոնց դերերը կատարում են Քրիսթիան Պէյլը, Օսքար Այզեկը եւ Մարուան Քեզարին։ Աննա Քեսարեանի դերում քանատական մօտել եւ դերասանուհի Շառլոթա լէ Պոնն է, իսկ Մարալի դերում՝ ամերիկեան մօտել եւ դերասանուհի Անդժելա Սարաֆեանը։ Իմիջայլոց, ֆիլմը չի վիրաւորում Թուրքիային, այսինքն գազանային սպանութիւնների տեսարաններ չկան։ Դրա փոխարէն մենք տեսնում ենք դրանց ցոլացումը Միքայէլի ապրումներում, եւ այդ տեսակէտից Միքայէլի դերակատար Օսքար Այզեկի խաղը անզուգական է…
Չգիտեմ, ինչպէս կը դիտեն ֆիլմը ոչ հայերը, բայց ինձ մօտ հէնց սկզբից սրտիս մէջ ցաւ ներթափանցեց եւ սեղմեց սրտի մկանը, արցունքներս պատրաստ էին յորդել աչքերիցս եւ ես հազիւ էի ինձ զսպում, ուժեղ սեղմելով շուրթերս, սակայն երբ նայեցի շուրջս, ապա տեսայ, որ ոչ ոք չէր թագցնում իր ցասումն ու արցունքները։ Ֆիլմի աւարտին հեռուստալրագրողները մօտենում էին, որպէսզի հանդիսատեսների կարծիքն իմանան, սակայն մարդիկ՝ հոգեպէս ուժասպառ միայն գլխով էին անում, լուռ մերժելով խնդրանքը։
Իսկ ահա թէ ինչ գրեց ռուսաստանցի մի լրագրող Լեւ Ռիժկովը. «Այո, կինօ ստեղծողները ստիպում են հանդիսատեսին արտասուել, բայց ատելութիւն չկայ։ Որքան էլ տարօրինակ չհնչի, «Խոստում»-ը – դա Բարիութեան ներարկում է։ Հոգիդ պարզեցւում է կատարսիսից (մաքրագործում) յետոյ։ Ողբերգութեան մթնոլորտը առկայ է, բայց չափազանց նրբանկատ, վայրագութիւնների մանրամասները չեն ցուցադրուած եւ դա լաւ է։ Ջարդը ֆոն է, իսկ առաջին պլանում գլխաւոր հերոսների պատմութիւնն է։ Եւ գիտէ՞ք ինչ, ֆոն լինելով աւելի սարսափելի է, որովհետեւ չես հասկանում, ինչպէ՞ս կարելի էր սիրել իրար, ամուսնանալ, երբ նման սարսափելի բաներ էին կատարւում»։
Աւելացնեմ, որ ֆիլմի ռեժիսորը իռլանդացի Թերրի Ճորճն էր, որը 2004-ին նկարահանեց «Hotel Rwanda» ֆիլմը՝ Ռուանդայի ցեղասպանութեան մասին։
Եւս մի բան էլ աւելացնեմ. նկարահանուել է Թուրքիայի ֆիլմ-պատասխան «Ottoman lieutenant», որտեղ կրկին սիրային եռանկիւնի է, բայց այս անգամ ամերիկուհուն սիրահարւում են ամերիկացին եւ օսմանցին։ Մնացա՞ծը… ինչպէս կեանքում, այնպէս էլ թուրքական ֆիլմ-պատասխանում՝ սուտ։
