Twitter üzerinden, Ermenistan’daki ABD Büyükelçisi John Heffern’in her adımını takip edebilirsiniz. Nerelere gider, hangi dernekleri destekler, kimleri ağırlar... Bir süre önce, bir Amerikan şirketinin Ermenistan enerji sektöründe yapacağı yatırıma odaklanmıştı. Amerika’nın Kafkasya’da atacağı küçücük bir adım dahi kimsenin gözünden kaçmaz; hele Rusya’nın, hiç kaçmaz. Bu kadarını biliyoruz; Amerikalı bir şirketin yaptığı 250 milyon dolarlık anlaşmanın Rusya’yı ne kadar kızdıracağını ise göreceğiz. Bu, mesela Karabağ’da yeni bir savaşa yeşil ışık yakmak demek olabilir mi?
Şimdilik savaşma iştahları kesilmiş gibi görünüyor. On günlük gerilimden sonra, Rusya Cumhurbaşkanı Putin’in, Soçi’ye davet ettiği Ermenistan ve Azerbaycan cumhurbaşkanlarını uzlaşmaya ikna ettiği söyleniyor. Ancak böyle görüşmeler, hatta bundan daha derin ve kapsamlı toplantılar geçmişte defalarca yapıldı. Ermenistan ve Azerbaycan tarafları, her defasında, , toplantıdan çıkıp evlerine ulaştıktan sonra savaş edebiyatına döndüler. Karabağ’da kalıcı bir çözüme ulaşılmaması, Ermenistan’ın bölgesel dış politikasını çok net biçimde etkiliyor.
Ne pahasına olursa olsun, Karabağ’da kaybetmek istemiyor Ermenistan. Bunun için bölgesel jeopolitik gelişmelerde her zaman Karabağ meselesine göre tavır alıyor, dolayısıyla tüm ekonomik ve siyasi işbirliği kararları Karabağ’a bağlı oluyor. Ermenistan için 2013 yılı, Rusya ile Batı arasında bir denge tutturma çabaları açısından çok zor geçmişti. Avrasya Birliği’ne üye olma süreci ile, Avrupa Birliği’yle siyasi işbirliği müzakerelerine dönük çabalar çatışmış, sonuç olarak ülke ikisini de kaybetme noktasına gelmişti. Bu dengesizliğin sebebi, Karabağ’da hâlâ kalıcı bir çözüme varılmamış olması.
Batı ile Rusya arasında kaybolan Ermenistan, bir taraftan Rusya’sız yapamayacağını biliyor, diğer taraftan da, tam olarak Rusya’nın kölesi olmak istemiyor. Bu nedenle, ABD ile çeşitli alanlarda işbirliği yapma adımları da atıyor. Bu durum Rusya için artık kabul edilemez hale gelmiş olmalı ki, küçük müttefikine söz anlatmak için değişik yöntemler kullanmaya başladı. Azerbaycan’a silah satma, Avrasya Birliği toplantısında Kazakistan Cumhurbaşkanı’nın ağzından Karabağ hakkında sözler, gaz fiyatlarına zam, son olarak da sınırda gerilim... Kısacası, çeşitli tehditler...
Ermenistan’ın bu tehditlere ne kadar dayanacağı belli değil. Geçen yıl eylül ayında, Avrupa siyasi işbirliği anlaşmasından çekildikten sonra, Ermenistan’da Batı ile ilişkiler konusunda her şey kaybedilmiş havası hâkimken, bir-iki ay sonra ABD’den öneriler gelmeye başlamıştı. Kafkasya’da bir Avrupa-ABD rekabeti olduğunu söylemek için biraz erken ama uzun vadede böyle bir rekabetin oluşması imkânsız değil. Birçok başka rekabet de söz konusu Kafkasya’da. Tabloya Türkiye’yi, İran’ı ve Arap Körfez ülkelerini de eklersek, sonuçlanmamış bir savaşın nasıl patlamak üzere olan bir bombaya dönüştüğünü görebiliriz.
Ancak tabii ki, Rusya’nın hâkimiyetini yitirmesi söz konusu olamaz. Diğerleri ancak bu hâkimiyetten küçük bir parça almak için çabalayabilirler. Mesela ABD, Ermenistan enerji sektörünün %15’i için pazarlık yapabilir ama Rusya bunu bile vermeye razı olmadığı için Ermenistan’a baskı yapabilir. Azerbaycan da bunu bilerek, ve belki Moskova’yla anlaşarak, Ermenistan’a ‘birkaç bomba atabilir’. Rusya’nın yeşil ışığı olmadan Azerbaycan bunu yapamaz, çünkü Ermenistan’da binlerce Rus askeri var, Rus üsleri var, ve ortada Rusya-Ermenistan savunma antlaşmaları var.
Bunlar birer mesaj değil mi Ermenistan için? Büyükelçi Heffern’in ‘enerji sektöründe bağımsızlık’ için Twitter’da yaptığı her çağrı, Azerbaycan sınırında gerilime mi yol açıyor? Karabağ sorununun çözülmemesi, Ermenistan’ın sonsuza dek ‘rehine’ durumunda kalmasına neden olacaktır. Ama Ermenistan Karabağ’sız da var olabilir mi? Bir çözüm yolu bulunmalı, Ermenistan cesur adımlar atmalı. Azerbaycan’la barış yolunda adımlar atılmalı ama Azerbaycan lideri Twitter üzerinden savaş ilan etmeye devam ederse hiçbir adım atılamaz ve Putin Kafkasların hâkimi olmaya devam eder.
