“İnsan yalnız ekmekle yaşamaz...”
Matta 4.4
Metin Eloğlu hınzır bir şairdi. Can Yücel’le ikisi birer söz cambazı, sözcük büyücüsüydüler.
Eloğlu binlik bozdurur
Ben bozduramam
Eloğlu başını yastığa kor komaz uyur
Ben uyuyamam
Eloğlunun sofrasında dokuz türlü
Benim aç yattığım olur bazan
Benim evim gecekondu
Eloğlunda apartıman
Eloğlunda ince müzik
Benimkisi aman aman
Benim kuru başım bana yeter
Eloğlunda karı kızan
Ben keçileri kaybettim
Eloğlu usta çoban
Bu soyadı bana haram
diyen de, borcunu
Leman Hanım
Size bir şiir borcum vardı ya
İşte onu ödüyorum
diyerek ödeyen de odur.
Bir şiirinde ise sofra adabını öğretir:
Keşkek şu kazanda kaynar benim bildiğim
Şu güveçte helmelenir fasulya
Kuzu şu karar ateşte çevrilir
Tuzlama şu tabağa konur ille
Yumurta şu sahana kırılır
Çorba mı? Çorba şu kaşıkla içilir tabii
Hoşaf bu kaşıkla
İster uskumru ister kolyoz
İster orkinos ister hanos
Balık şu bıçakla kesilir
Şarap siyahsa şu kadehe konur elbet
Beyazsa bu kadehe
Yavan ekmeği nasıl yersen ye
Bir seçim geride kaldı ve bir saltanat devrildi devrilecek. Tahtı sallayan, cebinde bir teklikle ekmek almaya giden karakaşlı bir çocuktu. Tahtı sallayan, kendi alınterleriyle alınan uçakların parasını kendilerinin ödediği bombalarıyla paramparça edilen 34 insandı. Tahtı sallayan, kilitli vicdanların kazdıkları kömürden daha kara olduğunu ortaya çıkartan, katledilmiş 301 yeraltı işçisiydi…
Daha sayalım mı?
Bu insanların tümü ekmek parası peşinde olan insanlardı. Ekmek parası… Onlar katledilirken başkaları, her biri bir işçi aylığı kadar parayla alınan bardaklarda soğuk limonata içerek serinletiyorlardı vicdanlarını. Söyledikleri söz, hep söylenen o aynı yalandı: Nasıl da büyümüş, gelişmişti bu ülke onların muktedir iktidarlarında… Büyümüştü, evet, ama gelişmiş miydi? Hayır! Bin kerre hayır! Büyümenin rantı, servetin artan bölümü nasıl, nereye akmıştı? Yokluk, yoksunluk niçin azalmamış, eksilmemişti? Hiddet, şiddet, nobranlık, debdebe, kibir, zulüm niçin görülmemiş boyutlara çıkmıştı?
Ne demiş şair, “Hodkam olan zalim olur.”
Bütün sorun, büyük soru burada yatıyor.
Bir şey daha oldu bu yakın yıllarda.
Bir parkta “İnsan yalnız ekmekle yaşamaz!” diye haykırdıkları, ülkeyi ümide taşıyarak o tahtı salladıkları için öldürülen, kör edilen, sakatlanan gençlerin yaktıkları ateş!
James Baldwin’le 1969’da yaptığım röportajda şu satırlar var:
JB – Bir fincan acı kahve için yerlere oturdular bu oğullar, bu kızlar. Hapse girdiler, yüzlerine tükürüldü. Olanlar bunların ana-babalarını nasıl etkiledi sanıyorsun? Beyazların çocuklarının kıyasıya dövüldüğü Chicago’daki son Demokrat Parti Kongresi’nin tamı tamına aynı bir durum bu. Bu herkese birşeyler yapar… Bu herkesi değiştirir. Olanların, değişimin kendisi göstermesi uzun sürebilir. Ama kimse istemez oğlunun dayak yemesini, ya da hapse atılmasını, hem de boş yere, sebepsiz… Zulmedenlerin her zaman yaptıkları şey, sonunda halkı kendilerine karşı harekete geçirmektir. Hükümet halkın gerçek iradesini, desteğini yitirdiğinde, bin yıl da dayansa, eninde sonunda onu alaşağı edeceklerini bilen kimseler için farketmez.
Geçen hafta şöyle yazdım:
“Biliyoruz ki, devlet erki bir kez ele geçti mi, hele böylesine hırs küpü insanların eline düştü mü, kolay kolay vazgeçilmez. Ve o elde, o ellerde çok oyun, çok olanak, çok güç var. Önümüzdeki yol düz değil, dümdüz hiç değil. Ama bir kez açıldı mı umudun, özgürleşmenin, eşit yurttaşlar olmanın kapıları, bir kez ucundan göründü mü güneş, artık geriye dönüş, karanlığa dönüş de mümkün olmaz. Öyle görüyor, öyle biliyorum... Umarım doğru biliyorum.”
İşte şimdi, umutların bir parça yeşermesinin, güneşin ucundan görünmesinin hemen ardından, iktidar sahipleri harekete geçtiler. “Ya devlet başa, ya kuzgun leşe,” tutumunda insanlar bunlar, ölümüne savaşmadan iktidardan uzaklaşmayı akıllarına dahi getirmezler.
Hele hele önder bir eski zaman totemine dönmüş, dönüştürümüşse... İş, “Seni sevmeyen ölsün!” raddesine, “N’eylerse güzel eyler!” bağnazlığına, “Ben sana aşığım!” müritliğine gelip dayanmışsa.
Tevfik Fikret yüz yıl önce söylemiş:
Beşerin böyle dalaletleri var
Putunu kendi yapar kendi tapar
Yüz yıl geçse de unutmayacağım insanlardan biridir Sabri Altınel, öğretmenim ve arkadaşım. Büyük bir şair, usta bir Federico Garcia Lorca çevirmeniydi. Kıraçlar’ın, Zamanın Yüreği’nin, Kentin Küçük Sokağı’nın şairi.
Issızın üstünde kar
Issızın üstünde çatılar
diyen,
Ah, kimsesiz okul koridorlarında
Kuru yapraklar gibi sürüklenen ömrüm
dizelerinin şairi.
Sabri Altınel’in birinci basımı 1956’da yapılan ilk şiir kitabının adı İnsanın Değeri’dir.
Aynı başlıklı 2 bölümlü şiiri
İnsan ne demektir bilmiyorsunuz
Binlerce yıldan sonra
sözleriyle başlayan şair.
Binlerce yıldan sonra bu ülkede de insanı sevmenin, insanın değerini bilmenin, insanı, erdemi öne almanın zamanıdır. Hak arayabilme, hesap sorabilme, yani demokrasi zamanıdır. Bu nedenle vakit o vakittir: Safları sıklaştırma vakti!
Kimi arkadaşlarım benim bileceğim yanılgısıyla varsılların 7 cedlerine yetecek servetleri olduğu halde, nasıl niçin daha çoğunun peşinde düştüklerinil sorarlar. Güç, rekabet, en üstte olma tutkusu, hırs, gündemde kalma güdüsü, ego, kapitalist düzen…diyerek birçok bilgiç yorumda bulunurum.
Ekonomi bahsinde bir iktisat profesörü kadar cahilim. Gene de, gelecek hafta bu konu üstünde biraz daha genişçe durmak, akademiden uzak biri olarak cehaletimi bir miktar daha sergilemek istiyorum.
