Աւելի քան ամիս մը անցաւ այն օրէն, երբ Կրօնական Ժողովը յայտարարեց թէ հանգստեան կոչուած է Մեսրոպ Բ. պատրիարքը եւ պատրիարքարանը շուտափոյթ կերպով պիտի ձեռնարկէ նոր պատրիարքի ընտրութեան։ Այդ թուականէն ի վեր քար լռութիւն կը տիրէ պատրիարքական շրջանակներէ ներս։ Արդէն երեք շաբաթ եւս անցաւ, այն հարցազրոյցէն, ուր Սահակ Եպիսկոպոս Մաշալեան կը պատմէր թէ վերջին պատրաստութիւնները կը տեսնեն պետական իշխանութիւններուն փոխանցուելիք աղերսագրին վրայ։
Ըստ երեւոյթի Պատրիարքարանի շրջանակները իւրաքանչիւր բառի վրայ օրերով մտմտալով կը պատրաստեն աղերսագիր մը, որպէսզի յանկարծ դիւրիմացութեան մը պատճառ չդառնայ։ Չէ որ այս մեր վերջին բախտն է ընտրեալ պատրիարք մը ունենալու ճամբուն վրայ։ Չէ որ Արամ Արք. կտրուկ վճռած էր՝ «այս վերջին դիմումս է տասը անգամ դիմելու նպատակ չունիմ»։
Ոչինչ, մենք համբերելու կարողութիւն ունեցող ժողովուրդ ենք։ Բայց մէկ կողմէն ալ ստիպուած ենք մտածելու։ Վերջին տասը տարիներու ընթացքին Թուրքիոյ հայութիւնը շատ կարեւոր զարգացումներու, սնանկացումներու, հարստութիւններու տիրանալու եւ նոյնպէս ալ հարստութիւններ կորսնցնելու բազմաբնոյթ փորձերուն ենթարկուեցաւ։
Մէկ մէկ բանանք այս բոլորը։ Հրանդ Տինքի սպանութենէն ետք համայնքէ ներս թէ ունեցանք քաղաքական աշխուժութիւն եւ թէ ունեցանք հիասթափութեան հոգեբանութիւն։ Ամբողջ հանրապետութեան շրջանին առաջին անգամ է որ Ազգային ժողովէ ներս կ՚ունենանք երեք երեսփոխաններ։ Սակայն 40 տարիներէ ի վեր դարձեալ առաջին անգամ է որ մեր միտքերը կը կրծէ արտագաղթի որդը։ Տասնամեակի առաջին հինգ տարիներուն յուսադրուեցանք ազգապատկան կալուածներու վերադարձի հաւանականութիւնով։ Այդ շրջանին մեր կարգ մը թաղականութիւնները կամ խնամակալութիւնները տիրացան հասութաբեր կալուածներու։ Յիշենք՝ այդ շրջանին յաճախ կը լսէինք «եթէ մեր այս ձեռնարկը յաջողի ոչ միայն մեր հաստատութիւնը, այլ համայնքի բոլոր հաստատութիւնները դրամական խնդիր չեն ունենար» խոստումը։ Փորձութեամբ կը տեսնենք որ սուտ ու փուճ խոստում մըն էր այս։ Մնաց որ որպէս հաւաքականութեան անհատներ ժողովուրդ ըլլալով ալ կ՚ապրինք տնտեսական ճգնաժամի մէջ։ Արհեստաւորները, փոքր տարողութեամբ վաճառականները ամէն օր կը պարտադրուին աւելի քիչով գոհանալու։
Այս պայմաններուն տակ պատրիարքական գահը բարձրացող հոգեւորականը պարտաւոր է նախքան ժողովուրդի աջակցութիւնը պահանջելը, ինք որոշ ծրագիրներով ներկայանալու։ Տասը տարիներու ընթացքին լոկ հոգեւոր առաջնորդի մը բացակայութենէն ծաւալած ընկերային խնդիրներ եւս ունինք։ Ներկայ փոխանորդական դրութեան մէջ եկեղեցին եւ համայնքային վարիչները բծախնդրութեամբ հեռու պահեցին իրենց արմատներուն վերադառնալ ձգտող իսլամացուած հայերը։ Ընտրեալ պատրիարքը ի՞նչ հեռանկար ունի այդ ուղղութեամբ։ Խորհրդակատարութիւններու սակերը հետզհետէ կը գերազանցեն ժողովուրդի նիւթական կարողութիւնը։ Յաճախ կը լսենք այդ գումարներէն խուսափելու համար մեր աւանդութեան կարեւորագոյն ծէսերէն զուրկ մնացողներու մասին լուրեր։ Հոգեւորականը անշուշտ որ քաղաքական գործիչի մը մակարդակով ընտրարշաւ պիտի չտանի, սակայն վերջ ի վերջոյ խնդիրը պիտ հասնի ժողովուրդի աջակցութիւնը պահանջելուն։ Այդ հանգրուանին աշխարհական կամ եկեղեցական բոլորն ալ պարտաւոր են ծրագիր մը առաջարկել։ Ժողովուրդը այդ առաջարկուածներու մէջէն պիտի ընտրէ իրեն համար աւելի ձեռնտու եղողը։
