ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ
Ամէն ինչ շաղկապուած է։ Սովետական բժշկութիւնը համարւում էր անվճար եւ դա նշանակում էր, որ առանձին մուծում էինք բժշկին, բուժքոյրին, մայրապետին եւ պահակին։ Ուղղակի գրպանն էինք դնում։ Այսօր նման բան չկայ։ Այսօր հարազատները մուծում են առանձին ծառայութիւնների համար եւ… դեղերի։ Եւ այդ վճարումների համար ստիպուած են լինում տան եղած-չեղածը վաճառել, վերջապէս, ինքը տունը վաճառել, որովհետեւ չափազանց մեծ գումարներ են պահանջւում հիւանդանոցում գտնուելու համար, յատկապէս եթէ այդ գտնուելը երկար ժամանակ է պահանջում։
Բոյսը նոյնպէս սիրում է
Գտնուել հիւանդանոցում ամենեւին էլ չի նշանակում բուժուել, որովհետեւ այս վերջին ամսուայ մէջ ես ականատես եղայ այն իրողութեանը, թէ ինչպիսին է մեր հայրենական բուժումը, գուցէ եւ աշխարհի մասշտաբով աւանդական բուժումը։ Չգիտեմ։ Ճիշդ է, մեր երկիրը ո՛չ Քանատա է, ո՛չ էլ Նորվեկիա։ Մեզ մօտ չկայ կանխարգելիչ զննում։ Չկայ ապահովագրութիւն։ Միայն ատամնաբոյժի են գնում, իսկ մնացածը անտեսւում է մինչեւ որ դանակը ոսկորին չհասնի… Այսինքն հիւանդը միանգամից ընկնում է վերակենդանացման բաժին։ Եւ սկսւում է դեղաբուժութիւնը։ Այն ուղղուած է ախտանիշների դէմ. ճնշման, ջերմութեան, ինֆեքցիայի (մանրէների)… Ուժեղ դեղերը՝ ազդելով կարգ մը մանրէների վրայ, վնաս են հասցնում նաեւ հիւանդին, առաջացնելով բարդութիւններ։ Իսկ եթէ հիւանդը յայտնւում է վեգետատիւ, բուսական վիճակի մէջ, այսինքն թմբիրի (coma) մէջ, ապա նրան իրօք բոյսի տեղ են դնում եւ ոչ մի շփում չեն ապահուում նրա հետ։ Սակայն եթէ բժիշկները ծանօթ լինէին բոյսերի կեանքին, ապա կը համոզուէին, որ բոյսերը նոյնպէս ունեն զգացողութիւն, ուղեղ, որն աւելի զօրաւոր է, քան կենդանիների մօտ, քանզի ապահովում է իրենց գոյութիւնը անշարժ վիճակում եւ պահանջում է աւելի մեծ հմտութիւն… Իսկ թէ ի՞նչ է զգում հիւանդը թմբիրի մէջ՝ բժիշկների համար անյայտ է, նրանք այդ խնդրում նոյնպէս թմբիրային վիճակում են գտնւում։ Բոլոր բարեվերջ օրինակները հիւանդի արթնացման մասին արտասահմանեան են։ Բերեմ միայն մի օրինակ, դա կատարուել է Չինաստանում. 30 տարի թմբիրի մէջ գտնուող կինը ի վերջոյ արթնանում է… շնորհիւ ամուսնու խնամքի եւ շփման, ամուսինը 30 տարի շարունակ խօսում էր քնած կնոջ հետ, դիմում նրան փաղաքշական բառերով։ Յիշեցի մի ֆիլմ, որի հեղինակը հայազգի Արթուր Արիստակիսեանն է, ծնուած Մոլտովայում։ «Տեղ երկրի վրայ» ֆիլմում ասւում է, որ եթէ հիւանդին 1050 անգամ համբուրես, ապա նա կ՚ապաքինուի։ Անշուշտ պիտի չհաշուես, այլ անթիւ անգամներ համբուրես, շոյես եւ խօսես նրա հետ։ Բայց դա հնարաւոր չէ մեր այսօրուայ բժշկական հիմնարկների վերակենդանացման բաժնի պայմաններում։ Թւում է, թէ բժիշկները միայն այն բանի համար են այստեղ դրուած, որպէսզի օրեկան 1050 անգամ կրկնեն նոյն ֆրազը. «Մի հոգուց աւելի չի կարելի այցելել հիւանդին»։ Մի՞թէ չեն յոգնում այդ ֆրազը կրկնելուց։ Մինչդեռ հիւանդը չի արձագանգում օտարի շփման, այլ ցանկանում է տեսնել հարազատին։
Ինչպէս ասում է մի ռուս բժիշկ Սերկէյ Եֆրեմենկոն, մեր երկրում (այսինքն Ռուսաստանում, ինչպէս նաեւ Հայաստանում) չկայ այսօր որեւէ բուժհիմնարկ, որն ի վիճակի է զբաղուել թմբիրի մէջ գտնուող հիւանդի ապաքինման հարցով։ Եւ նման հիւանդները դատապարտուած են տանջալի մահուան, տառապանքներ պատճառելով իրենց հարազատներին։ Այն մակարդակը, որի վրայ գտնւում է բուսական վիճակում գտուող հիւանդների բուժումը, խօսում է տուեալ երկրի հասարակութեան բարոյական վիճակի մասին, ինչպէս նաեւ բժշկութեան զարգացման մակարդակի մասին։
Վերակենդանացում
Ի դէպ վերակենդանացման բաժնի սենեակները անուանում են ոչ թէ պալատ, ինչպէս միւս բաժինների, այլ՝ փոստ (post, դիրք), կարծես կեանքի առաջնագիծն է, որից այն կողմ մահն է։ 10 օր շարունակ մեր հարազատը չէր թարթում եւ միայն 11-րդ օրը աչքերը թարթեցին։ Մեր մէջ յոյս ծագեց, որ կ՚ապրի, բայց հարցերի հարցն այժմ անշարժութիւնն է, որից մկանները կարող են աթրոֆիայի (ապաճում) ենթարկուել։ Ծանր է, շատ ծանր է տեսնել քթի խոռոչի մէջ տեղադրուած ձողերը՝ մէկը թթուածնի, միւսը՝ կերակրման համար։ Գունատ դէմքը։ Հազը։ Խռպոտ, տղամարդուն բնորոշ ձայնը։ Բայց վարժուել եմ եւ զգում եմ, թէ ինչպէս է սիրտս ծածկւում անտարբերութեան կեղեւով, ինչպէս բժիշկների, բուժքոյրերի եւ մայրապետների մօտ։ Միայն թէ երբ այստեղից դուրս եմ գալիս, մի տեղ եմ փնտռում, որտեղ կարող եմ ազատութիւն տալ անզուսպ արցունքներիս։
