17 Յունիսի առաջին ժամերուն 91 տարեկան հասակին մէջ մահացաւ Թուրքիոյ Թ. նախագահ Սիւլէյման Տէմիրէլ։ Առաւօտուն, երբ հեռուստակայանները կը հաղորդէին մահուան լուրը, զարմանալով լսեցի թէ իր վարչապետութեան շրջանը հազիւ 11 տարի տեւած է։ Մինչդեռ ես պիտի կարծէի, որ ան բոլոր ժամանակներու վարչապետը եղաւ մինչեւ որ բարձրանայ Հանրապետութեան Նախագահի աթոռը։ Վստահ եմ որ շատեր ալ ինձ նման զարմացած են այդ 11 տարիի սահմանումէն։ Բազմաթիւ ածականներու կողքին «Հաճիեաթմազ» կը կոչէին զինք։ Դիւրին բան չէ, երեք անգամ թաւարգլոր իջած էր վարչապետի աթոռէն, բայց անհաւատալի ճարպիկութեամբ կրկին բարձրացած նոյն գահին։
Սիւլէյման Տէմիրէլ Թուրքիոյ աջակողմեան ճակատի, յետադիմականութեան, կրօնական զգացումները կեղեքող քաղաքականութեան խորհրդանշանը դարձած էր։ 1965-ի ընտրութիւններէ ետք, երբ կը ստանձնէր վարչապետի պաշտօնը, հազիւ երկու տարուայ քաղաքական անցեալ ունէր։ Այդ օրերուն իր պատմութեան ամենափոթորկալից շրջանը ապրեցաւ Թուրքիոյ մասոնական կազմակերպութիւնը։ Ընտրուելէն անմիջապէս ետք ընդդիմադիրները երկու ածականներ վայելեցուցին իրեն։ Նախ ակնարկելով քաղաքական ասպարէզ մտնելէ առաջ աշխատակցած Ամերիկեան ընկերութեան՝ «Մորիսոն Սիւլէյման» կոչեցին զինք։ Ապա վրայ հասաւ մասոն ըլլալու մասին պնդումները։ Հաճիեաթմազ Տէմիրէլ իր անդամակցութիւնը հերքող գրութիւն մը բերաւ Թուրքիոյ մասոն կազմակերպութենէն։ Սակայն այդ գրութենէն ետք կազմակերպութիւնը երկուքի բաժնուեցաւ անդամակցութիւնը ուրանալը ամօթ համարողներու եւ քաղաքական հեռանկարները կարեւորողներու միջեւ։ Իսկ ինք շարունակեց իր հասկցած քաղաքականութեան ուղիով։ Բազմաթիւ անիմաստ աֆորիզմներ նուիրեց Թուրքիոյ քաղաքագիտական գրականութեան։ Ոխերիմ մըն էր Տէմիրէլ եւ երկրի ամենաամբիծ երիտասարդները անվարան կախաղան ղրկեց «երեք մեզմէ, երեք ձեզմէ» ստորին հաշուափակումով։ Ի զուր չէ որ ՀՏՓ-ի երեսփոխան Փէրվին Պուլտան «Առանց արժանի պատիժը գտնելու գնաց» պիտի ըսէր Սիւլէյման Տէմիրէլի մահուան առթիւ։
Իրաւ ալ Թանսու Չիլլէրի կամ Մեհմէտ Աղարի նման Թուրքիոյ ամենախաւար շրջաններու քաղաքական գործիչները ասպարէզ իջան Սիւլէյման Տէմիրէլի գիրկը պատրաստուելէ ետք։ Հեղինակը անյայտ ոճիրներու բազմահազար զոհերու արիւնին թաթխուած է իր ձեռքերը։ Շաբաթօրեայ Մայրերը յաւիտենապէս անէծքով պիտի յիշեն իր անունը։ Անոնց պիտի ձայնակցին երկրի բոլոր ազատատենչ անձիք։ Ուսանողները, բանուորները նողկանքով պիտի յիշեն Սիւլէյման Տէմիրէլի անունը։
Այդ բոլորին պատճառաւ է որ նախագահ Էրտողանի ներկայացուցած պաշտօնական Թուրքիան եւ վարչապետ Տաւութօղլուի կառավարութիւնը եռօրեայ սուգ հռչակեցին։ Բնաւ զարմանալի չէ որ այս կորուստին առթիւ իր սգակցութիւնը յայտնելու փութաց Ատրպէյճանի Նախագահ Իլհամ Ալիյէվ։ «Ատրպէյճանի ժողովուրդը իր ամենամեծ բարեկամը կորսնցուց» ըսած է ան։
Սիւլէյման Տէմիրէլ իր հայատեաց ելոյթներով ալ անմահացած անուն մը պիտի դառնայ Թուրքիոյ պատմութեան մէջ։ Անմիջական բարեկամներն էին Տէնքթաշ, հայր եւ որդի Ալիյէվներ, Հէնրի Քիսինճըր եւ նմանները։ Մօրս խօսքն էր՝ «ըսէ ընկերդ, ըսեմ ով ըլլալդ»։
Անշուշտ որ դեռ շատ բան ունիմ Սիւլէյման Տէմիրէլի համար ըսելու, բայց ասկէ աւելին պատշաճ չէ նորոք հանգուցեալի մը համար։
Ինչ որ ալ ըլլայ իրողութիւնը կը մնայ անփոփոխ, գործած մեղքերուն հաշիւը առանց տալու գնաց։
