Ինչ յուսալ ինչ չյուսալ

Թուրքիոյ մօ­տալուտ ընտրու­թիւննե­րը բնա­կանա­բար ու­շադրու­թեան կ՚ար­ժա­նանայ նաեւ Հա­յաս­տա­նի քա­ղաքա­կան շրջա­նակ­նե­րուն եւ բնա­կանա­բար մա­մու­լին։ Հե­տեւա­բար յա­ճախ կը դի­մեն մեզ, լսե­լու հա­մար թէ հա­ւանա­կան իշ­խա­նափո­խու­թեան պա­րագա­յին ի՞նչ փո­փոխու­թիւններ կ՚ակնկա­լուին Հա­յաս­տան-Թուրքիա յա­րաբե­րու­թիւննե­րու առու­մով։

Կը դժո­ւարա­նամ բա­ցատ­րե­լու թէ Թուրքիոյ մէջ որոշ նիւ­թեր կա­խեալ են ընտրու­թիւննե­րու հե­տեւան­քով իշ­խա­նու­թիւնը նո­ւաճած քա­ղաքա­կան ու­ժի նա­խընտրու­թիւննե­րէն։ Իսկ կան խնդիր­ներ, որոնք կար­ծես հաս­տա­տուած են ան­գիր հա­մաձայ­նութիւ­նով մը եւ կը կազ­մեն պե­տու­թեան հիմ­նա­քարը։

Հայ­կա­կան խնդի­րը այդպի­սինե­րէն է Օս­մա­նեան Կայսրու­թեան փլուզման շրջա­նէն մին­չեւ մեր օրե­րը։

Նախ տես­լա­կան մըն էր Օս­մա­նեան Կայսրու­թեան աւե­րակ­նե­րուն վրայ հիմ­նել հան­րա­պետու­թիւն մը։ Այս հան­րա­պետու­թիւնը պի­տի ու­նե­նար ազ­գա­յին բնոյթ։ Ու­րեմն կայսրու­թեան ժո­ղովուրդնե­րէն մէ­կը իր շուրջ պի­տի հա­մախմբէր մնա­ցեալ բո­լոր իս­լա­մադա­ւան ժո­ղովուրդնե­րը եւ անոնց պի­տի պար­տադրէր իր գե­րակա­յու­թիւնը։ Որո­շեցին կայսրու­թեան տնտե­սական, մշա­կու­թա­յին ու ըն­կե­րային առու­մով ամե­նատ­կար տար­րը երկրի տի­րակա­լը դարձնել։ Այս հե­ռապատ­կե­րը իրա­կանաց­նե­լու հա­մար անհրա­ժեշտ էր արիւն թա­փել եւ ան­վա­րան դի­մեցին այդ ճա­նապար­հին։ Երկրի քրիս­տո­նեայ ժո­ղովուրդնե­րը ցե­ղաս­պա­նելով կամ աք­սո­րելով վե­րացու­ցին եւ տաս­նա­մեակ­նե­րու հո­լովոյ­թով ալ մնա­ցեալ ազ­գա­յին փոք­րա­մաս­նութիւննե­րը թրքաց­նե­լով ստեղ­ծե­ցին ար­հեստա­կան ազգ մը։

Այս բո­լորը ամուր դիր­քի մէջ պա­հելու հա­մար ձե­ւաւո­րուած քա­ղաքա­կան ռազ­մա­վարու­թիւնը դար­ձաւ նաեւ պե­տու­թեան հիմ­քը։

Ու­րեմն գաղտնիք չէ որ ընտրու­թեան ար­դիւնքնե­րէն ան­կախ կեր­պով յա­րատե­ւէ այս մա­սին որ­դեգրո­ւած ճա­նապար­հը։

Ճիշդ է որ երկրէ ներս հետզհե­տէ նոր միտ­քեր կը զար­գա­նան։ Այդ միտ­քե­րը կը թե­լադ­րեն ան­ցեալի մեղ­քե­րու հետ առե­րեսո­ւիլ։ Սա­կայն եկէք հաս­տա­տենք որ նման առե­րեսու­մը շատ սուղ հե­տեւանքներ կրնայ ու­նե­նալ։ Նախ­կին նա­խարար Մեհ­մետ Աղար այս իրո­ղու­թիւնը բա­ցատ­րեց տե­ղէն շար­ժե­լու պա­րագա­յին ամ­բողջ պա­տի մը փուլ գա­լուն պատ­ճառ դառ­նա­լիք աղիւ­սի օրի­նակով։

Բա­ցառո­ւած չէ, մի գու­ցէ օրը կը հաս­նի եւ մէ­կը հա­մար­ձա­կու­թիւն կը գտնէ այդ աղիւ­սը տե­ղէն հա­նելու, յանձն առ­նե­լով բո­լոր հե­տեւանքնե­րը։ Բայց օրը այդ օրը չէ տա­կաւին։

Ընտրու­թիւնը եր­կի­րը կը բե­րէ եր­կընտրան­քի մը առաջ։ Կամ թա­լիպա­նան­ման ծայ­րա­յեղ կրօ­նամո­լու­թիւն մը, կամ ալ դէ­պի քա­ղաքա­կիրթ աշ­խարհին մեր­ձե­նալ ձգտող նոր ճա­նապար­հի մը որո­նու­մը։ Ներ­կայ դրու­թեան մէջ եր­կու ըն­տ­րանքներն ալ յոյ­սեր չեն ներշնչեր Հա­յաս­տա­նի հետ յա­րաբե­րու­թիւննե­րը բա­րելա­ւելու առու­մով։ Այդ բա­րելաւ­ման նո­ւազա­գոյն չա­փանիշն է բնա­կանոն յա­րաբե­րու­թիւննե­րու հաս­տա­տու­մը եւ այդքա­նը իսկ յա­ջողու­թիւն հա­մարե­լու շե­մին ենք։

[email protected]