Ի՞նչ օրակարգի մասին է խօսքը, երբ հայաստանցիների ատելութիւնը հասել է այն աստիճանի, որ նոյնիսկ իշխանութիւններն են վախեցել։ Արտագաղթից չեն վախեցել։ Ժողովրդի ծախուածութեան մակարդակից ընտրութիւնների ժամանակ չեն վախեցել։ Երկրի միլիարդաւոր արտաքին պարտքից չեն վախեցել, որովհետեւ այն փակելու են կրկին ժողովրդի գրպանից, բայց արի՛ ու տես, որ ընդվզման բացակայութիւնը թանկացումների առիթով լուրջ մտահոգութեան պատճառ է դարձել իշխանութիւնների համար։ Ատում են բոլորը. եւ ներսի հայերը, եւ արտագաղթած հայերը։
Ահա թէ ինչ է պատմում մի երեւանցի, որը թէեւ հաստատուել է Պելկիայում, բայց նրա ուշքն ու միտքը միշտ Երեւանում է.
«Ես հիասթափուել եմ Պելկիայի հայութիւնից։ Նրանք չեն ուզում գալ Երեւան…շատերը գիւղերից են…չեն ուզում յիշել իրենց նախկին վիճակը…այստեղ կուշտ են եւ կարեւոր չի ոնց, երբեմն գողանալով …կամ էլ օգնութեան տեղերից մուրալով…այդ գիւղական ծագում ունեցողները տանել չեն կարողանում երեւանցիներին»։
Օրերս հաւաքուել էինք ընկերուհուս տանը. նրա մօտ հիւր էր եկել մէկ տարի առաջ Գանատա արտագաղթած մի զոյգ, որը 10 օրով ստիպուած էր Երեւան վերադառնալ փաստաթղթերի պատճառով։ Մի տեսնէիք, թէ ի՚նչ հրճուանքով էին պատմում Քանատայի մասին եւ ի՚նչ նախանձով էին մտիկ անում զոյգին ընկերուհուս միւս հիւրերը։ Սեղանի շուրջ եօթ հոգի էինք եւ ես միայնակ էի իմ զգացմունքներով։ Ինչպէ՞ ս կարող էի ես այդ համահունչ տրամադրութեան մէջ տարահնչութիւն մտցնել։ Նրանք ինձ իսկոյն կրքոտ կերպով կը համոզէին, որ մարդը ծնուել է ապրելու, այլ ո՛չ թէ տառապելու համար։ Այլեւս չդիմանալով՝ ես ներողութիւն խնդրեցի եւ հեռացայ, իսկ ականջիս մէջ շարունակում էր հնչել Գանատայով հրապուրուած կնոջ ձայնը. «Գիտես, ես ստում էի, երբ քեզ ասում էի, որ սիրում եմ դպրոցում դասաւանդել։ Ես ատում էի իմ աշխատանքը եւ հիմա երջանիկ եմ, որ երախաներս փրկուեցին, մեկնելով այս երկրից։ Ի հարկէ, ես սիրում եմ Հայաստանը, բայց պէտք է մտածել երախաների ապագայի մասին»։
Այսպիսով կամ քո երախան կունենայ ապագայ, կամ քո երկիրը. երկուսը չեն տեղաւորւում մի ապագայի մէջ։ Նախկին պատգամաւոր, ընդդիմադիր Արամ Մանուկեանը գնահատում է իրավիճակը Հայաստանում որպէս պայթիւնավտանգ՝ ասելով, որ ժողովուրդը փողոց դուրս չի գալիս միայն իշխանութեան մահակների վախից եւ որ հանրութեան հանդարտութիւնը թուացեալ է։ Սակայն ես կարծում եմ, որ իրավիճակը աւելի տխուր է, որովհետեւ մարդկանց պատել է այնպիսի անտարբերութիւն եւ փոփոխութիւնների հանդէպ հաւատքի ի սպառ բացակայութիւն, որ երբեւէ չէր նկատուել Հայաստանի անկախութեան աւելի քան 26 տարիներին։ Ժողովուրդն այնքան է ատում Ազգային Ժողովի պատգամաւորներին, կառավարութեան անդամներին, նրանց ահռելի ունեցուածքը, դիզած անօրէն ճանապարհներով այս աղքատ երկրում, որ ծաղրանքով է ընդունում նրանց խօսքերն ու մտքերը (եթէ ի հարկէ մտքեր կան)։ Հապա ի՞նչ է սիրում ուրեմն հայ ժողովուրդը։ Սիրում է նրանց, ով քննադատում է իշխանութիւններին, ով իրերը կոչում է իրենց անուններով։ Այդպիսին էր Հայաստանում եւ սփիւռքում քաջածանօթ հրապարակախօս, հասարակական գործիչ Սարգիս Հացպանեանը։ Նա մահացաւ Յունուարի 20-ին Լիոնում անբուժելի հիւանդութեան պատճառով։ Ժողովուրդը սիրով էր մտիկ անում նրա ելոյթները, որոնք ուղղուած էին իշխանութիւնների դէմ, նրանց ամուլ քաղաքականութեան, պետական միջոցների մսխման, ընդհանրապէս այլեւայլ հարցերի շուրջ…Շատ կարելի է խօսել Հացպանեանի մասին, սակայն այսօրուայ նիւթս ժողովրդի սիրո եւ ատելութեան մասին է։ Եւ կարծում եմ հէնց ժողովրդի ատելութեան վախից է, որ պետութիւնը թոյլ տուեց ժողովրդի կողմից չափազանց սիրուած անձնաւորութեանը, ինչպիսին էր Հացպանեանը, յուղարկաւորել Եռաբլուրում։ Սրբավայրում, ուր հանգչում են հայ ազգի ամենապանծալի հերոսները։ Չնայած որ Հացպանեանը հէնց իրենց էր քննադատում։ Եւ «չնայած հանգամանքին, որ Սարգիս Հացպանեանի կնոջ՝ Յասմիկ Պօղոսեանի ներկայացրած նամակում բացակայել է պանթէոնում յուղարկաւորելու համար անհրաժեշտ ընթացակարգի գլխաւոր՝ զոհուածի կամ մահացածի անցած մարտական ուղին հիմնաւորող փաստաթուղթը» (azatutyun.am )։
Ուրեմն հարց է ծագում. ինչո՞ւ Է ՀՀ պաշտպանութեան նախարարութիւնը Հացպանեանի պատերազմի մասնակցութեան մասին փաստաթղթի բացակայութեան դէպքում թոյլ տուել այնուամենայնիւ յուղարկաւորել նրան Եռաբլուրում։ Պարզւում է, որ ՀՀ պաշտպանութեան նախարարութիւնը հաշուի է առել
… «Սարգիս Հացպանեանի աշխոյժ մասնակցութիւնը ղարաբաղեան պատերազմի լուսաբանման, Լեռնային Ղարաբաղի համար բարեգործական տարաբնոյթ միջոցառումների կազմակերպման հարցերում» (azatutyun.am)։
Յիշեցնեմ մի փաստ. անցեալ տարի, 2017-ի Մարտի 17-ին հիւանդանոցում վիրահատութիւնից յետոյ մահացաւ Արթուր Սարգսեանը, որին ժողովուրդը Հաց Բերող էր անուանել։ Նրա մահը վրայ էր հասել քաղաքական պատճառներից։ Արթուր Սարգսենաը հաց էր հասցրել «Սասնա ծռեր» խմբի տղաներին, որոնք 2016-ի Յուլիսի 17-ին գրաւել էին Էրեբունի թաղամասում գտնուող ոստիկանական զօրամասը։ Տեղեկանալով, որ խմբի տղաները սնունդ չունեն, նա մտածել էր, որ ինչ-որ մէկը պիտի նրանց ապահովի սնունդով եւ եզրակացութիւն էր արել, որ այդ մէկը կարող է լինել հէնց նա, ինչո՞ւ չէ։ Եւ Յուլիսի 26-ին նա բեռնել էր սննդով իր մեքենան եւ ճեղքելով ոստիկանական պառնեշը բարեյաջող հաց հասցրել «Սասնայ ծռեր»-ին։ Նման բան կարելի է տեսնել միայն բարձրակարգ մարտաֆիլմերում, որտեղ մեքենան կատաղի կրակահերթերի տակ բարեյաջող հասնում է նպատակին։ Ժողովուրդը այդ համեստ եւ անծանօթ մարդու մէջ իսկական հերոս տեսաւ, սակայն նրան առաջադրուեց նոյն մեղադրանքը, ինչ «Սասնայ ծռեր» խմբին։ Նրան կալանաւորեցին, ամիսներ յետոյ բաց թողեցին, այնուհետեւ կրկին ձերբակալեցին, ինչին ի պատասխան նա աւելի քան 25 օր հացադուլ արեց, որի հետեւանքով էլ մահացաւ։ Արթուր Սարգսեանը նաեւ Արցախեան պատերազմի մասնակից էր եւ ունէր վնասուածքներ եւ հիւանդութիւններ, որոնք անհամատեղելի էին բանտի պայմաններին։ Ժողովուրդը ուզում էր յուղարկաւորել նրան Եռաբլուրում, սակայն պաշտպանութեան նախարարութիւնը թոյլ չտուեց։ Ինչո՞ւ ուրեմն Հացպանեանի դէպքում տուեց թոյլտւութիւնը։ Գուցէ ճի՞շդ է Արամ Մանուկեանը, կարծելով որ իրավիճակը պայթիւնավտանգ է։ Համենայնդէպս իշխանութիւնները նրան համակարծիք գտնուեցին։
