Հայ դպրոցը ժամանակի թելադրանքներուն դիմաց

Ամառ­նա­յին ամիս­նե­րը եթէ շա­տերու հա­մար ար­ձա­կուրդ, հան­գիստ եւ նման բա­ներ կը յու­շէ, Թուրքիոյ մէջ մղձա­ւանջ մըն է դպրո­ցական տա­րիքի զա­ւակ ու­նե­ցող­նե­րուն հա­մար։

Նա­խագահ Էր­տո­ղանի գլխա­ւորած Ար­դա­րու­թիւն եւ Զար­գա­ցում կու­սակցու­թիւնը իր կրօ­նամէտ գա­ղափա­րախօ­սու­թիւնը տա­րածե­լու հա­մար բեր­րի դաշտ մը ըլ­լա­լով տե­սաւ երկրի կրթա­կան հա­մակար­գը։ Գի­տական մտա­ծելա­կերպ ձե­ւաւո­րող բո­լոր տե­սու­թիւննե­րը մի առ մի հե­ռացուց դա­սագիր­քե­րէն։ Մեր­ժեց ու ար­գի­լեց Չարլզ Տա­րուի­նի յե­ղաշրջման տե­սու­թիւնը։ Աւե­լին՝ երկրի երկրոր­դա­կան վար­ժա­րան­նե­րու մե­ծամաս­նութիւ­նը վե­րածեց քա­րոզիչ­ներ պատ­րաստե­լու հե­ռան­կա­րով հիմ­նո­ւած «Իմամ- Հա­թիփ» վար­ժա­րան­նե­րու։

Սո­վորա­կան երկրոր­դա­կան դպրոց­ներ յա­ճախե­լու հա­մար պար­տադրեց յա­տուկ քննու­թիւն։ Այդ քննու­թեան մէջ ան­յա­ջող­նե­րը՝ որոնք կը կազ­մեն ընդհա­նուր աշա­կեր­տութեան ջախ­ջա­խիչ մե­ծամաս­նութիւ­նը, պար­տա­ւոր են իրենց ու­սումը շա­րու­նա­կել վե­րոյի­շեալ կրօ­նամէտ դպրոց­նե­րուն մէջ։

Տար­բե­րակ մը կայ ան­շուշտ, աստղա­բաշ­խա­յին ուսման վարձք պա­հան­ջող յա­տուկ դպրոց­նե­րը։ Աստղա­բաշ­խա­յինը աւե­լի յստա­կաց­նե­լու հա­մար նշենք, թէ նո­ւազա­գոյն աշ­խա­տավարձքի եր­կու հա­զար լի­րայով սահ­մա­նուած երկրի մէջ յա­տուկ դպրոց­նե­րը իրենց աշա­կերտնե­րէն կը պա­հան­ջեն վաթ­սուն հա­զարի շուրջ սակ մը։

Այս ընդհա­նուր մութ ու տխուր պատ­կե­րին մէջ մե­նաշ­նորհնե­րով օժ­տո­ւած աստղ մը ըլ­լա­լով կը փայ­լին փոք­րա­մաս­նութիւննե­րու պատ­կա­նող վար­ժա­րան­նե­րը։ Ան­ցեալին իրենց ժո­ղովուրդին կող­մէ,իսկ ան­տե­սուած, զա­նազան բար­դոյթնե­րու բեր­մամբ ար­հա­մար­հո­ւած ուսման հաս­տա­տու­թիւննե­րը վեր­ջերս սկսած են յա­տուկ ու­շադրու­թեան ար­ժա­նանալ։

Յատ­կա­պէս Հրանդ Տին­քի սպա­նու­թե­նէն ետք նոր գի­տակ­ցութիւ­նով իր նախ­նեաց ար­մատնե­րը յայտնա­բերող, վե­րամկրտո­ւելով իր ազ­գին վե­րադար­ձող զան­գո­ւածի մը հա­մար շատ մեծ նշա­նակու­թիւն ու­նի հայ դպրո­ցը։ Ի տար­բե­րու­թիւն զա­ւակը հայ վար­ժա­րան ար­ձա­նագ­րե­լէ ետք դպրո­ցի ուսման ծրագ­րին մի­ջամ­տե­լու յանդգնու­թիւն ու­նե­ցող, «Հա­յերէ­նը ին­չի՞ կը ծա­ռայ», դա­սապա­հերը տե­ղական լե­զուով կա­տարե­ցէք» ըսող ան­հե­թեթ պոլ­սա­հայե­րու, նախ­կին ծպտեալ հա­յերը պատ­րաստ են ամէն տե­սակ զո­հողու­թեան, իրենց զա­ւակ­նե­րուն հա­յեցի դաս­տիարա­կու­թիւն ապա­հովե­լու հա­մար։

Իսկ մեր դպրոց­նե­րը որ­քա­նո՞վ պատ­րաստ են այս խիստ կա­րեւոր պա­հան­ջին դի­մաց։ Ըստ երե­ւոյ­թի, ազ­գա­յին ծրագ­րի մը բա­ցակա­յու­թեան պայ­մաննե­րուն մէջ կը ձե­ւաւո­րուի եր­կու մեր­ձե­ցում, մին ազ­գա­յին եւ միւ­սը ապազ­գա­յին։ Ազ­գա­յին մեր­ձե­ցու­մը որ­դեգրած ուսման հաս­տա­տու­թիւններ կը խրա­խու­սեն այս աշա­կերտնե­րու ար­ձա­նագ­րութիւ­նը, խոս­տա­նալով հա­յերէ­նի յա­ւելեալ դա­սապա­հերով աշա­կեր­տը պատ­րաստել կի­րար­կո­ւած ուսման ծրագ­րին։ Իսկ հա­կառակ պատ­կե­րին մէջ կը նկա­տենք դժկա­մու­թիւն։ Այդ դպրոց­նե­րու վա­րիչ­նե­րը կը փոր­ձեն ար­հեստա­կան ար­գելքներ ստեղ­ծել, այս նոր զան­գո­ւածը իրենց դպրոց­նե­րէն հե­ռու պա­հելու հա­մար։

Ցա­ւալի է, թէ նման երե­ւոյ­թի դի­մաց կազ­մա­կեր­պեալ կե­ցուածք մը ձե­ւաւո­րելու լծակ­ներն ալ կը բա­ցակա­յին մեր իրո­ղու­թեան մէջ։ Ու­նինք «Թրքա­հայ Ու­սուցչաց Միու­թիւն եւ Հիմ­նարկ», ու­նինք կրթու­թեան եւ առող­ջութեան նիւ­թե­րու մա­սին միտ­քեր ար­տադրե­լու հե­ռան­կա­րով ու խոս­տումով հիմ­նո­ւած «ՍԷՎ» հիմ­նադրա­մը։ Ան­դին ու­նինք հայ վար­ժա­րան­նե­րու հիմ­նադրի ներ­կա­յացու­ցիչնե­րու փա­ղանգ մը։ Եւ ան­շուշտ այդ դպրոց­նե­րու տնօ­րէն­նե­րը եւ ու­սուցչա­կան կազ­մը։ Նիւ­թը ար­ժա­նի է բո­լորին ու­շադրու­թեան, բայց ափ­սոս որ չի տես­ներ հա­մապա­տաս­խան հե­տաքրքրու­թիւն։

Ան­դին կը մնայ որոշ ազ­գա­յին, եւ ին­չո՞ւ չէ, մարդկա­յին գի­տակ­ցութիւ­նով լցո­ւած կրթա­կան մշակ­ներ միայն, որոնց խիստ ար­ժէ­քաւոր ջան­քե­րը իսկ ան­բա­ւարար կը մնան յայտնո­ւած խնդրի դի­մաց։

Վա­ղուց եկած է ազ­գա­յին կրթա­կան ծրա­գիր մը մշա­կելու ժա­մանա­կը։

[email protected]