Կեզմիշը ո՜ւր, Էրտողանը ո՜ւր

Տե­նիզ Կեզ­միշ եւ Թուրքիոյ հան­րա­պետու­թեան նա­խագա­հը այս երկրի քա­ղաքա­կան կեան­քի մէջ շատ կա­րեւոր դե­րակա­տարու­թիւն ու­նե­ցած եր­կու անուններ են։ Նա­խագահ Էր­տո­ղան յատ­կա­պէս իր հիմ­նած Ար­դա­րու­թիւն եւ զար­գա­ցում կու­սակցու­թեան 2002 թուակա­նին իշ­խա­նու­թեան գա­լով բազ­մա­թիւ ար­մա­տական փո­փոխու­թիւննե­րու տե­ղի տուաւ երկրին հետզհե­տէ պե­տական աւան­դոյթի վե­րածուած քա­ղաքա­կան նա­խապա­տուու­թիւննե­րուն մէջ։ Քա­ղաքա­ցիական կեան­քի վրայ միշտ իր ծանր շու­քը թո­ղած բա­նակը չէ­զոքա­ցուց եւ տե­ղի տուաւ աւե­լի «ժո­ղովրդա­վարա­կան» հա­մակար­գի մը։ Սա­կայն շու­տով յայտնի եղաւ, որ այդ չա­կեր­տեալ ժո­ղովրդա­վարու­թիւնը բո­լորո­վին ձե­ւական էր, քա­նի որ բա­նակի գոր­ծօ­նը չէ­զոքաց­նե­լէ վերջ ինք ստեղ­ծեց ոս­տի­կանա­կան պե­տու­թիւն մը։

Այ­սօր իր նա­խագա­հու­թեան տակ Թուրքիա կը ներ­կա­յանայ խօս­քի ազա­տու­թեան ոտ­նա­կոխուած իրա­ւական հա­մակար­գի ան­դա­մալոյծ եղած, խորհրդա­րանին ան­զօր մնա­ցած երկրի մը տպա­ւորու­թիւնով։ Ներ­կայ դրու­թիւնով Թուրքիոյ հան­րա­պետու­թիւնը վե­րածուած է մե­նատի­րու­թեան մը, ուր բան­տի մէջ կը մնան բազ­մա­թիւ լրագ­րողներ, ակա­դեմա­կան­ներ, կու­սակցու­թիւննե­րու նա­խագահ­ներ, պատ­գա­մաւոր­ներ եւ մտա­ւորա­կան­ներ։

Իսկ գա­լով Տե­նիզ Կեզ­մի­շի կեր­պա­րին, ան այս երկրի ամե­նախորհրդան­շա­կան կեր­պարնե­րէն մէ­կը ըլ­լա­լով պատ­մութեան ան­ցաւ իբ­րեւ երի­տասարդ յե­ղափո­խական։ Հա­մայ­նա­վար մըն էր եւ կը հա­ւատար գա­ղու­թա­տիրա­կան պե­տու­թիւննե­րու լու­ծին հա­մակեր­պած կա­ռավա­րու­թիւննե­րէ եր­կի­րը փրկե­լու հա­մար զի­նեալ ապստամ­բութեան անհրա­ժեշ­տութեան։ Ինչպէս իրեն հետ գոր­ծակցող բազ­մա­թիւ նոյն սե­րունդի երի­տասարդներ Կեզ­միշ իր երի­տասարդ հա­սակին մէջ կու­տա­կած էր մտա­ւորա­կան շատ մեծ պա­շար, որու շնոր­հիւ շատ լայն դի­տան­կիւնով մը կը մեկ­նա­բանէր երկրի խնդիր­նե­րը եւ կը պայ­քա­րէր անար­դա­րու­թեան դէմ։ Սրտանց հա­ւատա­ցած էր ժո­ղովուրդնե­րու բա­րեկա­մու­թեան։ Կ՚ու­զէր կոտ­րել անոնց մի­ջեւ թշնա­մու­թիւն սեր­մա­նող լու­ծը եւ կեր­տել ժո­ղովրդա­վարու­թեան հիմ­քե­րու վրայ բարձրա­ցող ու բար­գա­ւաճող եր­կիր։

Էր­տո­ղանի եւ Կեզ­մի­շի այս հա­մառօտ նկա­րագ­րա­կանը կ՚ապա­ցու­ցէ, թէ անոնք որ­քան կը հա­կասեն իրա­րու։ Այս պայ­մաննե­րու տակ եր­կուքին մի­ջեւ նմա­նու­թիւններ առա­ջար­կե­լը կրկնա­կի անար­գանք է, թէ Էր­տո­ղանի եւ թէ Կեզ­մի­շի հաս­ցէին։ Այդ մեկ­նա­բանու­թիւնը ու­նե­ցաւ նախ­կին համ­բա­ւաւոր ֆութպո­լիստ եւ ներ­կա­յի ֆութպո­լի վեր­լուծա­բան Ռըտ­վան Տիլ­մեն։ Ան հար­ցազրոյ­ցի մը պա­հուն ակ­նարկե­լով նա­խագահ Էր­տո­ղանի Երու­սա­ղեմի վե­րաբե­րեալ վեր­ջին յայ­տա­րարու­թիւննե­րուն, կը պնդէ թէ նա­խագա­հը Տե­նիզ Կեզ­մի­շի կրկնօ­րինակն է առանց «փար­քա»ի։ Այստեղ «փար­քա» կո­չուա­ծը այդ տա­րինե­րուն երի­տասարդ յե­ղափո­խական­նե­րու հա­գած վե­րար­կուն էր, որ պի­տի յի­շեց­նէր Չէ Կե­ւարա­յի եւ այլ հայ­դուկնե­րու նա­խընտրած տա­րազը։

Իրենց եկած քա­ղաքա­կան աւան­դութիւննե­րու հե­տեւան­քով սա շատ վի­րաւո­րական նկա­րագ­րում մըն է, թէ Տե­նիզ Կեզ­մի­շի եւ թէ նա­խագահ Էր­տո­ղանի հա­մար։ Եւ ար­դէն շու­տով լսուեցաւ հա­կազ­դե­ցու­թիւննե­րու ալիք մը։ Կեզ­մի­շի յի­շատա­կը յար­գողնե­րը կ՚առար­կէին այս նմա­նու­թեան դէմ։ Նոյ­նիսկ ձե­ւով մը սրբապղծու­թիւն մը կը տես­նէին նման պնդու­մին մէջ։ Նոյնպէս Էր­տո­ղանի հա­մակիր­նե­րը ո՛չ թէ մեզ նման հե­րոսի մը պատ­կե­րը կը գտնեն, այդ կեր­պա­րին մէջ, այլ իրենց խօս­քով Տե­նիզ Կեզ­մի­շը կը դի­տէին, որ­պէս ահա­բեկիչ մը։ Նշենք որ Էր­տո­ղանի կու­սակցու­թեան հա­մար շատ հասկնա­լի է, այդ մեկ­նա­բանու­թիւնը, քա­նի որ նոյն կու­սակցու­թեան շար­քե­րէն եկած խորհրդա­րանի նա­խագա­հը եւս չէր վա­րանած այս ան­գամ հա­մաշ­խարհա­յին ճա­նաչում վա­յելող մի այլ յե­ղափո­խակա­նը Չէ Կե­ւարան ահա­բեկիչ հա­մարե­լէ։

Ու­րեմն այս հա­կասու­թիւննե­րու մէջ նոյ­նիսկ ամե­նապարզ բա­ցատ­րութիւ­նով ան­հե­թեթու­թիւն մըն էր Ռըտ­վան Տիլ­մե­նի խօս­քե­րը, որով ան կը փոր­ձէր հա­ճելի թուիլ նա­խագահ Էր­տո­ղանին։ Գոր­ծեց այնպի­սի սխալ մը, որ հա­լածուեցաւ, թէ Էր­տո­ղանի կողմնա­կից­նե­րու եւ թէ ընդդի­մադիր­նե­րու կող­մէ։ Մար­դիկ պէտք է կշռեն իրենց խօս­քե­րը եւ ըստ այնմ ար­տա­սանեն, ապա թէ ո՛չ հա­ճելի թուելու ակնկա­լու­թեան մէջ շատ դիւ­րին է անըն­դունե­լի դիր­քի մը մատ­նուիլ։ Բա­րեբախ­տա­բար այս եր­կու գոր­ծիչնե­րու մի­ջեւ առ­կայ այդ մեծ տար­բե­րու­թիւնը առա­ջին վայրկեանէն հեր­քեց Տիլ­մե­նի այս դժբախտ հաստատումը։

[email protected]