Կեղտը կպչուն է

Քաղաքա­կան գոր­ծիչնե­րը իբ­րեւ կեր­պար շատ լուրջ փո­փոխու­թիւն մը ապ­րե­ցան 20-րդ դա­րէն 21-րդ դար անցնե­լու ըն­թացքին։

Նա­խորդ դա­րու վեր­ջե­րուն իրենց միտ­քը ու գոր­ծը որ­քան ալ կեղ­տոտ ըլ­լայ, իրենք որ­պէս կեր­պար պա­տուա­ւոր տպա­ւորու­թիւն կը թո­ղէին ըն­կե­րու­թեան մէջ։ Կրթո­ւած էր իրենց լե­զուն ու վար­քը։ Հա­սարա­կու­թիւնը «իմաս­տուն» բա­ռի մարմնա­ցու­մը կը տես­նէր իրենց մօտ։ Բայց ինչպէս նշո­ւած է խո­րագ­րին մէջն ալ, կեղ­տը կպչուն է։

Այս բո­լորը կը մտա­բերեմ Կիպ­րո­սի Թրքա­կան Հան­րա­պետու­թեան Կիր­նէ քա­ղաքին մէջ անո­ւանի գոր­ծա­րար Հա­լիլ Ֆալ­յա­լըի սպա­նու­թիւնը լսե­լով։ Այդ անու­նը Թուրքիոյ մէջ վեր­ջերս աւե­լի հան­րա­ծանօթ դար­ձած էր մի ու­րիշ անուանի գոր­ծա­տէրի Սե­տաթ Փե­քերի հրա­պարա­կումնե­րու, աւե­լի ճիշ­դը խոս­տո­վանու­թիւննե­րու հե­տեւան­քով։ Սե­տաթ Փե­քեր մին­չեւ մօտ ան­ցեալ Էր­տո­ղանի կա­ռավա­րու­թեան գոր­ծակցող առա­ջատարր դէմ­քե­րու շար­քին էր։ Հան­րա­հաւաք­նե­րու ըն­թացքին գո­վասանքներ կը տե­ղաց­նէր նա­խագա­հի հաս­ցէին եւ կո­պիտ սպառ­նա­լիք­ներ կը տե­ղաց­նէր ընդդի­մադիր­նե­րուն։ Եւ սա­կայն Ալ­լա­ատ­տին Չա­քըճըի ազատ ար­ձա­կուե­լով, հա­ւասա­րակշռու­թիւննե­րը զգա­լիօրէն խան­գա­րուե­ցան ի վնաս Սե­տաթ Փե­քերին։

Այդ հանգրո­ւանէն ետք ալ սկսաւ Սե­տաթ Փե­քերի կա­ռավա­րու­թեան կեղ­տոտ գոր­ծե­րուն մա­սին հրա­պարա­կումնե­րը։ Այդ զգա­յացունց հրա­պարա­կումնե­րուն մէջ կը յի­շուէր նաեւ Հա­լիլ Ֆալ­յա­լըի անու­նը։

Ահա մեր օրե­րու իրո­ղու­թիւնը։ Յան­ցա­գործ աշ­խարհի երե­ւելի­ները թե­ւան­ցուկ կը քա­լեն պե­տական, դա­տական, անվտան­գութեան հա­մակարգնե­րու բարձրաս­տի­ճան գոր­ծիչնե­րուն հետ։

Ճիշդ է որ կեղ­տը կպչուն է եւ ձեռ­քե­րը թմրե­ցու­ցի­չի մաք­սա­նեն­գութեան, մարմնա­վաճառ­քի, կո­ղոպու­տի, մար­դասպա­նու­թեան, աւա­զակու­թեան կեղ­տե­րուն թա­թախո­ւած­նե­րը դժո­ւար թէ ճա­կատա­բաց ըլ­լան ու պա­տիւով ներ­կա­յանան հա­սարա­կու­թեան։ Ձեռ­քե­րուն թա­թախո­ւած այդ կեղ­տը կը դրոշ­մո­ւի նաեւ իրենց ճա­կատ­նե­րուն եւ լո­ւալով կա­րելի չէ ազա­տուիլ ան­կէ։

1974-ի Յու­լիս ամ­սուն էր որ Թուրքիոյ բա­նակը յոյն ազ­գայնա­մոլ Նի­կոս Սամ­սո­նի ձեռ­նարկած իշ­խա­նափո­խու­թիւնը պատ­րո­ւակե­լով գրա­ւեց Կիպ­րո­սի Հան­րա­պետու­թեան թրքաբ­նակ հիւ­սի­սային հա­տուա­ծը։ Այսքա­նը բա­ւարար էր որ Արք. Եպիս­կո­պոս Մա­քարիոսի նա­խագա­հու­թեան տակ ցուրտ պա­տերազ­մի բե­ւեռա­ցու­մէն զերծ մնա­ցած Կիպ­րո­սի Հան­րա­պետու­թիւնը կորսնցնէր իր այդ յատ­կութիւ­նը եւ պա­ռակ­տո­ւէր տե­ղի տա­լով կղզիի հիւ­սի­սային տա­րած­քին մէջ նոր պե­տու­թեան մը յայտնու­թեան։ Թուրքիա ող­ջունեց այդ պա­ռակ­տումը նոր պե­տու­թիւնը իր ձա­գը հա­մարե­լով։ Այդ պա­հուն բնաւ նկա­տի չու­նե­ցաւ ձագ կո­չած երկրի ժո­ղովուրդին ար­ժա­նապա­տուու­թիւնը։ Ընդհա­կառա­կը իր երկրի բո­լոր կեղ­տոտ գոր­ծե­րը իս­կոյն փո­խադ­րեց հոն եւ խրա­խու­սած գաղ­թի մի­ջոցաւ ալ խան­գա­րեց երկրի բնակ­չութեան հա­ւասա­րակշռու­թիւննե­րը։ Այ­սօր կղզիի հիւ­սի­սային հա­տուա­ծին մէջ բնիկ տե­ղացի թուրքե­րը փոք­րա­մաս­նութիւն դար­ձած են նոր գաղ­թածնե­րու դի­մաց։ Իսկ այդ վեր­ջիննե­րը ամ­բողջո­վին են­թա­կայ են Թուրքիոյ քա­ղաքա­կան իշ­խա­նու­թիւննե­րու թե­լադ­րանքնե­րուն։

Ֆալ­յա­լըի սպա­նու­թիւնը նոր ապա­ցոյց մըն է խա­ղաղ եր­կիր մը յան­ցա­գոր­ծութեան կի­զակէ­տին բե­րելու առու­մով։

[email protected]