Կռուիլ պատերազմը կասեցնելու համար

Պատե­րազ­մա­կան լրա­տուու­թիւնը ամե­նախրթին նիւ­թե­րէն մէկն է լրագ­րութեան մէջ։ Խրթին է որով­հե­տեւ կող­մե­րը որ­պէս ռազ­մա­վարու­թիւն կը դի­մեն իրո­ղու­թիւննե­րը խե­ղաթիւ­րե­լու ճամ­բուն։ Կող­մե­րը միշտ կը չա­փազան­ցեն հա­կառա­կոր­դի կո­րուստնե­րը եւ կը նո­ւազեց­նեն իրենց տո­ւեալ­նե­րը։ Կի­րակի օրէն ի վեր Հայ-Ատրպէյ­ճա­նական սահ­մա­նին վրայ կրկին ան­գամ խախ­տո­ւած է զի­նադա­դարի կա­նոնը։ Թէ Հա­յաս­տան եւ թէ Ատրպէյ­ճան փո­խադար­ձա­բար իրար կը մե­ղադ­րեն նա­խայար­ձակ ըլ­լա­լու պնդու­մով։ Այս պա­հուն մենք ան­շուշտ, որ չենք կրնար ստու­գել, թէ որն է ճիշ­դը։ Սա­կայն քաջ գի­տենք թէ ո՞վ է ռազ­մա­տեն­չը։ Ատրպէյ­ճա­նի նա­խագահ Իլ­համ Ալիեւ զի­նադա­դարի հռչա­կու­մէն այս կողմ ամէն առի­թով կոչ կ՚ընէ զի­նեալ գոր­ծո­ղու­թիւնով ազա­տագ­րել իբ­րեւ թէ իր երկրէն պո­կուած Ղա­րաբա­ղը։ Շնոր­հիւ իր վա­րած բռնա­տիրա­կան իշ­խա­նու­թեան յա­ջողած է երկրի հա­սարա­կու­թիւնն ալ հա­մոզե­լու թէ Ար­ցա­խը Ատրպէյ­ճա­նական հող եղած է ամ­բողջ պատ­մութեան մէջ։ Այս պնդու­մը ներ­կա­յաց­նե­լու ժա­մանակ մտքո­վը իսկ չանցնէր թէ Լեռ­նա­յին Ղա­րաբա­ղը շատ աւե­լի հին պատ­մութիւն ու­նի, քան որ­պէս եր­կիր իր իշ­խած Ատրպէյ­ճա­նը։ Ար­դա­րեւ Ալիեւ իր քա­րոզ­չութիւ­նը հիմ­նած է հա­յատեացու­թեան վրայ եւ միայն այդքա­նով իսկ կուշտ ու կուր կը վա­յելէ Թուրքիոյ զօ­րակ­ցութիւ­նը։ Կ՚ար­ժէ վերստին յի­շել թէ զի­նադա­դարի հռչա­կու­մէն այս կողմ Հայ-Ատրպէյ­ճա­նական սահ­մա­նին վրայ ցարդ իրա­կանա­ցած բո­լոր յար­ձա­կումնե­րու մէջ Ատրպէյ­ճան եղաւ նա­խայար­ձա­կը եւ Հա­յաս­տան եղաւ իր դիր­քե­րը պաշտպա­նողը։ Սա­կայն եկուր տես որ Ատրպէյ­ճա­նի զի­նեալ ու­ժե­րը եր­բեք չկրցան յա­ջողեց­նել իրենց այդ յար­ձա­կումնե­րը եւ կր­կին կրկին ան­գամ դուրս եկան իբ­րեւ տու­ժող կողմ։ Այս պա­հուն սա­կայն մեր դի­մաց կը պար­զուի ալ աւե­լի հե­տաքրքրա­կան երե­ւոյթ մը։ Հի­մա ատրպէյ­ճա­նի ժո­ղովուրդն է որ գլուխ կը ցցէ իր երկրի իշ­խա­նու­թեան դէմ, նոյ­նիսկ այս խռո­վու­թեան պայ­մաննե­րուն մէջ։ Ար­դա­րեւ ըստ երե­ւոյ­թի բա­ւակա­նին ծանր կը թո­ւին Ատրպէյ­ճա­նի զի­նուո­րական կո­րուստնե­րը, որոնց մէջ կը հան­դի­պինք բարձրաս­տի­ճան հրա­մանա­տար­նե­րու։ Բա­ցի աս­տի­ճանա­կար­գէն նաեւ թի­ւերով բարձր է Ատրպէյ­ճա­նի կո­րուստը պա­տերազ­մի դաշ­տին վրայ։ Ան­շուշտ որ այդ կո­րուստը եր­բեք ու եր­բեք ու­րա­խու­թիւն չպատ­ճա­ռէ մեզ, քա­նի որ մենք պի­տի կա­րեւո­րենք մար­դու կեան­քը։ Կը խօ­սինք երի­տասարդ կեան­քե­րու մա­սին, կը խօ­սինք իր ծնո­ղաց մի­նու­ճար պա­տանի­ներու կեան­քե­րու մա­սին։ Կեան­քեր՝ որոնք կա­պուած են ճա­կատեն բա­ւական հե­ռու քա­ղաքա­կան գոր­ծի­չի մը այս կա­մ այն հրա­հան­գին հետ։ Բնաւ հա­կասու­թիւն չէ պա­տերազ­մին դէմ ըլ­լալ եւ սա­կայն ան­վա­րան կեր­պով հա­կադար­ձել թշնա­միի յար­ձա­կու­մին։

Եթէ այ­սօր երի­տասարդներ կը զո­հուին ջո­կատին վրայ պի­տի գիտ­նանք թէ այդ կո­րուստնե­րու գլխա­ւոր մե­ղաւոր­ներն են իրենց քա­ղաքա­կան նպա­տակ­նե­րուն հա­մար պա­տերազմներ հրահ­րողնե­րը։ Այստեղ մե­ղադ­րանքի լայն բա­ժին մը պէտք է յատ­կացնել հա­մաշ­խարհա­յին հա­սարա­կու­թեան, որ ինչպէս ան­ցեալին այ­սօր ալ մեծ ան­փոյթու­թեամբ կը հե­տեւի այս զար­գա­ցումնե­րուն առանց դոյզն իսկ կան­խե­լու ջանք մը վատ­նե­լու։

Անոնց դիրքն ու կե­ցուած­քը հա­րիւր տա­րի առաջ ալ նոյն էր, երբ ամ­բողջ ժո­ղովուրդ մը կը խա­չուէր իր սե­փական երկրին մէջ։

Ու­րեմն պար­տինք մէկ կող­մէն զօ­րակ­ցիլ Հա­յոց բա­նակին իր երկրին ուղղեալ այս յար­ձա­կու­մի առնչու­թեամբ, իսկ միւս կող­մէ սգալ եր­կու կող­մե­րու ալ երի­տասարդ զի­նուոր­նե­րու կո­րուստին։

[email protected]