Մանկութեան տարիներուն երբ տղաքս անառակութեան չափ ու սահմանը քիչ մը անցնելով միջամտելու կարիք կը գոյանար ողորմածիք կեսուր մայրս կը սաստէր երկուքն ալ, բայց մեղադրանքի ծանր բաժինը պահելով աւագին կ՚ըսէր. «Մեծ էշը ինչ որ ընէ, փոքր էշը նոյնը կ՚ընէ»։
Զարմանալիօրէն յաճախակի կերպով կը յիշեմ լուսահոգի կեսուր մօրս այս խօսքը։ Ամենօրեայ ապրումներու մէջ զանազան երեւոյթներով շրթներուս ծայրը կը հասնի այդ խօսքը։
Ընթերցողը կռահած է։ Նման օրինակները կը պարզուին ընդհանրապէս Թուրքիոյ եւ այդ Թուրքիոյ ընդհանուրին փոքրիկ մէկ կրկնութիւնը հանդիսացող հայ համայնքի ընկերաքաղաքական անցուդարձներու ընթացքին։
Մեղայ ու մեղայ։ Քար չափեմ։ Ոչ ոք էշի հետ նմանեցնելու նպատակ չունիմ։ Ասացուածքը այդպէս է պարզապէս։
Լաւ, չքմեղանքն ալ կատարեցինք, հիմա անցնինք նիւթին։ Իրաւ ալ հետզհետէ որքան իրարու նման կ՚ընդանան Թուրքիոյ քաղաքական վարչակարգը եւ փոքրաթիւ հայ համայնքի իշխանութիւններու վերաբերումը իրենց ժողովուրդին դիմաց։ Զարգացած ընկերութեան հիմնական պայմանն է մեծամասնութեան կամքի գործադրութիւնը, միշտ խնայելով փոքրամասնութեան իրաւունքը։ Ո՞վ կրնայ պնդել որ Թուրքիոյ մէջ գործերը այդպէս կ՚ընդանան։ Ընդ հակառակ, ամբողջ երկիրը տարուած է մենաշնորհեալ նախագահի մը կամքէն։ Որդեգրուած նոր վարչաձեւի համաձայն բոլոր իրաւասութիւնները տրամադրուած են հանրապետութեան նախագահին, որ կը բնակի հազար սենեականի պալատի մէջ, իր սեփական զօրագունդի հսկողութեան ներքեւ։ Ոչ միայն իրաւասութիւնները, այլ իր ծախսման տրամադրուած հարստութիւնն ալ անսահման է։ Վերջերս պաշտպանութեան նախարարը յայտնեց թէ Սուրիոյ մէջ թրքական բանակի կողքին մարտնչող սուրիացիներէ բաղկացող վարձկան զինուորներու ռոճիկը իր նախարարութիւնը չի վճարեր։ Օրական 20 ԱՄՆ տոլարով հաշուարկուած այդ գումարի համար բոլորը նոյն հասցէն կը մտաբերեն, բայց ոչ մէկը կը համարձակի այդ մասին հարցում ուղղելու։ Դատարանները վճիռներ կ՚արձակեն, բայց այդ վճիռները գործադրելով պաշտօնակոչուած անձնակազմը չաճապարեր, կը սպասէ վերեւէն գալիք վերջին հրահանգին։ Ընտրողներ խորհրդարանի անդամ պատգամաւորներ կամ քաղաքապետներ կ՚ընտրեն։ Պատահածը նոյնն է, Ընտրութեան Բարձրագոյն Խորհուրդը չաճապարեր անոնց լիազօրագրութիւնները յանձնելու։ Որոշ ժամանակ դիտումնաւոր կը ձգձգէ հաւանական հակազդեցութիւնները լսելու համար։ Այդ հակազդեցութիւնները նոյնիսկ կրնան ամբողջ երկրի մը կամ բազմամիլիոն քաղաքի մը կամքը ոտնակոխել եւ ընտրութեան կրկնուիլը պահանջել։
Այս համայնապատկերին մէջ 60, 70 կամ 80 հազար հաշուող հայ համայնքն ալ տարուած է իր ընտրութեան հոգերուն։ Կը փորձենք աւելի քան 11 տարի թափուր մնացած աթոռի մը նոր գահակալը ճշդելու։ Եթէ ամէն ինչ օրինական ու բնականոն ընդանար, անկախ աթոռակալէն, յաղթանակ մըն էր, որ պիտի տօնէինք։
Չեղաւ, չստացուեց։ Մեր փոքր հաւաքականութեան պարտադրուեցաւ այնպիսի կանոնագիր, որ դարձեալ աթոռակալէն անկախ պարտութիւն է, որ պիտի տանինք։ Մի գուցէ բուռ մը մոլեռանդ կողմնակից ուրախանան իրենց զօրակցած եպիսկոպոսի արձանագրած փիրուզեան յաղթանակով։ Բայց մենք իբրեւ ազգի լուռ մեծամասնութիւն անգամ մը եւս պիտի ճաշակենք դառն պարտութիւնը։
Ճգնաժամը փարատելու միակ միջոցն է մերժել այս անարդար ընտրութիւնը եւ հպարտ ու ճակատաբաց յայտարարել. «Ո՛՛չ»։
