Անուշապուրը՝ աղի, կծու ու լեղի

Անցան ու շատ հեռուները մնացին մանկութեան տարիներու Կաղանդի ուրախութիւնը։ Շատ երկար ատենէ ի վեր կ՚ապրինք մանուկները ուրախացնելու միջոցներ հնարելով մենք ալ իրենց ուրախութենէն բաժին ստանալու երեւոյթը։ Ինչ խօսք, եթէ յատուկ ջանք չվատնենք ուրախացնելիք մանուկ գտնելու անգամ պիտի դժուարանանք մեր շուրջ։ Կ՚երեւի ելքը կատարած ենք եւ կը քալենք վայրէջքի շրջանը։ Եթէ ան­հա­տական դի­տեմ, դար­ձեալ ու­նիմ մխի­թարու­թեան բազ­մա­թիւ պատ­ճառներ։ Այս յօ­դուա­ծը գրե­լու պա­հուն իմ կող­քին է Գա­րինը։ Իմ գոր­ծընկերն է ան։ Աւե­լի ճիշդ 20-է աւե­լի գոր­ծընկեր­նե­րէն մէ­կը։ Այս ալ իր կար­գին ու­րա­խու­թիւն է։ Շրջա­պատուած եմ երի­տասարդնե­րով, որոնց հան­դէպ մեծ սի­րով լե­ցուած եմ եւ կը տես­նեմ թէ փո­խադար­ձ ու­նի իմ այս զգա­ցու­մը։ Կրնամ փառք տալ սե­փական ըն­տա­նիքէ ներս մեզ շրջա­պատող երի­տասարդնե­րուն հա­մար ալ։ Ի վեր­ջոյ որոշ տա­րիքէ մը ետք «այս տա­րուան Ամա­նորին ալ ար­ժա­նացանք» մտա­ծելը իսկ ինքնին մխի­թարիչ է։

Բայց ի՞նչ ընես որ մարդ արա­րածը սահ­մա­նուած չէ միայն իր ան­հա­տական շրջա­նակով։ Հա­զիւ քա­նի մը օր առաջ Հա­յաս­տանն էի ու տե­սայ թէ սահ­մա­նագ­ծին վրայ զո­հուած ամէն զի­նուոր ինչպէս խոր սուգ կը յա­ռաջաց­նէ ամ­բողջ ժո­ղովուրդին վրայ։

Իմ ապ­րած երկրին մէջ ալ «խա­ղաղու­թիւն» կո­չուա­ծը շատ հե­ռու կ՚երե­ւի։ Չէի լսած ոս­պի ապու­րի փրփու­րին կե­նսարար յատ­կութիւ­նը։ Մայր մը պո­կուած էր իր նո­րածին զա­ւակէն։ Ինք մնա­ցած էր ու­րիշ տեղ, նո­րածին մա­նու­կը ու­րիշ։ Ազ­գա­կան­ներ ութ օր շա­րու­նակ մօր ծի­ծի փո­խարէն այդ փրփու­րով սնու­ցած էին մա­նու­կը։ Մեծ հայ­րը հա­զիւ ու­թե­րորդ օրը ձեռք բե­րաւ յա­տուկ թոյլտուու­թիւն որ նո­րածին մա­նու­կը տա­նի մօր քով։ Մար­դիկ տու­նե­րու մէջ իրենց զո­հուած հա­րազատ­նե­րուն դիակ­նե­րով ապ­րե­լու դա­տապար­տուած են, քա­նի որ իրա­ւունք չու­նին տու­նէն դուրս ել­լե­լով գե­րեզ­ման եր­թա­լու եւ թա­ղում կա­տարե­լու։

Այս բո­լորը կը գոր­ծադրուին ժո­ղովուրդի մը դէմ, որ հա­զիւ նոր գտած է ազ­գա­յին գի­տակ­ցութիւ­նը։ Այդ գի­տակ­ցութեան պատ­ճա­ռաւ ալ իր մէջ կը զար­գացնէ դի­մադ­րութեան կամք եւ կո­րով։ Կը պայ­քա­րի իր հա­րազատ քա­ղաքը ռմբա­կոծող հրա­սայ­լե­րուն դի­մաց։ Հրա­սայ­լե­րուն ու թնդա­նօթ­նե­րուն դի­մաց իր միակ զէն­քը քարն է, եւ մո­լոթո­ֆեան պայ­թուցիկ­ներերը։

Ինչ զար­մա­նալի երե­ւոյթ, հա­րիւր տա­րի հեր­թա­կանու­թեամբ նոյն սար­սա­փը կը բե­մադ­րուի նոյն հո­ղերուն վրայ։ Այն ատեն հա­յերու ինքնա­վարու­թիւնը կամ պա­հան­ջած բա­րելա­ւումնե­րը կան­խե­լու հա­մար ցե­ղաս­պա­նու­թիւն կի­րար­կող Թուրքիոյ պե­տական քա­ղաքա­նու­թիւնը այ­սօր նման պա­հանջնե­րով ներ­կա­յացող քիւրտե­րուն դէմ կը փոր­ձէ նման բնոյ­թի բռնու­թիւն մը։ Քիւրտե­րու քա­ղաքա­կան միտ­քը այս կրկնու­թիւնը տես­նե­լով կը խոս­տո­վանի նաեւ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան տա­րինե­րուն, իր մեղ­սակցու­թիւնը գոր­ծադրուած ոճի­րին մէջ։

Հա­յու մտայ­նութիւ­նը չար­տօ­նէր որ այս իրո­ղու­թիւնը տես­նե­լով, ան­փոյթ ըլ­լայ գոր­ծադրուած զու­լումին դի­մաց։ Հա­յերէն ասա­ցուածքնե­րու մթեր­քին մէջ գո­յու­թիւն չու­նի «ինձ չխայ­թող իժը հա­զար ապ­րի»ի նման յոր­դոր մը։ Ո՛չ, մենք իժը տես­նե­լով ստի­պուած ենք գլու­խը հա­տելու։ Չըլ­լայ որ մեզ չխայ­թող այդ վտան­գը եր­թայ եւ մի գու­ցէ մե­զի ան­ծա­նօթ ու­րի­շի մը վնաս հասցնէ։

Այս գի­տակ­ցութիւնն է որ Մի­սակ Մա­նու­շեանը տա­րաւ Ֆրան­սան ազա­տագ­րե­լու պայ­քա­րին մէջ նա­հատա­կուե­լու։ Այս գի­տակ­ցութիւ­նով հայ ժո­ղովուրդը զո­հեր տուաւ Սպա­նիոյ քա­ղաքա­ցիական պա­տերազ­մի ըն­թացքին։

Իսկ այս բո­լորը կու գան աղ ու պղպեղ լեց­նե­լու մեր Կա­ղան­դի սե­ղանին վրայ դրուած անու­շա­պու­րին։

Փո­խանակ կոյր ու անզգամ ըլ­լա­լու եկէ՛ք բաժ­նենք տա­ռապողներուն կսկիծը եւ այս տարի աղի ճաշակենք անուշապուրը։