Երուանդ Օտեանի նշանաւոր թատրերգութեան մէջ Չարշըլը Արթին Աղան զայրացած կը բողոքէր իր քաղքենի տիկնոջ՝ «Փասկալ տիյէ փալյաչոյին կ՚ըսեն, իմ անունս Արթին է պէ Արթին է»։ Արթին աղայի այս պոռթկումը մտաբերեցի, երբ լսեցի թէ դէմքով եւ ստանձնած դերերով հանրածանօթ դերասան Ռանա Ճապպար հայ կաթողիկէ մըն էր եւ անունի լրացուցիչը, այսինքն մականունը Սոլաքեան էր։
Այս լսելով յիշողութեանս մէջ վերակենդանացան բազում անուններ, որոնք հասարակութեան մէջ մեծ զգուշութեամբ քօղարկած էին իրենց հայեցի անունը։ Օրինակի համար Տիյարպեքիրի հայոց շատ ծանօթ Սամուէլը, որ գեղաձայն էր եւ բեմերու վրայ իրեն պատշաճեցուցած էին «Հազինսես» մականունը, իբրեւ անուն ալ օգտագործեծ Սամի, փոխանակ Սամուէլի։ Անուններու այս շարքը կարելի է երկարել։ Գրիգոր Ճեզվեճիեանը, դարձեալ թրքական շարժանկարի երբեմնի հանրածանօթ դէմք, հասարակութեան ներկայացաւ Քենան Փարս անունով։ Փարս որ ըսինք ակամայ մտաբերեցի այս վայր կատուազգի անունէն ներշնչուած մի ուրիշ Փարս, այս անգամ Թուղլաճը մականունով, որ մեծ աւանդ մը թողած է թէ պատմագրութեան եւ թէ բառարանագիտութեան իր հսկայ պաշարի շնորհիւ։ Արդեօք փոխանակ Փարսի, իր աւազանի անունով Բարսեղով ներկայացած ըլլար հանրութեան ի՞նչ կը պակասէր անոր նուաճումներէն։
Ծանր բեռ մըն է անունը փոխել եւ այսպէսով ալ ինքնութիւնը քօղարկելու մարմաջը։Քանի որ նիւթը անընդհատ վերյիշումներ կը թելադրէ, թուել կ՚ուզեմ օրինակ մը եւս։ Թուրքիոյ ծաղրանկարչական արուեստի պաշարին մէջ շատ փայլուն անուն մըն է Թուրան Սելչուք։ Ան իր հեղինակած Ապտիւլճամպազ կերպարով, գոթական եւ քուպիքական ոճի յատուկ գիծերով եւ սրամտութեամբ իւրայատուկ դպրոցի մը հիմնադիրն է ծաղրանկարչութեան մէջ։ Թերեւս շատեր առաջին անգամ պիտի լսեն որ Թուրան Սելչուք այցելեց իր մօրը բնակարանին ամենամօտիկ եկեղեցին եւ այնտեղ մինչայդ իրեն անծանօթ Հայր Պօղոս Վարդապետէն խնդրեց որ բարի ըլլայ այցելելու իրենց տունը եւ հաղորդութիւն տայ հոգեվարքի մատնուած իր սիրելի մօր։ Հայր Պօղոս կատարեց իրմէ պահանջուածը եւ խոստացաւ այս մասին լռութիւն պահել։ Յարգեց իր խոստումը, բայց չես գիտեր ինչ եղանակներով այդ գաղտնիքը եթէ ոչ հրապարակային, բայց գոնէ հարեւաններու համեստ շրջանակի մը համար յայտնութիւն դարձաւ։
Մեր ապրած երկրի մէջ, ուր կը տիրէ հայատեացութեան որոշ տարածում մը, որքան ալ անիմաստ թուի, մի գուցէ հասկնալի ըլլայ ինքնութիւնը քօղարկելու այս ջանքերը։ Ոմանք սեփական մաշկի հանդէպ մտահոգ են, ոմանք ալ շուկայական շահերու առումով։ Ամէն մարդ իրեն յատուկ պատճառաբանութիւն մը կրնայ ունենալ։
Խնդրի էական կողմը այն է թէ անունը քօղարկելով անհատը իր ինքնութիւնն ալ ուրանալու ճամբան որդեգրած կ՚ըլլայ։ Այսօրուայ դրութեամբ մտէք ցանկացած հայկական վարժարանէ ներս եւ աշակերտներուն հարցուցէք իրենց անունները։ Զարմանալով պիտի տեսնէք թէ միայն բացառութիւն պիտի ըլլայ հանդիպիլ աւանդաբար հայեցի անձանունի։
Չափազանց յոռետեսութիւնով մեղադրուելէ խուսափելու համար չեմ ուզեր ըսել թէ անձանունի ուրացումը ամբողջ ինքնութեան մը, ազգի մը, նոյնիսկ ծնողի ուրացում է։ Բայց համոզուած եմ թէ այդպէս է։
