Մեր ապրած օրերու զարգացումները յաճախ կը պարզեն այնպիսի պատկերներ, որոնք վերյիշումներու տեղի կու տան մտքի ծալքերուն մէջ։ Ակամայ կը տարուինք խորհելու թէ մերօրեայ բոլոր բարդութիւնները անցեալին անտեսուած, գիտակցութեան չեկած սխալներու կրկնութիւններն են։
Թէ Հայաստանի եւ թէ Թուրքիոյ դէմ յանդիման գտնուած խնդիրները կ՚առաջարկեն այս մտածելակերպը։
Որոշ ժամանակէ ի վեր ականատես կ՚ըլլանք աւազակապետի մը հրապարակումներուն, որոնք բացայայտօրէն կը նկարագրեն Թուրքիոյ Հանրապետութեան որդեգրած անօրինութիւնները։ Այս հաստատումները վերլուածաբանները կը մղեն պատմութեան նայելու եւ իրենց դէմ կը յայտնուի հանրապետութեան հաստատման տարիներուն կատարուած անարդարութիւններու հսկայ պատկերը։ Համարձակութիւն ունեցողներ կը յանդգնին պնդելու թէ սխալը պէտք է ուղղել փորձել 1915 թուականէն սկսելով։
Երեւոյթը տարբեր չէ Հայաստանի Հանրապետութեան համար։ 2018-ի գարնան համազգային ոգեւորութեամբ կատարուած էր Թաւշեայ յեղափոխութիւն մը։ Ազգով մէկ դատապարտած էինք «Նախկիննները»։ Այդ ընդհանրացումով կը մեղադրէինք երրորդ հանրապետութեան ցարդ գործող ամբողջ քաղաքական համակարգը։ Վերջապէս Լեւոն Տէր Պետրոսեան, Ռոպերտ Քոչարեան եւ Սերժ Սարգսեան նոյն գաղափարին ծառայող գործիչներ էին, որոնք 30 տարուայ ընթացքին երկիրը տարին սնանկացման։ Արտագաղթը ընդմիշտ գործեց անոնց երեքին ալ իշխանութեան տարիներուն։ Այսօր կանխահաս ընտրութիւններու ընդառաջ երեքն ալ իջած են քաղաքական դաշտ եւ առանց յատուկ ծրագիր մը առաջարկելու կը ներկայացնեն իրենց թեկնածութիւնը։
Աւելին՝ սփիւռքին երեք կարեւոր կուսակցութիւններէն երկուքը, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը եւ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը իրենց աջակցութիւնը յայտարարեցին երկրորդ նախագահ Ռոպերտ Քոչարեանին։
Ահաւասիկ երեւոյթ մը, որ մեզի մտածել պիտի թելադրէ 100 տարուայ ընթացքին պետականութեան երեք փորձերու եւ անոնց ձախողութեան պայմաններու մասին։
Այսօր ստիպուած ենք պատասխանելու այն հարցումին թէ արդեօք Հայաստանի շուրջ 100 քաղաքական կուսակցութիւններէն իւրաքանչիւրը ո՞ր գաղափարախօսական սկզբունքներով կը տարբերի միւսներէն։ Եթէ նման տարբերութիւն մը չի ներկայանար հապա ի՞նչ նպատակ կը հետապնդէ կուսակցութիւն կազմել կամ կուսակցութեան անդամակցելով երկրի զարգացման նպաստել։ Անցեալին այս տեսակի անիմաստութեան լուծումը արգիլել էր։ Այսօր կարիք չկայ արգիլելու կամ արգելքներու դիմելու։ Հրապարակաւ իմաստազրկելը ինքնին բաւարար է։
Մարդիկ՝ որոնք նոյնիսկ պիտի դժուարանան իրենց ընտանիքի անդամներու ձայները ապահովելու, թող մատնուին ամօթի եւ միայն իմաստուն առաջարկներ ներկայացնելով ելլեն ժողովուրդին դիմաց։
Կանխենք թիւրիամացութիւնը։ Թող ամէն անհատ իրաւունք ունենայ երկրի քաղաքականութեան մասին կարծիք յայտնելու։ Թող իրաւունք ունենայ այդ նպատակաւ կազմակերպուելու։ Թող ազատ զգայ քարոզչութեան մէջ։ Բայց միայն մէկ պայմանաւ՝ այս բոլորը ընէ որոշ գաղափարի մը համար՝ այլ ոչ թէ անհատական կամ խմբակցական ուժի մը տիրանալու մարմաջով։
