Շրջելով մարզերում նկատել եմ, որ ոչ ոք առանձնապէս մտահոգուած չէ սահմանամերձ մարզերով, նոյնիսկ կողքի գիւղով, այսինքն առաջնային խնդիրը իրենց մարմնի տարածքն է։ Վարչապետի մարմնի տարածքը հսկւում է ոստիկանական զօրքերի կողմից. որքան աւելի առաջ է գալիս թշնամին Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում, այնքան աւելի շատանում են կառավարութեան շէնքի մուտքը հսկող ոստիկանական շարքերը։
Նոյեմբերի 11-ին Գորիս-Կապան մայրուղու 21 քմ դարձաւ ատրպէյճանական։ Այսուհետ այնտեղից անցնելիս պէտք է տուրք, հարկ, գումար վճարել ատրպէյճանական մաքսակէտին։ Կա՞յ արդեօք աշխարհում նման բան, որ որեւէ մի երկրում այդ երկրի մի քաղաքից դէպի միւս քաղաք տանող ճանապարհի ինչ-որ մի հատուածը պատկանի միւս, այն էլ թշնամական երկրին, որը անցնելու համար գումար կը գանձի։ Անվտանգութեան Խորհրդի քարտուղար Արմէն Գրիգորեանը յայտնեց, որ ատրպէյճանական կողմը դեռ չի յստակեցրել, թէ որքան պիտի վճարի անցնողը։ Ատրպէյճանական կողմը որոշում է, մտնում է, տեղադրում է մաքսակէտ, հայկական կողմը իր քաղաքացուն տեղեկացնում է այդ մասին, ասելով որ այս իշխանութիւնը ամենաբաց իշխանութիւնն է եւ ոչինչ չի անում ժողովրդի թիկունքում, բայց կատարւում է ակնյայտ թաքուն սահմանազատում, եւ արդէն շատ-շատերը Հայաստանում, այդ հայկական կողմին նոյնպէս դիտարկում են որպէս ատրպէյճանական կողմ, եւ զգում են, որ սա Հայաստանի Հանրապետութեան վերջն է։ Սակայն շատ-շատերն էլ գովաբանում են կառավարութեանը, որն այլընտրանքային ճանապարհ է առաջարկում։ Բորիս Մուրազի քաղաքական լրագրողը իրաւացի հարց է տալիս. «Իսկ դուք երբեւէ մտածել էք, թէ Գորիս-Կապան ճանապարհի 21 քիլոմեթրը իրենց վերահսկողութեան տակ վերցրած ազերիները որտեղի՞ց են սնունդ, զէնք զինամթերք ստանում եւ իրականացնում հերթափոխ։ Այ ապրէք, իհարկէ օգտուում են մեր վերահսկողութեան տակ գտնուող ճանապարհներից։ Այսինքն այս դաւաճանները ճանապարհ են տալիս ազերիներին, որպէսզի նրանք շրջափակման մէջ պահեն հայ-իրանական միջպետական ճանապարհը»։
Նոյեմբերի 11-ին կառավարութեան շէնքի առաջ առաւօտեան հաւաքուածները վանկարկում էին «Նիկոլ, դաւաճան», շէնքի ներսում վարչապետը խօսում էր այլընտրանքային ճանապարհի մասին եւ բացատրում, որ եթէ չտար Գորիս –Կապան ճանապարհը, պիտի տար Զանգեզուրի միջանցքը։ Վարորդների կարծիքով այլընտրանքային Թատեւ-Աղվանի-Կապան ճանապարհը խցանումների մէջ է եւ ձմռանը այն դժոխքի է վերածուելու։
Ըստ գործող իշխանութեան ճանապարհի այդ 21 քմ-ը հայկական չէր, այլ ատրպէյճանական, ուրեմն ստացւում է, որ մենք «գրաւել էինք» թշնամու տարածքը եւ հիմա այսպէս կոչուած ՀՀ-ան իշխանութիւնը «ազատագրեց» այդ ճանապարհը հայերից եւ վերադարձրեց ատրպէյճանցիներին։ Երեք գիւղ՝ Շուրնուխ, Որոտան եւ Բարձրաւան յայտնուեցին մեկուսացման մէջ։ Այս տողերը գրում եմ եւ այս պահին տեսնում եմ, որ նոյն կերպով մեկուսացւում է Ճակատեն գիւղը արդէն Կապան Մեղրի հատուածում. սկզբից դնում են յենակէտը իրենց դրոշով, այնուհետեւ մաքսակէտը կը դնեն։ Մարդու իրաւունքների պաշտպան Արման Թաթոյեանն ահազանգում է.
«Կապան քաղաքից Ճակատեն գիւղ տանող ճանապարհին ատրպէյճանական «մաքսակէտ» է կամ ինչ է՝ ուղիղ ազդեցութեամբ կապուած է Ճակատեն, Սրաշեն, Շիկահող, Ներքին Հանդ, Ծավ, Շիշկերտ գիուղերի բնակչութեան ամենակենսական իրաւունքների կոպիտ ու զանգուածային ոտնահարումների հետ։ Այսինքն՝ 6 գիւղ է։ Բացարձակ բացակայում են այդ իրաւունքների պաշտպանութեան երաշխիքները՝ սկսած կեանքի իրաւունքի սպառնալիքներից մինչեւ ազատ տեղաշարժ։ Առանց այն էլ մարդկանց իրաւունքները ոտնահարուած կամ սպառնալիքի տակ են։ Ատրպէյճանական բացարձակ անօրինական, ոչ մի հիմնաւորում չունեցող արարքներ են։ ՀՀ մարդու իրաւունքների պաշտպանի միջազգային յատուկ զեկոյցներով սա հիմնաւորուած է ու շարունակելու ենք փաստեր ներկայացնելը»։
Կա՞յ այլընտրանքային ճանապարհ։ Այո, կայ, 7 քմ –ի փոխարէն 150 քմ պիտի շրջանցեն կամ անանցանելի անտառմիջեան ճանապարհով պարեն հասցնեն մեկուսացուած գիւղերին։
Գալիս են ու գալիս են ամէն կողմից։ Փոխհրաձգութիւն էր այսօր նաեւ Ջերմուկում։ Նրանք շտապում են, քանի նրանց կամակատարն է նստած երկրի ղեկին։ Մի՞թէ հնարաւոր չէ դիմադրել, որովհետեւ մեզ սպառնում է հերթական Սումգաիթը արդէն ոչ թէ Ատրպէյճանում, այլ՝ Հայաստանում։ Ինչո՞ւ չենք կարող հրաժարուել, մերժել այս ապազգային իշխանութեանը։ Պատճառը պառակտման մէջ է։ Ընկերուհիներ ունեմ, որոնք ասում են՛ «Իսկ ի՞նչ կարող է անել ուրիշ վարչապետը՛»։ Ուրիշին չեն ուզում, ներկայից վարչապետը նրանց սրտով է։ Սա է մեր ողբերգութիւնը։ Թող մնայ Նիկոլը եւ կործանուի մեր հայրենիքը։ Հայաստանցիները շարունակում են ընդհատել իրենց շփումները քաղաքական հայեացքների պատճառով։ Քաղաքական հայեացքներ չեն դա։ Օրինակ, հինգ ընկերներով գնում են Արագած՝ խաշ ուտելու եւ խաշը չի կայանում, որովհետեւ 5 հոգով տարբեր կողմնորոշումներ են ունենում։ Հայերին բաժանել են միմեանցից, ու հայերը բաժանուել են, եւ հացը չի միաւորում այլեւս։ Գորիս-Կապան ճանապարհին ատրպէյճանցիները անարգել մաքսակէտ են դնում։ Նրանց կարելի է, նրանց ոչ ոք ձեռք չի տայ Հայաստանում։ Նրանք այստեղ անձեռնամխելի են։ Շատ ժամանակ չի անցնի, երբ մենք կ՚արթնանանք եւ Ալիեւը կը ողջունի մեզ որպէս Ատրպէյճանի կազմի մէջ մտած Հայաստանեան մարզի բնակիչների։ Բայց ժողովուրդը կը խօսի հողկիթի գնի մասին, ասելով, թէ ինչո՞ւ հողկիթի գինը չ՚իջաւ, երբ մենք միացանք մեր հարեւանների հետ։
Դեռեւս 2021-ի Մայիսին մեդիափորձագէտ Նաիրի Հոխիկեանը իր ասուլիսում ահազանգում էր.
«Ջերմուկի հատուածում երեկ ուշ գիշեր թշնամիները առաջ են եկել եւ լաւագոյն ռազմավարական բարձունքը նրանց ձեռքում է։ Դա յայտնի Ալ Լճերի մօտակայքում է»։
Այն հարցին, թէ ինչո՞ւ է թշնամին իրեն զգում ինչպէս իր տանը, սպանում եւ գերեվարում է մեր զինուորներին մեր հողի վրայ, իսկ Հայաստանի իշխանութիւնն ամէն օր հակահայ եւ թրքահաճոյ մտքերով եւ գործողութիւններով է աչքի ընկնում, Նաիրին դա բացատրում է հետեւեալ կերպ. «Անթաքոյց ՀՀ-ան մի քանի բարձրագոյն պաշտօնեայ գործարքի մէջ է Ատրպէյճանի եւ առաջին հերթին Թուրքիայի հետ։ Ահա ինչու սահմանը խախտած ատրպէյճանական ջոկատներին չեն գերեվարում։ Այսինքն այստեղ կայ քաղաքական որոշում՝ որեւէ ատրպէյճանցուն չգերեւարել եւ չ՚իրականացնել իր նկատմամբ որեւէ պատժիչ գործողութիւն»։
Այսօր տեղեկացանք, որ Պաշտպանութեան Նախարարութեան նախարար Արտակ Կարապետեանը ազատուել է պաշտօնից եւ ՊՆ-ի նախարար է նշանակուել Սուրեն Պապիկեանը։ Շատ տրամաբանական է. Լիլիթ Մակունց եւ Արարատ Միրզոյեան ոչ դիւանագէտները ԱՄՆ-ի դեսպան եւ Արտաքին Գործոց նախարար են, Սուրեն Պապիկեան ոչ զինուորականը ՊՆ-ան նախարար, այդ շարքը երկար է։ Երկիրը յանձնելու մէջ են մասնագիտացած՝ դա է կարեւորը։
