Ayasofya’da çekiç sesleri

EMRE ERTANİ
[email protected]

Trabzon’daki Ayasofya Müzesi, geçen hafta camiye çevrildi. Şehir halkı ise, dönüşüme tepkili. Agos’a konuşan Trabzon Vakfı Başkanı Bilgin Aygül, dönüşüm sırasında esere zarar verildiğini belirterek suç duyurunda bulunduklarını ve Ayasofya’nın yeniden müzeye çevrilmesi için kampanya başlatacaklarını duyurdu.

Bilgin Aygül, Ayasofya’nın dönüşüm kararını durdurmak için Trabzon Sanat Evi, Trabzon Mimarlar Odası, Ayasofya Müzesi’nin bulunduğu mahallenin muhtarı Zeki Bakar, Ayasofya Derneği Başkanı Zeki Bali’yle birlikte Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’na başvuruda bulunduklarını anımsattı. Konuyla ilgili Trabzon Cumhuriyet Savcılığı’na yapılan suç duyurusunda, “Yapıda eski eserin özelliğini kaybetmesine yol açan müdahalelerin dayanağı olabilecek bir işlem söz konusu değil ise, izinsiz müdahalelerin durdurulmasını ve suç teşkil eden bu fiilleri gerçekleştirenler hakkında 2863 Sayılı Tabiat ve Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu’na aykırılıktan gereği yapılmalıdır” ifadelerine yer verildi.

Mozaik üstü halı

Ayasofya’da bir restorasyon çalışması yapılmadan böyle bir dönüşümün uygulanmasının yanlış olduğunu belirten Aygül, çalışmaların yapıya zarar verdiğini şu sözlerle aktardı: “Ayasofya’da 800 yıllık mozaiğin üzerine ahşap döşenip halı serildi. Bu işlemler kaynak makineleri, çekiçlerle yapıldı. Freskler üzerine çivilerle korniş çakılarak üzerleri kapatıldı.” Camiye karşı bir tavırlarının söz konusu olmadığının altını çizen Aygül, “İbadet yerine karşı bir tavrımızın olması mümkün değil, fakat 800 yıllık bir eser, insanlığın ortak mirası bu. Ayasofya, Trabzon’un kent belleği. İki tane müzemiz var Trabzon’da ve bunu dörde çıkarmak için 10 yıldır mücadele veriyoruz. Fakat bu dönüşümde bir müzemiz, müze olmaktan çıktı. Bu uygulamayla Trabzon turizmi darbe yemiş olacak. Ayrıca bu şehrin kültürüne ve tarihine saygı duyduğumuz için bu dönüşümden rahatsızlık duyuyoruz” dedi.

Ayasofya’ya verilen zararı tespit ederek savcılığa suç duyurusunda bulunduklarını aktaran Aygül, “Birinci derecede tescilli olan kültürel bir değerin, fonksiyonunu bile değiştirmek Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun iznine tabidir. İzinsiz çivi bile çakamazsınız. Ayrıca izin alınsa bile bu karar, Ankara’daki üst kurulun denetimine tabidir. Oldubittiye getirilerek dönüşüm yapıldı” dedi.

Eserin yeniden müze olması için ‘Müzeme dokunma’ adlı bir kampanya başlatacaklarını açıklayan Aygül, tepkileri ise şöyle aktardı: “Trabzonlu olup da bu karara tepki duymayan nereyse yok. Şehrin yüzde 90’dan fazlası bu karar tepkili. Trabzon’da her kesimden insan çok üzgün. Ayrıca iddia edildiği gibi Trabzon Ayasofya Kilisesi bir fetih camisi değildir. Trabzon’un fethinden yaklaşık 100 yıl sonra camiye çevrilmiştir. Fatih Sultan Mehmet Ayasofya’da namaz kılmamıştır.”

Öte yandan, Vakıflar Müdürlüğü’nden yetkililerin “Cami oldu fakat müze işlevini yitirmedi” diyerek dönüşümü savunduğunu dile getiren Aygül, “Yandan bakılırsa freskler görülüyor’ diye bir şey dendi. Müze böyle bir şey midir? Turistler böyle mi müze gezecek” diye sordu.  

Yapılan topluma hakarettir

Trabzon’da radyo programcılığı yapan ve aynı zamanda Trabzon’da yayımlanan kültür sanat dergisi Ada’nın editörlerinden olan yazar Serkan Türk, Ayasofya’nı camiye döüştürülemsiyle ilgili düşüncelerini Agos’a anlattı:

Ayasofya, Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın desteği ve talimatı, Vakıflar Bölge Müdürü Mazhar Yıldırımhan’ın militanca çabası, Trabzon’daki radikal kesimlerin özel gayretleriyle geçen hafta müzeden camiye çevrildi. Yıllardır zaman zaman bu yapının camiye çevrilmesi için kamuoyu oluşturmaya çalışan siyasi partiler, siyasiler olmuştu ama hiçbiri bu denli ileri gidilebileceğine ihtimal vermiyordu. Trabzon yüzyıllardan beri farklı etnik gruplara, insanlara yurt oldu. Geçtiğimiz yılları bu kentin adını çirkin saldırılara karıştıranların lekelerini silmeye çalışarak geçirdik. Başka inançlara, değerlere, insana ve kültürlere saygıyı önceleyen bir toplum arzusu içindeyiz. Son süreçte yapılmaya çalışılanın bu toplumun insanlarına hakaret olduğu kanısındayım. Bu kentte Ayasofya’nın camiye çevrilmesini hangi görüşte olursa destekleyecek insan sayısının azınlıkta olduğunun bilinmesinde fayda var. Yalan yanlış bilgilerle insanlarımızın zihninde Ayasofya'nın cami olması gerektiğini Fatih Sultan Mehmet'in vasiyeti olduğunu yaymaya çalışarak zemin bulmaya uğraştılar. Tarihçilerimiz Trabzon'un fethinden 100 yıl sonra camiye dönüştürüldüğünü aktarıyorlar kaynaklardan. Kaldı ki cami ihtiyacı varsa daha büyük ve görkemli camiler yapılabilir kentimizde. 

Çocukluğumdan beri bu kentin simgelerinden biri olarak gördüğüm Ayasofya'nın cami olarak kullanılmasının iktidar güçlerinin başka dinlere, bu ülkenin yaşayan diğer azınlıklarına yapılmış saygısızlığı olarak görüyorum.