Burcu Karakaş

"Siyasetin bu kadar baskıcı hale geldiği, devletin tamamen şirketleştiği, kamusallık fikrinin ve hissinin çok ciddi zayıfladığı bir dönemde alternatif kamusallık fikrini yeniden dolaşıma sokması, 'Başka bir siyaset mümkün'ü siyasetin merkezine taşıması ve engelleme çabalarına rağmen Mamdani'nin seçimi kazanması herkes için bir ümit."

“Forensic Architecture"ın kurucusu Eyal Weizman, Tütün Deposu’nda araştırma ajansının Gazze soykırımını belgeleyen raporlarından yola çıkarak “Soykırımın Mimarisi” başlıklı ufuk açıcı bir konuşma yaptı. Gazze’de ateşkes için yapılan zirve sırasında bir araya geldiğimiz Weizman, yeniden inşa sürecine dair dikkate alınması gereken uyarılarda bulundu.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile başlayan ve çoğalarak devam eden belediye operasyonlarıyla son dönemde Türkiye’de demokrasi yerel yönetimler üstünden okunuyor. Mersin Üniversitesi’den Doç. Dr. Ulaş Bayraktar, günümüz yerel siyasetinin kodlarını anlatıyor.

Türkiye, siyasi bir türbülanstan geçiyor. Bir yanda PKK kongresinde silah bırakma kararı alınmasıyla yeni bir sürece adım atılırken, diğer yanda başta CHP’ye yönelik operasyonlar olmak üzere muhalefete dönük saldırılar hız kesmiyor. Otuz yılı aşkın süredir devam eden savaşın bitişi, baharın gelişini müjdelerken, otoriter baskılarla perçinlenen ekonomik darboğaz toplumsal gerilimi artırıyor. Yaşanan politik krizi değerlendirmek için “Türklük Sözleşmesi” kitabının yazarı akademisyen Barış Ünlü’nün kapısını çaldık. Ünlü, "Hem Türklere hem Kürtlere inandırıcı bir biçimde liberal demokrasi vaat eden bir açılım süreci olabilseydi işler daha kolay yürüyebilirdi. Fakat şimdi Türklerin büyük bir bölümü de büyük bir baskı ve hukuksuzluk rejimi altında yaşıyor. Liberal demokrasi veya burjuva demokrasisi dediğimiz şey tamamen çökmüş durumda" diyor.

PKK, 12 Mayıs’ta fesih kararını duyurarak on yıllardır süren silahlı mücadelesinin sona erdiğini duyurdu. Bu tarihi karar farklı tartışmalara neden olsa da, hararetle en çok öne çıkan konulardan biri açıklamadaki Lozan Antlaşması ile ilgili bölümler oldu. Örgütün, “kaynağını Lozan Antlaşması ve 1924 Anayasasından alan Kürt inkâr ve imha siyasetine karşı” kurulduğu belirtilerek, Lozan’ın Kürt-Türk ilişkilerini sorunsallaştırdığına dikkat çekildi ve iki halkın ortak kurucu öğe olarak benimsendiği 1924 Anayasası öncesine işaret edildi. Modern tarih profesörü Hans-Lukas Kieser, Lozan Konferansı ve Antlaşması üzerine çalışmalarıyla bilinen ve aynı zamanda 2005-2015 tarihleri arasında Basel kentindeki İsviçre-Türkiye Araştırmalar Derneği’ne başkanlık yapmış bir isim. “Demokrasi Öldüğünde: Kalıcı Lozan Barışı!” kitabının yazarı Kieser ile, Türkiye'deki Kürtlerin hakları üzerinden başlayarak cumhuriyetin kuruluşu ve öncesindeki tarihi tartışmalara varan Lozan Antlaşması’nı ve sonuçlarını konuştuk.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 19 Mart’ta gözaltına alınmasının ardından başlayan protestolarda polis şiddetinin vardığı boyutlar tartışma konusu oldu. Emniyet Genel Müdürlüğü işkence iddialarını yalanlamakla kalmadı, gözaltında işkence ve çıplak arama yapıldığı iddialarını paylaşanlar hakkında suç duyurusunda bulunacağını açıkladı. Son olarak 1 Mayıs eylemlerinde gözaltına alınanların sokakta maruz kaldığı kolluk şiddeti gündem yarattı. Türkiye’nin işkenceyle imtihanını anlamak için Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Yönetim Kurulu Üyesi adli tıp uzmanı Prof. Dr. Ümit Biçer’in kapısını çaldık.

İfade özgürlüğü kağıt üstünde korunsa da, Türkiye’de “Ermeni Soykırımı” kavramını kullanmak veya soykırım üzerine tartışma yürütmek, halen dokunanın yandığı bir mesele. Türk Ceza Kanunu’nun 301. maddesi Damokles'in Kılıcı gibi tepede sallanmaya devam ediyor. Mahkemeler, birbiri ardında beraat kararları çıkmasına rağmen dava açmaya devam ediyor. 24 Nisan’da yaptıkları basın açıklamaları nedeniyle haklarında her seferinde dava açılan Diyarbakır Barosu yöneticileri, “suçun yasal unsurlarının oluşmadığı” gerekçesiyle Şubat ayında altıncı kez beraat etti. 1915’i konuşmanın “Türklüğe hakaret” olarak yaftalanmasındaki ısrar, suskunluğu büyütüyor. Türkiye’deki ifade özgürlüğü mücadelesinin turnusol kağıdı olan Ermeni Soykırımı’nın yargıya ve topluma yansımalarını, avukat Eren Keskin ile konuştuk.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla beraber üniversiteliler kitlesel olarak sokaklara çıktı.“Apolitik” olarak yaftalanan Z kuşağının attığı sloganlar ve taşıdığı pankartlardaki milliyetçi ton ise dikkat çekiciydi. “Milliyetçiliğin Dönüşümü ve Genç Yüzleri” araştırması tam da bu zamana denk geldi. İstanbul Gençlik Araştırmaları Merkezi tarafından Doç. Dr. Özlem Avcı Aksoy, Dr. Begüm Uzun Taşkın ve Dr. Cihan Erdal tarafından yürütülen, İstanbul, Uşak, Kayseri, Trabzon, Antep ve Van’da yapılan görüşmeler ile sosyal medya analizlerini içeren araştırma, incelenen vakalar ekseninde altı milliyetçilik tipi sıralıyor: Türk milliyetçiliği, Atatürk/Cumhuriyet milliyetçiliği, dindar/muhafazakar milliyetçilik, sınır/hudut milliyetçiliği, radikal milliyetçilik ve tekno-milliyetçilik. Özlem Avcı ile yeni neslin milliyetçilik algısını konuştuk.

Vezir Mohammad Nourtani, Afgan göçmen bir işçi idi. Ailesiyle Van’dan Zonguldak’a gelen Nourtani, günübirlik işlerde çalıştıktan bir süre sonra kaçak bir maden ocağında çalışmaya başladı. Üç çocuk babası Afgan işçinin cansız bedeni 10 Kasım 2023 tarihinde ormanda bulundu. Cesedinin benzin yakılarak yakıldığı tespit edildi. Soruşturma kapsamında aralarında kaçak maden ocağı sahiplerinin de olduğu gözaltına alınan altı kişinin üçü tutuklandı. Savcılık, Nourtani’nin vücudundaki kırıklar ile kan izlerinin “vagon çarpması” sonucu olduğunu belirterek ölümüne “iş kazası” diyor. Ancak geçtiğimiz günlerde ortaya çıkan yeni görüntüler olayın seyrini değiştirecek nitelikteydi. Bu görüntülerde, Nourtani'nin eşyalarının yakıldığı ve kaçak maden ocağının sahiplerinin benzin aldığı ortaya çıktı. Gelecek duruşma, 11 Nisan’da görülecek. Davada bugüne kadar yaşananları avukat Kerim Bahadır Şeker ile konuştuk.

Sivas Katliamı’nda yaşamını yitiren şair-doktor Behçet Aysan’ın kızı Eren Aysan ile 24 Şubat’ta düzenlenen Türk Tabipleri Birliği Behçet Aysan Şiir Ödülü Töreni’nde bir aradaydık. Eren Aysan, tören sonrası oturduğumuz masada Dr. Okan Toygar’ın sahafta bulduğu dergide babasının bir şiirine ilk kez rastladığında çocuk yaşına döndü. Şiiri okuyan Eren Aysan’ı, yine Sivas Katliamı’nda yitirdiğimiz Metin Altıok’un kızı Zeynep Altıok Akatlı kayda alıyordu. Bir yanda şaşkınlık bir yanda hüzün vardı. Bu geceden iki gün sonra, Sivas davası sanıklarından 17’sinin tahliye edildiği haberi geldi. Katliamı ve yargılamayı konuşmak için Eren Aysan’la buluştuk.

Türkiye son dönemde hemen her güne yeni bir soruşturma ya da gözaltı dalgası ile uyanıyor. Muhalefetin topyekûn zapturapt altına alınmaya çalışıldığı bu günlerde, kimileri hukuksuzca elde edilen on üç yıllık tapeler, kimileri ise meşru siyasi faaliyetler gerekçe gösterilerek özgürlüğünden mahrum bırakılıyor. Son olarak aralarında gazetecilerin de olduğu 30 kişi, HDK soruşturması kapsamında tutuklandı. Yaşanan sürecin hukuki röntgenini çekmek için İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Anabilim Dalı'ndan Dr. Öznur Sevdiren’in kapısını çaldık.

Van Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanı Abdullah Zeydan’a verilen 3 yıl 9 ay hapis cezasının ardından DEM Partili bir belediyeye daha kayyım atandı. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi de 2016 ve 2019 yıllarında iki kere kayyım ataması ile karşı karşıya kalmıştı. Diyarbakır Büyükşehir Belediye Eş Başkanı Serra Bucak ile Zeydan’ın hapis cezasına çarptırılması sonrası kayyım uygulamalarının yarattığı toplumsal ve siyasi sonuçları konuştuk. Bucak, kayyım atamalarıyla ilgili olarak, “İktidar ısrarla, inatla demokrasi dışı yöntemlerden ders çıkarmasa da halk her defasında ‘Siz ne yaparsanız yapın, biz haklı mücadelenin yanındayız’ dedi ve diyecek. İktidar artık halkın iradesini hazmetmeli, kabul etmeli ve bu anti-demokratik uygulamalardan vazgeçmeli” diyor.

Gazeteci-yazar Avedis Hadjian’ın Anadolu’daki Ermenilerin izini sürerek kaleme aldığı “A Secret Nation: The Hidden Armenians of Turkey” başlıklı kitabı, “Türkiye’nin Gizli Ermenileri” ismiyle Türkçeye çevrildi. İletişim Yayınları’ndan çıkan kitap, Ermeni kökenleriyle barışanlardan kimliğini inkâr edenlere, geniş bir yelpazede insan hikâyeleri üzerinden kimlik tanımı ve aidiyetine dair tartışmalara yeni bir soluk getirirken, soykırım sonrası yüzleşilmeyen karanlık tarihe de ışık tutuyor. Hadjian ile Anadolu'da çıktığı uzun yolculuğu ve bu yolculuktaki tanıklıklarını konuştuk.

Sivil toplum alanında çalışmalarıyla bilinen iş insanı Osman Kavala, 1 Kasım 2017’den bu yana Silivri Cezaevi’nde. Bu yedi yılı aşkın süreçte, akla, hukuka, vicdana aykırı yargısal ve toplumsal bir sürecin aktörü haline getirildi. Yeri geldi isnat edilen suçlamalardan beraat etti, yeri geldi tahliye edildiği dosyadan bir kez daha tutuklandı. Ancak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bağlayıcı ihlal kararlarına rağmen halen özgürlüğüne kavuşamadı. Hukuk fakültelerinde ders niyetine okutulası bu Kafkaesk dava süreci, eşi Prof. Ayşe Buğra ve Anadolu Kültür Direktörü Asena Günal tarafından “Bir Dava Hikâyesi: Osman Kavala'nın Yedi Yılı” (İletişim Yayınları, Ocak 2025) ismiyle kitaplaştırıldı.