Zahrire d’Bahra, 1 Kasım 1849’da Urmiye’de Süryanice basının ilk ışığı oldu. Soykırımlar, yasaklar ve hafızasızlaştırma politikalarına rağmen Süryanice, Zahrire d’Bahra’nın mirasından Gazete Sabro’ya hayatta kalmayı başardı. Süryani halkının “umudu” olan Sabro, yüzyıllar öncesinin “Işık Hüzmeleri”ni günümüz okuruna taşıyor. Gazete Sabro Genel Yayın Yönetmeni David Vergili ile Süryani basın tarihine dair konuştuk.

Bütçe açığı olan okullar yararına kurulan sevgi sofralarında (madağ) Sahakyan ve Bezciyan’dan sonra sıra Feriköy Merametçiyan Okulu’na geldi.

Kutsal Haç’ın Bulunuşu Bayramı, Roma’daki Surp Vlas Kilisesi’nde kutlandı. Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan, Roma Sant’Egidio cemaati tarafından davet edildiği yıllık toplantıya katıldı ve bir konuşma yaptı.

Ermeni toplumunda yoksulluk sorunu gündemdeki yerini koruyor. Patrik Maşalyan’ın, 803 ailenin ekmeğe muhtaç olduğunu, fatura ve kiralarını ödeyemediğini açıklamasının ardından Agos olarak zor durumdaki Ermeni kadınların sorunlarını dinlemiştik. Öte yandan Türkiye Ermeni Patrikliği, Patriklik Sosyal Yardımlaşma Komisyonu (PSYK) ve kilise fakirler kolları yöneticileriyle bir toplantı yapmıştı. Toplantı sonrası alınan kararlar arasında, "Fakir listelerinin, PSYK aracılığıyla Surp Pırgiç Hastanesi’ne iletilmesi ve fakirler kollarıyla koordineli çalışmanın güçlendirilmesi" ifadesi de yer alıyordu. Gazete olarak toplumda yoksullukla mücadele eden yaşlı kadınlarla yaptığımız röportajlarda konuşanlar ise Yedikule Surp Pırgiç Hastanesi’nden faydalanmakta zorluk çektiklerini söylemişlerdi.

Heykeli ilk olarak 1984 tarihli bir kartpostalda gördüm. O döneme dair bilgi alabileceğim herkesle iletişim kurdum. Eski Ordu Kültür Müdürü Servet Yerli, Ordu'da ilk Devlet Güzel Sanatlar Galerisi olarak 1990’da eski Otogar Binası’nın altında açılan galerinin müdürü ressam Talip Sezer, koleksiyoner Mürsel Engin ve kent belleği çok güçlü olan, yakın zaman önce kaybettiğimiz Behire Tercan, Halis İşcan... Kimisi hatırlayamadı bile , kimisi de hatırladı ama kimin yaptığını ve heykele ne olduğunu bilmediklerini söylediler.

“Amerikatsi” filminin protokol gösterimi, Esayan Okulu’nun 130. kuruluş yılı etkinlikleri kapsamında 23 Ekim’de Beyoğlu Üç Horan Kilisesi Naregyan Salonu’nda yapıldı. Gösterime Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan, Başepiskopos Aram Ateşyan ve din adamları; Aksel Topalyan başkanlığındaki Üç Horan Kilisesi Vakfı, Esayan Okulu müdürleri ve öğretmenleri, kilise vakıflarından yöneticiler ve yönetmen Michael A. Goorjian katıldı.

Michael A. Goorjian’ın “Amerikatsi/ Amerikalı” filmi, Beyoğlu Surp Yerrortutyun Kilisesi Vakfı’nın yenilenen Naregyan Salonu’nda, kalabalık bir izleyiciyle buluştu. Toplum üyesi gençlere özel olarak düzenlenen gösterim, sadece bir sanat etkinliği değil, aynı zamanda bir topluluk buluşması, gençlerin kendi kimliklerine dair imgeleri beyazperdede görebildikleri ender anlardan biri oldu.

Modern İstanbul Ermeni Şiiri’nin kurucularından Haygazun Kalustyan’ın toplu şiirlerinden oluşan ‘Güzel Şeyler Tesadüf Etsin’, şairin doğumunun 95. yılında okurla buluştu. Aras Yayıncılık'tan çıkan kitaptaki şiirleri Ermeniceden Türkçeye, usta çevirileriyle tanıdığımız aynı zamanda Agos’un çizerlerinden Ohannes Şaşkal çevirdi.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Ani Katedrali’nin restorasyon sonrası cami olarak ziyarete açılacağı açıklamalarına dair DEM Parti’li George Aslan’ın verdiği soru önergesini, “Taşınmazın rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri Kurul kararlarıyla uygun bulunmuş olup onaylı projede yapının kullanımına dair herhangi bir işlev belirlenmemiştir. Ayrıca yapının camiye dönüştürülmesine ilişkin herhangi bir Kurul kararı bulunmamaktadır” şeklinde yanıtladı.

Vartanuş, Rozmari, Anjel, Araksi, Zağik, Karzuhi. Onlar, Ordu Akşam Kız Sanat Okulu yıllığından hala bize bakıyorlar. Ordu Ermeni Cemaati’nin bugün hala ayakta olan 1857 tarihli Ordu Movsesyan Ermeni Okulu ise o cemaatin bugüne gelebilen tek bellek mekânı.

1919’dan 1980’e kadar devam eden göç dalgalarıyla özellikle Arjantin’e binlerce Anadolulu Ermeni gelmiş ve yıllar içinde kök salmış. Okulları, gazeteleri, kültür dernekleri ve kiliseleri ile Palermo semtinde çok ciddi bir nüfusa ulaşmışlar. Başkent Buenos Aires dışında Cordoba’da 20 bin civarında bir nüfusa sahip oldukları söyleniyor.

2021 yılında bilhassa Antakya Ortodoks toplumunun sesini duyurmak üzere kurulan Nehna platformu, hafıza çalışmaları kapsamında önemli bir arşiv projesine imza atıyor. 1947 yılında İskenderun Ortodoks toplumundan Suphi Levent tarafından kurulan ve günümüze dek yayımlanmaya devam eden İskenderun Gazetesi'nin matbu arşivi dijital ortama taşınıyor.