Զրոյց՝ երիտասարդ արծաթագործի հետ

ՄԱՐԻ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ

Հայաս­տան ար­ծա­թագոր­ծութիւ­նը զար­գա­ցած է հին ժա­մանակ­նե­րէն։ Ար­ծա­թէ գե­ղարո­ւես­տա­կան ու­շագրաւ իրեր յայտնա­բերո­ւած են Էրե­բու­նի, Երզնկա­յի շրջա­նը (մ.թ.ա. V–IV դա­րեր), Ար­տա­շատ (մ.թ.ա. II–I դա­րեր) եւ այ­լուր։ Հայ­կա­կան ար­ծա­թագոր­ծութեան կա­րեւոր կեդ­րոններ հան­դի­սած են Վան, Կա­րին, Երե­ւան, Անի, Թիֆ­լիս, Ալեք­սանդրա­պոլ, Ախալցխա, Շա­մախի եւ այլ քա­ղաք­ներ։

Վան քա­ղաքը այս առու­մով առանձնա­յատուկ տեղ կը գրա­ւէ։ 19-րդ դա­րու երկրորդ կէ­սին Վան եղած են 120 ոս­կերչա­կան եւ ար­ծա­թագոր­ծա­կան խա­նութ-ար­հեստա­նոց­ներ, ուր գե­րազանց վար­պե­տու­թեամբ ստեղ­ծո­ւած են զա­նազան զար­դեր։ Վան պատ­րաստո­ւող բազ­մա­տեսակ ար­ծա­թէ իրե­րը վա­ճառո­ւած են Իս­թանպուլ, Եւ­րո­պա, Ափ­րի­կէ, ԱՄՆ եւ աշ­խարհի տար­բեր ծայ­րե­րուն։ Մին­չեւ օրս մե­զի հա­սած են Վա­նի ու Թավ­րի­զի վար­պետնե­րու ստո­րագ­րութիւ­նը կրող բազ­մա­պիսի զար­դեր։

Հայ ար­ծա­թագործ վար­պետնե­րէն շատ քչե­րու անուննե­րը հա­սած են յե­տագայ սե­րունդնե­րուն։ Անոնց մէջ յի­շատակ­ման ար­ժա­նի են Յով­հաննէս Պո­րոզան­ճեանը, Գէորգ Քո­ւյումճու­պա­շեանը, Տիգ­րան Աւա­գեանը, Մար­գար Ղա­լամ­քա­րեանը եւ այլք։

«Արաս» հրա­տարակ­չութեան հրա­տարա­կած «Հայ ար­ծա­թագործ վար­պետնե­րը» թրքե­րէն-անգլե­րէն գիր­քը ար­ծա­թագոր­ծութեան մա­սին ան­նա­խադէպ աղ­բիւր է։ Այն 2005 թ. հա­յերէն ու անգլե­րէնով հրա­տարա­կուած է Երե­ւան։ Այ­սօր ալ հայ երի­տասարդնե­րը կը շա­րու­նա­կեն ար­ծա­թագոր­ծութեան արո­ւես­տի զար­գացման ճա­նապար­հը։ Այդ առու­մով յատ­կանշա­կան է փաս­տը, որ զար­դե­րը մեր օրե­րուն կը ստեղ­ծո­ւին ազ­գա­յին ար­ժէքնե­րով ներշնչո­ւած տա­ղան­դա­ւոր մաս­նա­գէտ­նե­րու կող­մէ։

«Ակօս»ի թղթա­կից Մա­րի Յով­հաննի­սեանը զրու­ցած է անոնցմէ մէ­կուն՝ Լի­լիթ Խա­չատ­րեանի հետ՝ ընտրած ու­ղիի, ներշնչան­քի, նպա­տակ­նե­րու ու այլ թե­մանե­րու շուրջ։

Սկսինք սկզբէն։ Ին­չո՞ւ՝ ար­ծա­թի արո­ւես­տը։ Մի փոքր պատ­մէք ձեր պատ­մութեան ու ընտրու­թեան մա­սին։

Ի սկզբա­նէ ցան­կութիւնս եղած է հա­գուստի ձե­ւաւո­րող դառ­նալ, սա­կայն, սո­վորե­լով Խ. Աբո­վեամի անո­ւան Հայ­կա­կան Պե­տական Ման­կա­վար­ժա­կան Հա­մալ­սա­րանի Գե­ղարո­ւես­տի ֆա­կուլտե­տի Կի­րառա­կան արո­ւեստ եւ տի­զայն բա­ժինը եւ ու­սումնա­սիրե­լով թան­կարժէք մե­տաղի մշակ­ման արո­ւես­տը, հասկցայ, որ իմ մէջ սէր կայ դէ­պի ար­ծա­թագոր­ծութիւ­նը։ Այս հար­ցին կա­րեւոր կը հա­մարեմ նաեւ իմ դա­սախօ­սի դե­րակա­տարու­թիւնը, քան­զի անոր հա­մոզ­մամբ փոր­ձած եմ գործ ու­նե­նալ ար­ծա­թի հետ։ Ու­սա­նողու­թեան տա­րինե­րուն կ՚այ­ցե­լէինք տար­բեր ըն­կե­րու­թիւններ, գոր­ծա­րան­ներ՝ ակա­նատես ըլ­լա­լով ար­ծա­թէ զար­դե­րու ստեղծման կա­խար­դա­կան գոր­ծընթա­ցին։ Շատ գրա­ւիչ էր ու տա­րուե­ցայ եւ ցան­կա­ցայ ար­դէն ինքս փոր­ձել։ Ժա­մանա­կի ըն­թացքին հասկցայ, որ գտած եմ իմը։ Երբ սկսայ հա­մագոր­ծակցու­թեան եզ­րեր գտնել ար­ծա­թագործ ըն­կե­րու­թիւննե­րու հետ, սկզբին կը մեր­ժէին։ Մէկ է՝ ես չվհա­տեցայ։ Ներ­քին ձայնս ինձ կը յու­շէր՝ ամէն բան առ­ջեւն է։

Յե­տագա­յին ոս­կիի շու­կան ան­հա­տի մը հետ ծա­նօթա­ցայ, որ նկա­տեց իմ նա­խագ­ծած զար­դե­րը եւ յոր­դո­րեց ստեղ­ծել սե­փակա­նը։ Ես սա­կայն՝ ֆի­նան­սա­կան լայն հնա­րաւո­րու­թիւններ չու­նէի սե­փական ար­տադրանք ստեղ­ծե­լու հա­մար։ Որոշ ժա­մանակ անց սկսայ հա­մագոր­ծակցիլ տար­բեր մարդկանց հետ ու շատ մատ­չե­լի ար­ժէ­քով նո­ւիրել զար­դե­րու էս­քիզներ, որոնք ար­դէն որ­պէս պատ­րաստի զարդ՝ կը վա­ճառո­ւէին բա­ւակա­նին մեծ գի­նով։ Այս երե­ւոյ­թը շատ մտա­հոգեց զիս եւ որո­շեցի իմը ստեղ­ծել։

Ի՞նչը կը ոգեշնչէ ու կը ներշնչէ նոր զար­դեր ստեղ­ծել։

Գի­տէ՞ք՝ առա­ջին զար­դը ծնաւ ինքնա­բերա­բար։ Այն վա­խենա­լով ստեղ­ծե­ցի։ Կը մտա­ծէի՝ կը ստա­ցուի՞ ար­դեօք։ Բայց ու­ժերս հա­ւաքե­լով կա­րողա­ցայ ընել այդ եւ ինքս ինձ ու բո­լորին ապա­ցու­ցե­ցի՝ կրնամ։ Հա­մալ­սա­րանի ու­սա­նելու վեր­ջին տա­րին որ­պէս դիպ­լո­մային աշ­խա­տանք՝ ընտրե­ցի մե­տաղի մշա­կում եւ անո­ւանե­ցի «Ծաղ­կած նռե­նի»։ Իսկ նու­ռը գի­տենք՝ մեծ խոր­հուրդ ու­նի հա­յոց մէջ։ Փուլ առ փուլ ստեղ­ծե­ցի ար­ծա­թէ հա­ւաքա­ծոյ, որ ար­ժա­նացաւ դրա­կան գնա­հատա­կանի։ Եւ այսպէս՝ ժա­մանա­կի ըն­թացքին հասկցայ, որ ինձ յատ­կա­պէս կը գրա­ւեն հայ­կա­կանու­թիւնը խորհրդան­շող ար­ժէքնե­րը։ Օրի­նակ մեր ճար­տա­րապե­տական արո­ւես­տի շատ ման­րա­մաս­նութիւննե­րը կ՚օգ­տա­գոր­ծեմ զար­դե­րու մո­դելա­ւոր­ման մէջ։ Չեմ սի­րեր կրկնօ­րինա­կել։ Կը ձգտիմ իմ ու­րոյն ձե­ռագի­րը արա­րելու։ Այդ մօ­տեց­մամբ ալ ար­դէն մէկ տա­րի է կը ստեղ­ծեմ իմ տար­բե­րան­շա­նը՝ «ԼԻ ԹԻ ԼԻ»։ Հի­մա իմ գոր­ծե­րը կը ներ­կա­յացո­ւին հիմ­նա­կանին սո­ցիալա­կան հար­թակնե­րուն, բայց նաեւ կը մաս­նակցիմ տար­բեր ցու­ցա­հան­դէսնե­րու։ Օրի­նակ, այս պա­հուն տա­րուած եմ խա­չերու ստեղծմամբ։ Իբ­րեւ քրիս­տո­նեայ՝ միշտ կա­րեւո­րած եմ խա­չի խոր­հուրդը մեր կրօ­նի մէջ, եւ այն հի­մա կը փոր­ձեմ արո­ւես­տի շունչով ներ­կա­յաց­նել՝ հա­մադ­րե­լով մար­գարտի հետ։ Իսկ վեր­ջինս, ինչպէս գի­տենք, տա­րածուն բա­ղադ­րիչ է մեր՝ ազ­գա­յին տա­րազի։ Բա­ցի այդ՝ կնոջ գե­ղեց­կութեան հետ կը հա­մադ­րեմ մար­գա­րիտը։ Այդպի­սի խաչ մը ստեղ­ծած եմ, որ ջեր­մօ­րէն ըն­դունուեցաւ հա­սարա­կու­թեան կող­մէ։ Երկրոր­դի մը ծնունդը՝ շու­տով։

Իսկ հա­մաշ­խարհա­յին ըն­կե­րու­թիւննե­րու հետ կա՞յ հա­մագոր­ծակցու­թիւն։

Այս պա­հուն չկայ հա­մագոր­ծակցու­թիւն։ Եթէ ըլ­լայ, սի­րով կը հա­մագոր­ծակցիմ։ Առա­ջարկներ կան մաս­նակցե­լու տե­ղական եւ մեր եր­կի­րը կազ­մա­կեր­պո­ւող մի­ջազ­գա­յին ցու­ցա­հան­դէսնե­րուն, որոնց սի­րով կը ներ­կա­յանամ՝ ցու­ցադրե­լով իմ հե­ղինա­կային զար­դե­րը։ Շատ կը ցան­կա­նայի հայ­կա­կան ճար­տա­րապե­տու­թե­նէն զատ Իտա­լական ճար­տա­րապե­տու­թեան տար­րե­րու հետ ծա­նօթա­նալ եւ անոնք եւս օգ­տա­գոր­ծել իմ աշ­խա­տանքնե­րուն։ Յու­սամ՝ օր մըն ալ կը յայտնո­ւիմ պատ­մա­կան Կոս­տանդնու­պո­լիս եւ կ՚ոգեշնչո­ւիմ տե­ղի ճար­տա­րապե­տու­թեան եւս։

Ձեր՝ որ­պէս հայ երի­տասարդ ար­ծա­թագոր­ծի, ապա­գայի տես­լա­կանը։

Դեռ նոր է ապ­րանքա­նիշը, ինչպէս ար­դէն ըսի՝ մէկ տա­րեկան է։ Կա­յաց­ման ուղղի պի­տի անցնի, յղկո­ւի, կո­փուի, ու զար­գա­նայ։ Վստահ եմ՝ դժո­ւարու­թիւննե­րը այդ ճա­նապար­հին ան­խուսա­փելի են, բայց ես, ըլ­լա­լով ար­մատնե­րով սա­սունցի, յա­մառօ­րէն կը քա­լեմ դէ­պի առաջ՝ հա­ւատա­լով գա­լիքին։

Մեր աւան­դա­կան հար­ցը. ի՞նչ կը մաղ­թէք «Ակօս»ի ըն­թերցո­ղին։

Կը Մաղ­թեմ, որ «Ակօս»ի էջե­րէն եր­բեք չպա­կասին օգ­տա­կար տո­ղերը։ Իսկ անոր ար­դիւնքը ըն­թերցո­ղի զար­գա­ցումն է։ Եւ հա­շուի առ­նե­լով, փաս­տը, որ «Ակօս»-ի ըն­թերցո­ղին կը վի­ճակո­ւի բարդ աշ­խարհա­քաղա­քական մի­ջավայ­րին ապ­րիլ, առա­ջին ցան­կութիւ­նը այս պա­րագա­յին, որ կը ծնի իմ մէջ՝ սի­րոյ, խա­ղաղու­թեան, ամ­րութեան եւ բիւր ժպի­տի կա­մեցո­ղու­թիւնն է։