Yıllar sonra aynı merdivenlerde, aynı sokaklarda
Restorasyonu tamamlanan Edirne Sinagogu düzenlenen törenle açıldı. Açılış törenine Türkiye Musevi Cemaati Başkanı İshak İbrahimzadeh,Başbakan Yarıdımcısı Bülent Arınç, Ekümenik Patrik Bartolemeos, Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem ve Vakıflar Genel Meclisi Azınlık Vakıfları temsilcisi Toros Alcan’ın aralarında bulunduğu çok sayıda kişi katıldı.
Açılış töreni için Edirne’de güvenlik önlemleri arttırıldı. Sinagogun bulunduğu mahallede sokaklar kapatılırken çevre binaların balkonlarına özel harekat timleri yerleştirildi. İstanbul’dan gelen Yahudi cemaati üyelerini taşıyan otobüsler, güvenlik eskortlarıyla kente girdi. Açılış töreninden önce, Selimiye Camii’ni gezmek isteyen Yahudi cemaati üyelerinin gezisi, güvenlik gerekçesiyle kısa tutuldu. ‘Güvenliğiniz için lütfen otobüslerinize dönün’ anonsu yapıldı.
Edirne Belediyesi kentin pek çok yerine ‘kadim komşularımız evinize hoş geldiniz’ pankartları astı.
Öte yandan açılışa Edirne yerel basını için akreditasyon yapılmadı. Edirne yerel basını bu tutumu protesto etmek için bugün ‘Kınıyoruz’ ortak maşetiyle çıktı.
Hahambaşı ve Erdoğan için dua
Hahambaşı İzhak Haleva rahatsızlığı nedeniyle törene katılamadı. Açılış törenine gönderdiği mesajda emeği geçenlere teşekkür etti.
Açılışa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bir mesaj gönderdi.
Tören başlangıcında, sinagogun tarihi ve restorasyon süreci bilgi verildi.
Tevrat’ın sinagoga dualarla alındı on emir okundu.
“Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türkiye Cumhuriyeti’ni mübarek kılsın, korusun, yüceltsin ,yardım etsin, büyütsün, yukarılara yüceler taşısın. Ömrünce, ömrümüzce şanını yüceltsin” diye dua edildi.
Hahambaşının sağlığı için dua edildi ve gelenler kutsandı.
Ulus Musevi Lisesi öğrencileri açılışta şarkılar söyledi.
Yıllar sonra yeniden Edirne sokakları
Sinagog açılışına Yahudi cemaati üyeleri yoğun ilgi gösterdi. Sabahın erken saatlerinden itibaren yüzlerce kişi sinagoga gelmişti. Açılış töreninden önce ayin yapıldı. En çok ilgiyi gösterense Edirneli Yahudilerdi. Yıllar önce terk etmek zorunda kaldıkları Edirne sokaklarında, eski evlerinin kapılarında fotoğraflar çektirdiler.
Sinagog açılış töreni için, Vakıflar Genel Müdürlüğü, sinagog hakkında bilgi veren broşürler dağıttı. Broşürlerin yanı sıra kapını girişinde Sinagog’un eski fotoğraflarına da vardı. Edirneli Yahudiler kendi arkadaşlarının düğün fotoğrafları önünde fotoğraflar çektirdi.
Albert Özlevi, 45 sene önce İstanbul’a gitmek zorunda kalanlardan. Eski fotoğraflardan arkadaşının düğün fotoğraflarına bakıyordu yeni sinagogun kapısında. “Ben 45 sene önce istanbula döndüm. Burasını böyle olması beni çok mutlu etti.
Bet Oka ise bundan 50 sene önce bu merdivenlerde fotoğraf çektirmiş ve 13. yaşını burada kutlamış. Şimdi yeniden aynı merdivenlerde Agos’a poz verdi.
Edirneli Zizi Şilto, Edirnede yıllarca beraber yaşadığı komşularıyla beraber yeniden sinagog bahçesindeydi. “Yıllar önce ilkokuldan sonra Edirne’den ayrıldım. O zamanlar sinagog çalışıyordu. Babam dinine düşkün biriydi. Her cumartesi kapı kapı dolaşır, insanları çağırır, gelir sinagogda önce temizlik yapar, sobayı yakardı. Sonra dua ederdik. Bir kaç yıl önce geldiğimde harabeydi. ‘On Emir’ asıldır kapıda. Yerlere düşmüştü. Şimdi çok güzel olmuş. Çok mutluyuz, çok gururlandım.”
‘Bu açılış ayrıştırıcı söyleme devletin verdiği en iyi cevaptır’
Türkiye Musevi Cemaati Başkanı İzhak İbrahimzadeh, açılış konuşmasında nefret ve ayrıştırıcı söyleme dikkat çekerek, “Devletimizin yaptığı bu açılış ayrıştırıcı söyleme devletin verdiği en iyi cevaptır” dedi. İbrahimazdeh, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Ahmet Davutoğlu, Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç ve özel olarak VGM Genel Müdürü Adnan Ertem’e teşekkür etti.
İbrahimzadeh şunları söyledi: “Kader birliği yapmış bizler, söylemler ve tutumlar nedeniyle ayrıştırıldı. Dün haber ajanslarımızın başlıklarında okuduk. Neden bugüne medyamız ‘Hoşgörünün yeniden inşa edildiği gün’ başlığını atıyor? Neden yeniden hoşgörüyle inşa etmeği gereği duyuluyor? Bu maalesef bu şehirdeki söylemler ve yaşanmış acılar sadık tebadan, vatandaş konumuna geçmemizden sonra azınlık kavramının üstünden geliştirilen ayrıştırma ve ötekileştirme sonucu yaşananlardandır. O günlerde 20 binlik Yahudi nüfusu varken bugün bütün Türkiye’de 17 binlik bir Yahudi nüfusu var. Bunlar bu azalmanın öncelikli sebebi olmuştur. Bizler de maalesef her kötü olayın atlında bir yahudi aramak, ‘vatan haini’ söylemleri karşısında her seferinde bu vatanın sadık, faydalı vatandaşları olduğumuzu göstermek istemişiz. Bu çıkmazda toplum olarak geleceğe olan umdumuzu yitirmişiz. Bugün, btün bu yaratılmış söylemlere, ayrımcılığa verilmiş en iyi cevaptır, bir milattır”
‘Müslümanın ne kadar hakkı varsa Yahudinin de o kadar hakkı vardır’
Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, sinagogun yeniden inşa edilmesinin temel görevlerinden biri olduğunu söyledi. Musevi cemaatinin, ülkenin ayrılmaz bir parçası olduğuna dikkat çeken Arınç, İsrail hükümetiyle olan ilişkinin bunu değiştirmeyeceğini söyledi.
Arınç şunları söyledi, “İsrail ilişkilerindeki sorunlar nedeniyle ülkemizde bazı grupların Türk Musevi Cemaatini suçladığını üzüntüyle görüyoruz. Devletler arası ilişkilerle, toplumlar arası ilişkiler birbirinden ayrı görülmelidir. Bizim Yahudilerle olan bağımız İsraille başlamış değildir. Bu toprakları Yahudiler vatanları olarak kabul etmiş ve tarihimizin, kültürümüzün bir parçası olmuşlardır. Bir Müslümanını ne kadar hakkı varsa bir Yahudinin veya başka inanç grubundan olanların kişisinde de hakkı vardır. ”
Arınç, Türkler ve Yahudiler arasındaki tarihteki en dramatik sayfa olan Struma faciasının bu yıl ilk kez 24 Şubat'ta devlet töreniyle anıldığını hatırlattı. Dünyada yaşayan Yahudilere çağrıda bulunan Arınç, "Eğer burada yaşamak isterseniz sizi kucaklayacak 78 milyon burada" diye konuştu.
