Երկիրը երկիր է դառնում

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

[email protected]

Պատմական օրեր ապրեց Հայաստանը այս վերջին եր­կու շա­բաթուայ ըն­թացքում։ Յու­լի­սի 6-ին իր աւար­տին հա­սաւ կա­րեւոր մի փուլ, կա­պուած ժո­ղովուրդ-իշ­խա­նու­թիւն հա­կամար­տութեանը, որը տե­ղի ու­նե­ցաւ Բաղ­րա­մեան պո­ղոտա­յի վրայ։ Չա­փազանց լա­րուած, նոյ­նիսկ տագ­նա­պալի օրեր էին՝ ար­թուն պա­հելով շարժման աք­տի­վիստնե­րին եւ ան­քուն՝ իրենց մի­լիոն­նե­րի հա­մար իշ­խա­նու­թեան գլուխն ան­ցած յան­ցա­ւոր ոհ­մա­կին։ Սա­կայն տագ­նա­պը ու­ղեկցւում էր ինքնա­հիաց­մունքով։ Մի բուռ հայ է մնա­ցել օրէցօր հա­յաթա­փուող Հա­յաս­տա­նում։

Հա­յաս­տա­նում մնա­լու
պայ­մաննե­րը

Մնա­լու, չար­տա­գաղ­թե­լու պայ­մա­նը ան­վերջ վճա­րումներն են՝ կա­զի, լոյ­սի, ջրի, աշ­խա­տան­քի հա­մար, վեր­ջերս նոյ­նիսկ ու­զում էին վճա­րում պա­հան­ջել ար­տագնայ աշ­խա­տան­քի մեկ­նողնե­րից։ Ասում են, եթէ գոր­ծա­րան­նե­րը աշ­խա­տէին, ապա կա­զի սա­կագի­նը կը նուազէր։ Իսկ լոյ­սի հա­մար քա­ղաքա­ցին պար­տա­ճանաչ վճա­րում է ի տար­բե­րու­թիւն «Նաիրիտ», «Ռազ­դան ցե­մենտ», «Ար­ցախ էներ­գօ», «Գառ­նի», «Ձո­րաղ­բիւր» եւ այլ ըն­կե­րու­թիւննե­րի, որոնք պարտք են ելեկտրո­ցան­ցե­րին։ Փաս­տօ­րէն Հա­յաս­տա­նի հիմ­նա­կան եւ յա­ճախ միակ վճա­րողը դա շար­քա­յին քա­ղաքա­ցին է։ Տնտե­սու­թիւնը հիմ­նուած է մեր վճա­րումնե­րի վրայ։ Որ­քան աւե­լի քիչ մարդ է մնում երկրում, այնքան աւե­լի թանկ գին են վճա­րում ծա­ռայու­թիւննե­րի դի­մաց մնա­ցող­նե­րը։ Ան­շուշտ սրա վեր­ջը ան­հանդուրժո­ղակա­նու­թիւնն է, որը դառ­նում է Հա­յաս­տա­նում մնա­լու երկրորդ պար­տա­դիր պայ­մա­նը։ Չկայ երկրում մէ­կը, որ դժգոհ չլի­նի, սա­կայն դժգոհ­նե­րից քա­նի՞սն են պատ­րաստ իրա­վիճա­կը փո­խելու հա­մար ծե­ծի ու ջար­դի են­թարկուել։ Իսկ այդքա­նից յե­տոյ իրենց ար­դար գոր­ծո­ղու­թիւննե­րի հա­մար նրանք ար­ժա­նանում են սխալ մեկ­նա­բանու­թիւննե­րի։ Թէ ինչպէս են մեկ­նա­բանում ռու­սա­կան հե­ռուստաալիք­նե­րը, բազ­միցս գրել եմ. նրանց լրա­տուու­թիւնը դա քա­րոզ է, ուղղուած ԱՄՆ-ի, Եւ­րո­միու­թեան եւ Ուքրաինա­յի դէմ։ Մեր ցոյ­ցերն էլ նրանք մեկ­նա­բանե­ցին որ­պէս ԱՄՆ-ի մի­ջամ­տութիւն, որը հրահ­րել էր ցու­ցա­րար­նե­րին յար­ձա­կուել ոս­տի­կան­նե­րի վրայ։ Հե­տաքրքիր է, որ այդ օրե­րին շատ հա­յեր, որոնք առանց ռու­սա­կան լու­րե­րի կեանք չու­նեն եւ հա­լած իւ­ղի տեղ են դնում իրենց վճա­րովի սու­տե­րը, հա­մոզուեցին, որ իրա­կանու­թիւնը բա­ցար­ձակ ոչ մի կապ չու­նի ռու­սա­կան մեկ­նա­բանու­թիւննե­րի հետ։ Սա­կայն շատ աւե­լի նող­կա­լի է, երբ հա­յերը Հա­յաս­տա­նում եւ դրսում ամէնքն իրեն գի­տու­նի տեղ դրած կրկնում են, թէ իբր այս ցոյ­ցե­րը սար­քած են, որ սա թատ­րոն է եւ այլն… Մե՛ղք։ Մե՛ղք մեր թե­րահա­ւատու­թեանը, լա­ւի մէջ ան­վերջ վա­տը փնտռե­լը։ Յատ­կա­պէս ցա­ւալի է, որ սկզբնա­կան հիաց­մունքը փո­խարին­ւում է հիաս­թա­փու­թիւնով։ Թէ իբր ին­չու ցու­ցա­րար­նե­րը «7 դրա­մի» վրա են շեշ­տը դնում եւ չեն գնում առաջ՝ քա­ղաքա­կան պա­հանջներ ներ­կա­յաց­նե­լով, օրի­նակ, չեն պա­հան­ջում նա­խագա­հի հրա­ժարա­կանը։

Բո­ղոքի ցոյց լոյ­սի սա­կագ­նի
7 դրա­մով բարձրաց­ման դէմ

Բաղ­րա­մեանի ցու­ցա­րար­նե­րը հե­տեւում էին, որ­պէսզի իրենց բո­ղոքը չկու­սակցա­կանացուի տար­բեր կու­սակցու­թիւննե­րի կող­մից եւ չքա­ղաքա­կանա­ցուի։ Օրի­նակ, մի գե­ղեցիկ երե­կոյ Եւ­րո­միու­թեան դրօ­շը ձեռ­քին պար­զած Բաղ­րա­մեան պո­ղոտայ եկաւ վա­ղուց քա­ղաքա­կան ծաղ­րա­ծու դար­ձած «Ազ­գա­յին Ինքնո­րոշ­ման Միաւո­րում»-ի առաջ­նորդ Պա­րոյր Հայ­րի­կեանը։ Այդպէս գի­շերա­յին թի­թեռ­նիկներն են գա­լիս լոյ­սի վրայ եւ շուրջը պտտուելով-պտտուելով, վեր­ջա­պէս այրւում են։ Գի­տակա­նօրէն դա ան­բա­ցատ­րե­լի է։ Սա­կայն քա­ղաքա­կանօ­րէն շատ պարզ է։ Աք­տի­վիստնե­րը Հայ­րի­կեանին յոր­դո­րեցին դրօ­շը իջեց­նել, բա­ցատ­րե­ցին, որ սա սո­ցիալական ընդվզում է, ին­չին նա իս­կոյն առար­կեց. «Ին­չո՞ւ, ին­չո՞ւ չէք քա­ղաքա­կանաց­նում շար­ժումը»։ Ինչպէ՞ս հաս­կացնես նման անպտուղ քա­ղաքա­կան գոր­ծիչնե­րին, որ քա­ղաքա­կան ըմ­բոստու­թիւնը ոչնչի է յան­գեցնում եւ միայն սո­ցիալա­կան պա­հանջներն են ի վի­ճակի քա­ղաքա­կան տե­ղաշար­ժեր անել։ Եւ ո՞ր նա­խագա­հի մա­սին է խօս­քը։ Այն, որ ամե­նալա­րուած պա­հին մեկ­նեց Պել­կիա՝ Եւ­րո­պական Ժո­ղովրդա­կան Կու­սակցու­թեան հա­մաժո­ղովի՞ն։ Հա­յաս­տա­նի նա­խագա­հը Փու­թինն է։ Ահա Ռու­սաստա­նը որո­շեց յանձնել Պեր­մեակո­վի դէմ հա­րու­ցուած գոր­ծի վա­րոյ­թը հայ­կա­կան կող­մին, որ­պէսզի սի­րաշա­հի հայ ժո­ղովրդի սիր­տը, խո­ցուած Ավե­տիսեան­նե­րի գա­զանա­բար սպա­նու­թիւնով եւ յատ­կա­պէս նրա­նով, որ քրէական գոր­ծը կաս­կա­ծեալ Պեր­մեակո­վի դէմ վա­րելու է ռու­սա­կան կող­մը։ Յե­տոյ տե­ղեկա­ցանք, որ Ռու­սաստա­նը մեզ ծա­խելու է «Իս­կանդեր» հռթիր­ներ եւ 200 մի­լիոնա­նոց վարկ է տրա­մադ­րում, որ­պէսզի մենք այդ զէնքն առ­նենք։ Յե­տո՞յ։ Ելեկտրա­կան ցան­ցե­րի տնօ­րէն Բի­բինը, որը եր­բեք չի ղե­կավա­րել առե­րես, այլ միայն սքայ­պով, բա­րեհա­ճում է գալ ան­ձամբ Հա­յաս­տան։ Յի­շո՞ւմ էք, 2013-ին Մոս­կուայի մեր­ձա­կայ­քում ավ­տո­պու­սը վթա­րի են­թարկուեց, որի ար­դիւնքում 18 մարդ զո­հուեց, իսկ ավ­տո­պու­սի վա­րորդ Հրա­չեա Յա­րու­թիւնեանը դա­տապար­տուեց 6 տա­րի 9 ամիս ազա­տազրկման։ Ու­րեմն լու­րեր են պտտւում, որ նրան էլ կա­րող են յանձնել հայ­կա­կան կող­մին, որ­պէսզի պա­տիժը Հա­յաս­տա­նում կրի։ Ջրմու­ղը, որը պատ­րաստւում էր բարձրաց­նել ջրի սա­կագի­նը, մտա­փոխուեց՝ տես­նե­լով երի­տասարդնե­րի շար­ժումը։ Վեր­ջա­պէս Օգոս­տո­սի 1-ին լոյ­սի սա­կագի­նը չի բարձրա­նալու։ «Ծո­վից ծով» պա­հան­ջող հա­յերը խիստ հիաս­թա­փուած են այս «կա­թիլ­նե­րով»։ Բայց ամե­նակա­րեւո­րը այս ամա­ռուայ ձեռքբե­րումնե­րից հա­մարում եմ երի­տասար­դութեան կող­մից մեզ բո­լորիս տուած դա­սերը. ինչպէս կա­րելի է օրե­րով ընդվզել, մա­քուր պա­հելով ընդվզման վայ­րը։ Ինչպէս կա­րելի է եր­կար ու ձիգ օրերն ու գի­շեր­նե­րը հա­մալ­րել բարձր ճա­շակի եր­գով ու պա­րով։ Կի­սուել հա­ցով ու ջրով։ Յար­գա­լից վարք ցու­ցա­բերել մի­մեանց նկատ­մամբ։ Բիրտ ու­ժին պա­տաս­խա­նել բա­րութեամբ. ամե­նալա­րուած գի­շերը Կի­րակի Յու­նի­սի 28-ին, երբ կեդ­րո­նական փո­ղոց­նե­րում եր­թե­ւեկու­թիւնը կա­սեցուել էր եւ մեծ քա­նակու­թեամբ առանց հա­մարա­նիշ­նե­րի մե­քենա­ներ էին կանգնե­ցուել ճամ­բեզրե­րին, իսկ Բաղ­րա­մեան պո­ղոտա­յում զրա­տեխ­նի­կա էր բե­րուել, ցու­ցա­րար­նե­րը չնա­հան­ջե­ցին։ Աւե­լի պինդ պատ կազ­մե­ցին, նրանց միացան կու­սակցա­կան գոր­ծիչնե­րը, ընդդի­մադիր պատ­գա­մաւոր­նե­րը, լրագ­րողնե­րը, շօու-պիզ­նե­սի ներ­կա­յացու­ցիչնե­րը, Ղա­րաբա­ղում կռուած ազա­տամար­տիկնե­րը…։ «Ջրել կայ, բռնել չկայ»- այսպի­սի բա­րի պաս­տառ պա­հեցին ցու­ցա­րար­նե­րը։ Նա­յելով իրենց շրջա­պատող ան­թիւ ոս­տի­կան­նե­րի աչ­քե­րին։ «Եր­կի­րը եր­կիր է դառ­նում»,- եզ­րա­փակեց մի ու­րիշ պաստառ։