Yerevan’da Sovyetlere göz kırpan heykel

Ermenistan, uluslararası toplumda 'Yeni Sovyetler Birliği' olarak görülen Avrasya Gümrük Birliği’ne girmeye hazırlanırken, Yerevan Belediyesi sürpriz bir şekilde başkente tartışmalı bir ismin, Sovyet dönemi siyasi liderlerinden Anastas Migoyan'ın heykelini dikmeye karar verdi. Migoyan, 1937 yılında diğer idamlara ek olarak 700 'Sovyet karşıtı' Ermeni'nin infaz edilmesi için Jozef Stalin'e yazdığı tavsiye mektubuyla Ermenistan'da lanetlenen bir figür.

Kafkas üçlüsü, sağdan sola Migoyan, Joseph Stalin ve Sergo Ordzhonikidze.1923'te Bolşevik Merkez Komite üyesi olan Migoyan 1924'te Lenin'in ölümünün ardından iktidar savaşında Stalin'i destekledi. 1926'da iç ve dış ticaretten sorumlu yetkili olarak Batı'dan konserve gıda üretimi gibi pek çok yeniliği Sovyetler coğrafyasına taşıdı.Yerevan'ın Koçar Caddesi'nde yükselecek 170 cm boyundaki bronz heykel için 30 Nisan günü onayı veren Belediye Başkanı Taron Margarian, Kent Konseyi'nin Anastas Migoyan'ı bu şekilde onurlandırmak istediğini ve bu kararın Migoyan'ın “kariyeri, katkıları ve devrim niteliğindeki çalışmaları” nedeniyle alındığını duyurdu.

Ermenistan'daki entelektüeller ve aktivistler bu karara, Migoyan'ın kirli geçmişi nedeniyle karşı çıkıyor. Belediye Başkanı Margarian ise, “Geçmişle ilgili tartışmalı konuların tarihçilere bırakılması” gerektiği görüşünde. Belediye heykel için herhangi bir yarışma düzenlemiş ya da sanatçılara çağrı yapmış değil, Yerevan medyasına göreyse çalışmalar henüz bilinmeyen bir dökümhanede sürüyor.

Yerevanlılar yüzlerce kişinin imzaladığı bir bildiriyle Migoyan'ın heykelinin dikilmesine karşı harekete geçti: “Anastas Migoyan ve benzeri diğer siyasetçilerin kahramanlaştırılması değil bilimsel araştırmalara tabi tutulup, kamuya açık duruşmalarda yargılanması gerekir.”

Rusya'ya yaranma

Agos'a konuşan CivilNet.am yazarlarından siyasi analist Darenik Malkhasyan, “Anastas Migoyan çok tartışmalı bir tarihi figür. Küba roket krizi ve bir üçüncü dünya savaşının önlenmesi onun ismiyle alakalandırılıyor. Sovyetler Birliği'nde dondurma ve sosis sanayi onun çalışmaları sayesinde kuruldu. Diğer taraftan ismi Stalin'in baskı rejimiyle de anılıyor ki bu ilişki binlerce Ermeni'nin yaşamına mal oldu. Sovyet rejiminin temsilcisi olarak hiçbir zaman Ermenilere yakın bir pozisyonu olmadı, aksine tam karşıt yönde durdu. Sovyetler Birliği'ne sosis ve dondurma sağlamak 21. yüzyıl Yerevan'ında heykel dikmek için yeterli bir gerekçe değil” şeklinde konuştu.

Migoyan'ın Ermenistan'da sevilmemesinin ve hatta kendisinden nefret edilmesinin iki gerekçesi daha var. Kendisi Sovyet döneminde yöneticiyken Karabağ'ın Azerbaycan'a bağlı olmasını savunan bir kişiydi. Ermenistan Helsinki Komitesi Direktörü Avetik Ishkanian “En korkunç kabuslarımda bile bağımsız Ermenistan'da böyle bir heykelin yükseleceğini göremezdim” diyor ve şimdiden bu heykelin yıkılması için yapılacak girişimlerde yerini alacağını ve bu heykelin “iyi kalpli her Ermeni için aşağılama” anlamına geleceğini söyledi.

Peki, Yerevan Belediyesi böyle tartışmalı bir tarihi siyasi figür için neden heykel dikmeye karar verir? Cevabı, bildiriyi imzalayan kişilerden biri olan belgesel film yapımcısı Tigran Khzmalyan'dan geliyor: “Migoyan heykeli, bizi Moskova İmparatorluğu'na bağlayan halkalardan biri.”

Moskova'dan tartışmalarla ilgili herhangi bir açıklama gelmedi, ancak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Sovyet dönemi nostaljisini yeniden canlandırmak için yapılacak faaliyetleri cesaretlendirdiği biliniyor. Heykel ve Rusya ilişkisiyle ilgili açıklamalarda bulunan iktidardaki Cumhuriyetçi Parti milletvekili Hovhannes Sahakian “İddialar saçma. Rusya'yla asırlardır stratejik ilişkiler yürütüyoruz, bu heykel başka prensipler doğrultusunda yapılıyor” şeklinde konuştu.

Yapılan eylemlere rağmen bugüne kadar Kent Konseyi geri adım atmadı; yapılan tek açıklamaysa topun artık merkezi hükümette olduğu yönünde. Ermenistan'ın Avrasya Gümrük Birliği’ne girmek için Rusya'yla yürüttüğü müzakereler istediği gibi gitmezken heykel konusunda olumsuz bir karar alması pek öngörülmüyor.

Migoyan (sağda) Küba devriminin iki lideri Che Guevara (ortada) ve Fidel Castro'yla (solda) beraber. Migoyan, Kasım 1962'de, Küba füze krizinin yükseldiği dönemde Sovyet yönetimi tarafından Castro'yu Sovyetler Birliği tarafından adaya konuşlandırılan füzelerin imhası için ikna etmeye gönderilir. Müzakerelerin başlamasına az bir vakit kala karısının ölüm haberini alan Migoyan, geri dönmek yerine görüşmelere devam ettmişti.

22 bin infazın altında imzası var

Yerevan'da Sovyet dönemi siyasi liderlerinden Anastas Migoyan'ın heykelinin dikilmesine tek itiraz Ermenistan'dan gelmiyor. Arşiv belgelerine göre Migoyan'ın, Sovyetler Birliği'nin 1940 yılında II. Dünya Savaşı sırasında Katyn'de 22 bin Polonyalı ordu mensubunun infaz belgelerinde imzası bulunuyor. Polonya Ermenistan Büyükelçisi Zdzislaw Raczynski bu konuda bir açıklama yaparak Migoyan'ın onurlandırılmasını son derece anlamsız bulduklarını dile getirdi.

Abone Ol!

Agos'a abone olarak destek olabilirsiniz. Abone ol, hediye et, askıya abonelik bırak.