Երազներու մասին
ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
Հինէն հայ ժողովուրդը մեծ տեղ կու տար երազներուն եւ տեսիլքներուն։ Ջաւախքում կանայք սովորութիւն ունէին առտու կանուխ արթննալու ետք անմիջապէս պատմել իրենց երազները եւ բացատրութիւններ փնտռել։
Յատուկ երազահաններ չունէին, քանի որ մեծ մասը գրաճանաչ չէր։ Սակայն որոշ քահանաներ իրենց ձեռքը «Հաւախօս» կոչուած երազացոյցը կ՚ունենային, որմէ կը բացատրէին երազը։
Ժողովուրդն իր իմացած ձեւով, փորձով կ՚ուզէր բացատրել երազը։ Այսպէս եթէ մէկը երազում մահ տեսնէր, ուրեմն նշան է երկար կեանքի, իսկ եթէ ատամ կը քաշեն երազում, ազգականի մահը կը գուշակեն, հացը հարստութիւն է, փողը՝ ցաւ, ջուրը՝ բարութիւն եւ այսպէս շարունակ։
Կային նաեւ յատուկ պառաւներ՝ այդ գործին հմուտ։ Ոմանք ալ կը հպարտանային իրենց բախտագուշակ երազներով, կ՚ըսէին թէ իրենց երազը «չատալ» է, նոյն օրը կը կատարուի։
Երազներու միջոցով անգամ կը սիրահարուէին եւ կ՚ամուսնանային։ Յիշենք Ս. Սարգսի գիշերուայ աղի բլիթը, որը կը ճաշակէին չամուսնացած աղջիկ տղաքը։ Ում իրենց երազում տեսնէին, ան ալ ուրեմն պիտի ըլլար իրենց հարսնացուն կամ փեսացուն։
Ապա երիտասարդները կը յայտնէին այդ մասին իրենց ծնողացը, ծնողքն ալ նրանց չէին շտապեցնի ամուսնացնել, այլ կը սպասէին մինչեւ յայտնուի նրանց երազին բաժին հասածը։
Ջաւախքում կը հաւատային որ Աստուածութիւնը կամ սրբերն իրենց կամքը մարդկանց կը յայտնեն վերջիններիս երեւալով նրանց իսկ երազներում։ Սրբերը կը յայտնուին կամ իրենց բնական կամ սպիտակամօրուս ծերունու կերպարանքով։ Կը հաւատային նաեւ, որ երազներու միջոցով սրբերը կրնան մարդուն այս կամ այն շնորհքին արժանի դարձնել։
Առհասարակ, բոլոր այնպիսի կախարդները, ովք են գարի ցակողները, փիլթա թափողները, նետ դնողները, կը պատմեն, որ իրենց շնորհքը երազում սրբի կողմէ տուած է։ Կը հաւատացնեն իբր երազում այսինչ սուրբը կամ Մարիամը Աստուածածինը իրենց երեւացել է եւ այս ինչ թովչութեամբ պարապելու իրաւունք է շնորհել։
Կը պատմեն թէ Յակոբ պատրիարքը շատ անուս եւ բթամիտ մարդ եղած էր։ Օր մը մայր տաճարում աղօթելիս, հէնց եկեղեցու մէջը քուն կը մտնի։ Երազում նրան այցելութեան կու գայ Մարիամ Աստուածածինը։ Սուրբ Կոյսը նրան մի բաժակ կու տայ ըմպելու, որմէ Յակոբ պատրիարքը իմաստութիւն կը ստանայ։
Նաեւ կը պատմեն որ Գանձայէն Աթոյենց Մինասը երախայ ժամանակ վրացուց մի գիւղում ծառայելուց կ՚ըլլար, սակայն վրացերէն չէր գիտնար։ Այս պատճառով Մինասը շատ սխալներ կը գործէր եւ ծեծ կ՚ուտէր։
Օր մը այդ ամէնի համար նա կը ձգէ իւր ծառայութիւնը եւ պահ մտնելով եկեղեցու մէջը՝ այնտեղ ծածուկ կը գիշերէ, որպէսզի յաջորդ առաւօտ երթայ իրենց տուն։
Գիշերը երազում Մինասը Սուրբ Կարապետին կը տեսնէ, ով իրեն կ՚ըսէ. « Մի՛ վախենա, օղո՛ւլ, մի՛ վախենա, առ իսի կորեկը կէ՛, լեզուն սորվիս կը»։
Մինասը երեք բուռ կորեկ կ՚ուտէ, առաւօտ արթնանալով կը հասկնայ, որ վրացերէն խօսել գիտի։ Գիւղ կը դառնայ եւ կը շարունակէ իր ծառայութիւնը։
Կը հաւատային նաեւ տեսիլքներուն, իբր մարդու մարմինն անշարժ կը մնար, իսկ հոգին կ՚ելնէր ու կը թափառէր դրախտում, դժոխքում եւ այլ տեղեր։
