Երազներդ քեզ պահէ, Պր. Պաշպուղ

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

[email protected]

Յարգելի պր. Պաշպուղ,

Պիտի ուզէի նախ որ­պի­սու­թիւնդ հարցնել, սա­կայն պի­տի չհարցնեմ, քա­նի որ եթէ այսքան մէջ­տեղներն ես՝ ու­րեմն լաւ ես։ Ու­րախ եմ։

Նա­մակիս տուն տուողը վեր­ջերս կա­տարած մէկ յայ­տա­րարու­թիւնդ է։

Ըսեր ես. «Ամե­նամեծ երազս էր, որ Թուրքիա եւ Ատրպէյ­ճան ըլ­լան մէկ պե­տու­թիւն։ Ար­դէն կ՚ըսուի, չէ՞, մէկ ազգ, եր­կու պե­տու­թիւն։ Իրա­րու հետ կը խօ­սինք առանց թարգմա­նիչի։ Սա­կայն ան­կա­րելի է, չեն ար­տօ­ներ։ Երա­նի՜ պայ­մաննե­րը թոյ­լա­տու ըլ­լա­յին»։

Պի­տի ու­զէի գիտ­նալ՝

Ա.- Ին­չո՞ւ ան­կա­րելի է։

Բ.- Ով­քե՞ր չեն ար­տօ­ներ։

Գ.- Որո՞նք են այն պայ­մաննե­րը, որոնք պի­տի թոյ­լատրէին նման միացում մը։

Ըստ իս նման միացում մը ան­կա­րելի չէ, յար­գե­լի Պաշ­պուղ։ Սանկ նա­յէ ան­գամ մը շուրջդ ու տես, թէ այդ միացու­մը ար­դէն իսկ իրա­կանու­թիւն է։ Շա­տո՜նց։ Թուրքիան եւ Ատրպէյ­ճա­նը միաց­նողն ալ ի՛նչն է, գի­տե՞ս։ Հա­յե՛րը, Հա­յաս­տա­նը։ Այո՛։ Հա­յերու հան­դէպ այդ եր­կու պե­տու­թիւննե­րուն ու­նե­ցած ատե­լու­թիւնն է որ կը միաց­նէ զի­րենք։ Չե՞ս կար­ծեր։ Ղա­րաբա­ղի քա­ռօրեայ վեր­ջին պա­տերազ­մը ցոյց տուաւ, թէ որ­քան միացած էք իրա­րու։ Էր­տո­ղանը ան­մի­ջապէս ցա­ւակ­ցա­կան նա­մակ մը յղեց Ալիեւին, չէ՞, թշնա­միին գնդակ­նե­րով հե­րոսա­բար ին­կած նա­հատակ­նե­րուն հա­մար։ Ամէն տա­րի Թաք­սի­մի հրա­պարա­կին վրայ կա­յացող Խո­ճալուի ցոյ­ցե­րը ցոյց կու տան, թէ որ­քան միացած էք իրա­րու։ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան դէմ Ատրպէյ­ճան ու Թուրքիա կ՚ար­շա­ւեն միաս­նա­բար, չէ՞։ Իրենց ու­րա­ցու­մը աւե­լի ամուր է իրար­մով։ Միացու­մը ինչպէ՞ս պի­տի ըլ­լայ որ...

Դուն թե­րեւս այս տե­սակ միացու­մով մը չգո­հանաս։ Զի­նուո­րական մարդ ես եւ հա­ւանա­բար քե­զի հա­մար միացու­մը հնա­րաւոր է միայն Հա­յաս­տա­նի ոչնչա­ցու­մով, ինչպէս որ կ՚երա­զէին քու նա­խորդներդ ալ դա­րերէ ի վեր։ Բայց, իմ կար­ծի­քովս, կը սխա­լիս։ Հա­յաս­տա­նը այն գե­տինն է, ուր կը միանան Թուրքիան ու Ատրպէյ­ճա­նը։ Զգո՛յշ եղիր։ Սխալ բա­ներ մի՛ խօ­սիր։ Գո­յու­թեանդ կռուանը յան­կարծ չսա­հի չեր­թայ ոտ­քե­րուդ տա­կէն։

Ի՞նչ պէտք իրա­ւական միացու­մի մը, երբ փաս­տա­ցի միացու­մը վա­ղուց ար­դէն իրա­կանու­թիւն է։ Մա­մու­լի վրայ ճնշումնե­րը, այ­լա­խոհ­նե­րու դէմ հա­լածանքնե­րը, Ալիեւի միանձնեայ բռնա­տիրա­կան հա­կումնե­րը, մար­դու իրա­ւունքնե­րու ոտ­նա­հարումնե­րը բա­ներ են, որոնք վեր­ջին քա­նի մը ամիս­նե­րուն սաստկու­թեամբ կը պա­տահին նաեւ այստեղ։ Տար­բե­րու­թիւնը այն է, որ մեր Ալիեւը Էր­տո­ղանն է, զոր դուն այդքա՜ն կը սի­րես։ Կը սի­րես, չէ՞։ Անոնք՝ Էր­տո­ղանն ու Ալիեւի զի­րար որ­քա՜ն կը սի­րեն, չե՞ս տես­ներ, եւ որ­քա՜ն բա­ներ ու­նին դեռ սո­րվե­լիք իրար­մէ։ Այս ըն­թացքը եթէ շա­րու­նա­կուի զի­րար գե­րազան­ցե­լու ար­շա­ւի մը պի­տի ձեռ­նարկեն շու­տով եւ Թուրքիա ու Ատրպէյ­ճան պի­տի նոյ­նա­նան։

Հե­տեւա­բար, սի­րելի Պաշ­պուղ, ան­կա­րելին կա­րելի է եւ նոյ­նիսկ՝ իրա­կանու­թիւն, հոգ մի՛ ըներ։

Ըսեր ես՝ չեն ար­տօ­ներ։ Ո՞վ է որ պի­տի չար­տօ­նէ։ Ռու­սաստա՞նը։ Բայց Ռու­սաստան ին­քը նման միացումնե­րու մաս­նա­գէտը չէ՞ մի­թէ։ Դեռ նոր Ղրի­մը չմիացո՞ւց իրեն։ Հա­կառակ Ուքրայ­նոյ բո­ղոքին։ Վրաս­տա­նի մէջ կե­րած ապուրներն ալ մէջ­տեղն են։ Աս­կէ տաս­նա­մեակ­ներ առաջ Հիթ­լեր նոյ­նը չը­րա՞ւ։ Ան ալ քե­զի պէս էր։ Յի­շէ՛ ան­գամ մը։ Աւստրիացի­ներուն մա­սին կ՚ըսէր, թէ նոյն լե­զուն կը խօ­սին։ Այդպէս չէ՞։ Կ՚ըսէր, թէ մէկ պե­տու­թիւն ու մէկ ազգ են։ Պէտք է միանանք, կ՚ըսէր։ Չէ՞։ Վրա՛ս գրէ, պր. Պաշ­պուղ։ Ո՞վ է որ պի­տի չար­տօ­նէ։ Ու­րիշ բան որ քու ուժդ չի բա­ւեր, տկար ես ու չես կրնար նման ձեռ­նարկում մը կա­տարել։ Հայ­կա­կան հին առած մը կ՚ըսէ. «Սահ­մանք քա­ջաց՝ զէնն իւ­րեանց»։ Եթէ չես կրնար՝ ու­րեմն աւե­լի լաւ է որ լռես ու երազ­ներդ չպատ­մես հոս ու հոն։

Եւ յե­տոյ, սի­րելիդ՝ Էր­տո­ղանը չի­մանայ այդ խօս­քերդ՝ «չեն ար­տօ­ներ-մեն ար­տօ­ներ»։ Իր նման առաջ­նորդի մը հա­մար անըն­դունե­լի են նման ար­տա­յայ­տութիւննե­րը։ Մի­թէ ար­տօ­նու­թի՞ւն պէտք է խնդրէ... ա՛ն, որ... աշ­խարհի գե­րագոյն ղե­կավար­նե­րէն մէկն է։

Հա­պա՞ պայ­մաննե­րը։ Ի՞նչ պայ­մաններ պի­տի ըլ­լան որ ար­տօ­նեն նման միացում մը։ Վստա­հաբար պի­տի չըլ­լայ այնպէս մը, որ օր մը արթննաս ու Հա­յաս­տան անու­նով պե­տու­թիւն մը չըլ­լայ Թուրքիոյ եւ Ատրպէյ­ճա­նի մի­ջեւ եւ անոնք միանան տա­րինե­րէ ի վեր իրար­մէ բաժ­նուած սի­րահար­նե­րու գիր­կընդխառ­նումով։ Չհասկցայ, թէ ի՛նչ ըսել կ՚ու­զես։ Այ­սինքն՝ պա­տերա՞զմ կ՚ու­զես։ 101 տա­րի առաջ նա­խորդդ Էն­վեր Ատրպէյ­ճա­նին միանա­լու հա­մար ար­շա­ւանքնե­րու չձեռ­նարկե՞ց։ Նաեւ մեծ ու միացեալ Թու­րա­նիան ստեղ­ծե­լու հա­մար 1.5 մի­լիոն հա­յեր չցե­ղաս­պա­նեցի՞ն։ Պա­կա՞ս պայ­մաններ էին ասոնք։ Չե­ղաւ սա­կայն, չյա­ջողե­ցան։ Դեռ ինչքա՜ն արիւն պի­տի հո­սի, դեռ քա­նի՜ պա­տերազմներ պի­տի երա­զէք դուն եւ քե­զիպէս­նե­րը, որ երկրոր­դէք ձեր ձա­խոր­դութիւնն ու ան­ճա­րակու­թիւնը, ժո­ղովուրդներ քայ­քա­յելով յա­գեց­նէք ձեր ար­կա­ծախնդրու­թիւնը։ Չէ՛, պր. Պաշ­պուղ, չէ՛...

Հե­տաքրքիր եմ գիտ­նա­լու նաեւ, թէ ին­չո՞ւ ան­ցեալ-ան­կա­տար ժա­մանա­կով պատ­մած ես երազդ։ Բա­նակի սպա­րապետ չէի՞ր դուն։ Սպա­րապե­տու­թեանդ տա­րինե­րո՞ւն պի­տի ու­զէիր իրա­կանու­թեան վե­րածել այդ երազդ։ Ու չես կրցած... Կամ չեն ար­տօ­նած... Կամ պայ­մաննե­րը չեն ար­տօ­նած... Ինչ որ եղած է՝ ան­ցած գա­ցած է ու­րեմն...Ու­րե՛մն... երազ­ներդ քեզ պա­հէ, յար­գե­լի պր. Պաշ­պուղ։

Քեզ պա­հէ երազ­ներդ այնքան ժա­մանակ, մին­չեւ որ անոնք չառնչուին խա­ղաղու­թեան...

Մին­չեւ որ չերկնես երազ մը, որ ու­նե­նայ Մար­թին Լիւ­թեր Քին­կի ներշնչան­քը...

Մին­չեւ որ չտես­նես երազ մը, ուր ըլ­լայ Ճոն Լե­նընի հոգին...