‘Yerasimos Okulu’nda öğrenecek çok şey var
İstanbul’da yaşayan, bu şehir üzerine çalışmalar yapan çok yönlü araştırmacı ve düşünür Stefanos Yerasimos, vefatının 10. yılında Galata Özel Rum İlköğretim Okulu’nda açılan bir sergiyle anılıyor. Tarihçi, yazar, mimar ve şehircilik uzmanı gibi kimlikleri aynı anda taşıyan Yerasimos’un yarattığı literatür, ‘Yerasimos Okulu: İstanbul’dan Evrensele’ başlıklı sergide derleniyor. Yerasimos’un yazdığı kitaplar, yararlandığı kaynaklar, bazen kendisinin bile okuyamadığı, el yazısıyla tuttuğu notlar, hakkında çıkan gazete haberleri, verdiği demeçler gibi arşiv belgelerini içeren sergi, onun bir İstanbullu olarak yarattığı ansiklopedik hafızanın izlerini süren bir kent okulu temsili niteliği taşıyor. Sergide, yazarın 18 Şubat 1999 yılında yaptığı, yaşamını ve çalışmalarını anlatan konuşmanın videosu da, ‘Tarihçinin Mutfağı’ başlığıyla yer almış.
‘İmparatorluklar Başkenti İstanbul’, ‘Türk Metinlerinde Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri’, ‘Milliyetler ve Sınırlar- Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu’ dahil 36 kitabın ve 90’dan fazla makalenin yazarı olan Yerasimos, 1972-2005 arasında Paris VIII Üniversitesi’nde ders verdi; büyük kentin geçmişini ve çağdaş kentin gelişimini izlemek üzere, 1988 yılının sonunda İstanbul Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü bünyesinde çalışmalarına başlayan İstanbul Kentsel Gözlemevi’nin de kurucularındandı.
Kent hafızasını yansıtan literatür
“Sanırım benim zamanımda tarih okumak meslekten sayılmadığı için mimarlık okudum” diyen Stefanos Yerasimos, hiçbir yapı inşa etmiş olmasa dae, bu alanda aldığı eğitimden, mekânı algılamak ve mekân üzerine yazmak konusunda faydalandığını söylüyor. 1966’da Mimar Sinan Üniversitesi (o zamanki adıyla Güzel Sanatlar Akademisi) Mimarlık Bölümü’nden mezun olduktan sonra Paris’e gidip Şehircilik Enstitüsü’nde öğrenim gören Yerasimos, İstanbul’daki gecekondu gerçekliğinin farkına buradaki öğrenimi sırasında farkına varmış ve şehirdeki gecekondulaşmanın kaynakları üzerine çalışmaları sonucunda, “alaylı bir tarihçinin kitabı” olarak tanımladığı ‘Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye’yi yazmış.
Söz konusu Yerasimos gibi üretken bir kişilik olunca, insan, onun çalışmalarına dair daha çok kayıt ve malzeme görmek; dikkat çekici biçimde düzenlenmiş okul sıralarının üzerine tek tek ismi yazılmış kitaplara dokunmak, onları karıştırmak istiyor. Yerasimos’un ürettiklerine giriş niteliğindeki bu sergi, ziyaretçilere yazar aracılığıyla farklı düşünsel dünyaların kapılarını aralarken, onun çalışmalarını daha yakından tanıma arzusu veriyor. Sonuç olarak, bu mütevazı sergi, İstanbul’u evrensel bir bakış açısıyla ele alan Yerasimos’un, değişken dinamikleriyle kent üzerine ürettiği literatürün ufak bir özetini sunuyor.
Serginin başarılı düzenlemesini Hera Büyüktaşçıyan yapmış; araştırma ekibinde ise Büyüktaşçıyan’la birlikte Marianna Yerasimos ve Aksel Tibet yer alıyor.
