Yeni Papa nasıl seçilecek?
Buğra Poyraz
Kardinal, Roma Episkoposu olan Papa tarafından Evrensel (Katolik) Kilise’nin yönetilmesi için kendisine yardımcı olması amacıyla seçilen din adamlarıdır ve hepsinin episkopos ünvanı vardır. Bu kardinallerden bazıları Vatikan’ın dini ve idari kurumlarından sorumlu olabileceği gibi, Newyork ve Milano gibi büyük cemaatlerin Başepiskoposları da kardinalliğe yükseltilebiliyor.
Papa’yı seçen kardinaller kimler?
265. Papa olan 16. Benedikt, papalığı boyunca 90 episkoposu kardinal seçti ve bunlardan 62’si bu papa seçimlerinde oy kullanacak.
Tüm kardinallerin neredeyse çeyreği, yani 28’i İtalyan menşeili (2005’teki seçimlerde bu sayı 20 idi).
Kardinallerin çoğunluğu, yani 60 kadarı Avrupalı (2005 seçimlerinde 58 idi). Ayrıca Güney Amerikalı 19, Kuzey Amerikalı 14, Afrikalı 12, Asyalı 11 ve Okyanusyalı 1 kardinal bulunuyor. 2013 yılının Şubat ayı itibariyle toplam 208 kardinal bulunuyor ve bunlardan 80 yaşının altındakiler oy kullanma hakkına sahip. Yani toplam 117 kardinalin oy kullanma hakkı bulunuyordu. Ancak iki kardinal, 18 Şubat 2013’te Papa’ya istifasını sunan İskoçyalı Kardinal Keith O’Brien ve Emekli Jakarta Episkoposu Kardinal Julius Darmaatmadja hastalığı nedeni ile katılmayacak. Dolayısıyla 11 Şubat 2013’te istifasını açıklayan Papa 16. Benedikt Hazretleri’nin selefini 115 kardinal seçecek. Kilise Kanunu’na göre bu sayı zaten 120’yi geçemez.
Asırlardır papalar kardinallerin arasından seçiliyor. Ancak Diritto Canonico denilen Kilise Kanunu’na göre vaftiz olmuş olan her bekâr erkek papa seçilebilir.
Peki bu seçim nasıl olacak?
Yeni Papa’nın seçilmesi ile ilgili kararname “Universi Dominici Gregis” (Rab’bin Bütün Sürüsünün Çobanı) ismi ile 22 Şubat 1996 tarihinde Papa 2. Jean Paul tarafından yayınlanmıştır. Bu kararname iki bölümden oluşur; birinci bölümde Papalık Makamı’nın boş (vacante) olması durumunda izlenecek kurallar, ikinci bölümde ise yeni papanın seçilmesi ile ilgili nizamname bulunmaktadır. Kararnamenin adı, metnin ilk üç kelimesinden ibarettir. Latince cümle şöyle başlar: “Rab’bin bütün sürüsünün çobanı ve Roma Kilisesi’nin Episkoposu…”
Papa seçimleri, conclave (Latince cum clave, “kilitli, kilit altında” demektir) denilen kardinallerin inzivası sırasında gerçekleşir. Bu inziva Vatikan’da, şu anda Vatikan Müzeleri’nin bir parçası olarak gezilebilen ve Michelangelo’nun olağanüstü tasvirleri ile bezenmiş olan Sistin Şapeli’nde yapılır. Kardinaller conclave günleri boyunca Vatikan’da bulunan Domus Sanctae Marthae isimli özel binada kalırlar. Bu bina 2. Jean Paul tarafından 1996’da yaptırılmıştır. Bundan önce kardinaller conclave boyunca Papalığın bünyesindeki banyosu ve tuvaletleri ortak olan ve pek de rahat olmayan “hücrelerde” kalırlardı. Sistin Şapeli’nin adı, onu inşa ettiren Papa 4. Sisto’dan gelmektedir.
Sistin Şapeli’nde sunak masasının arkasındaki duvarda Michelangelo’nun “Son Yargı Günü” figürleri vardır. Nefes kesici olan bu figürler kardinallere yapacakları seçimin ciddiyetini hatırlatır.
Conclave’nin başlangıcında kardinaller Sistin Şapeli’ne tören yürüyüşü (prosesyon) yaparak girerler ve bu sırada azizlerden şefaat istenen “litanie dei santi” ilahisi okunur. İçeri en son giren kardinal Sistin Şapeli’ni içeriden kilitler. Kapının önünde iki İsviçre askeri bekler. İsviçleri askerler kendilerine özgü üniformaları ile dikkat çeker. 110 erkekten oluşan İsviçreli Askerler Birliği, Papa’nın ve Vatikan’ın güvenliğini sağlamakla görevlidirler. Rivayete göre üniformaları Michelangelo tarafından tasarlanmıştır.
Sunak masasının önüne bir masa kurulur ve burada oyları okuyan ve sayan 3 kardinal bulunur. Aslında conclave boyunca görevli olan üçer kişilik üç ayrı kardinal grubu vardır. Bunlardan ilki yaşı geçkin ve kuvvetsiz kardinallerin oy pusulalarını toplar, ikinci grup oy sayımını yapar, üçüncü grup ise sonuçları denetler. Bu görevli kardinaller de kura ile belirlenir. 1621 yılında Papa 16. Gregorius’un koyduğu bir kurala göre oy pusulaları gösterilmez ve kapatılarak mühürlü sandığa atılır. Oy pusulaların üzerinde Latince “Eligio in summum pontificem....” yazar; bu “ Papa olarak ..........’ı seçiyorum” demektir.
Kardinaller sunak masasının üzerineki haçın önüne konmuş olan mühürlü sandığı içine oy pusulalarını bırakırlar. Papa’nın seçilmesi için tüm oyların üçte ikisi gerekir. İkisi sabah, ikisi akşam olmak üzere günde dört oylama yapılır. 34. turdan sonra en çok oylanan iki kardinal için oy kullanılır. Yapılan tüm turlar sonucunda oyların üçte ikisini alan bir aday ortaya çıkarsa, tüm kardinallerin başı olan “Dekan Kardinal” Sistin Şapeli’nin ortasına gelir ve seçilen adayı önüne çağırır. Ona kardinallerin bu kararını kabul edip etmediğini ve Papa olarak kullanacağı ismi sorar. Eğer aday Episkopos değilse onu Episkopos olarak takdis eder. Şu anda Dekan Kardinal Angelo Sodano’dur.
Her oylamanın sonunda oy pusulaları bir ipe dizilir ve Sistin Şapeli’nin çıkışına kurulmuş bir sobada yakılır. Siyah duman çıkarsa papa seçimi sonuçlanmamıştır. Beyaz duman çıkarsa yeni papa seçilmiş, az sonra dünyaya ilan edilecek ve ilk konuşmasını yapacaktır. Dumanın siyah ya da beyaz renkte olması için kimyasallar kullanılır.
Yeni papa, seçildiğinde ilk olarak “Ağlayış Odası” denilen odaya götürülür. Burada kendisini bekleyen üç farklı boyutta cübbe vardır. Kardinal kıyafetlerini çıkarır, kendisine uygun olan papa kıyafetlerini giyer.
“Başdiyakon” denen Kardinal (şu anda Jean-Louis Tauran) Vatikan Bazilikası’nın orta balkonuna çıkar ve Latince “Annuntio vobis gaudium magnum; habemus Papam” (Size büyük müjde veriyorum, Papamız var) şeklinde başlayan, yeni papanın seküler adını ve papa olarak kullanacağı adı da içeren ilanı okur. Az sonra yeni papa balkona gelir, halkı selamlar ve ilk takdisini verir.
