Ո՞վ աւելի անօթի է…
ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ
Աթէշեանի եւ իր մանկլաւիկներուն ու մունետիկներուն (զարմանալիօրէն, Աթէշեան նոյնպէս կրնայ մանկլաւիկներ ու մունետիկներ ունենալ) պատճառած պատրիարքական տագնապը բաւական մը զբաղեցուց մեզ եւ յառաջիկայ օրերուն եւ ամիսներուն դեռ պիտի զբաղեցնէ ալ, ըստ երեւոյթին։ Համայնքային նիւթի մը վրայ հակիլը արգելք եղաւ խօսելու հանրային օրակարգի նիւթերուն շուրջ, թէեւ այդ երկուքը իրարմէ անջատելու կողմնակից չեմ։ Աթէշեանական տագնապը, Քըլըչտարօղլուի ձեռնարկած Արդարութեան քայլարշաւը, ձերբակալեալ հարիւրաւոր լրագրողները, հարաւ-արեւելեան քաղաքներէն ներս տիրող տխուր կացութիւնը, ժողովրդավարութեան հետզհետէ խաւարող վերջին նշոյլները մէկ կողմ, համալսարանական Նուրիյէ Կիւլմենի ու ուսուցիչ Սեմիհ Էօզաքճայի արդէն 113 օրէ ի վեր շարունակուող կամաւոր անօթութիւնը միւս կողմ։
Նուրիյէ Կիւլմեն (35-ամեայ, քէօթահիացի), Ֆ. Քաֆկայի, Հ. Հեսսէի ու Թ. Մաննի թարգմանիչ, համեմատական գրականութեան մասնագէտ համալսարանական մըն էր, երբ անհիմն յանցանքներով ամբաստանուեցաւ ու վտարուեցաւ իր աշխատանքէն։ Արտակարգ դրութեան հետեւանքով դատական ճամբաները գոցուած էին իր առջեւ։ Գլուխը հլութեամբ չհակեց ու հնազանդութեամբ չընդունեց ուրիշներուն իրեն տրամադրած ճակատագիրը եւ ընտրեց անհատական դիմադրութեան ուղին. չունէր այլ միջոց մը, բացի նստացոյցէ, հացադուլէ… Կիւլմեն կը պահանջէ արտակարգ դրութեան վերացումը, քմահաճօրէն ու ապօրինաբար կատարուած գործազրկումներուն աւարտիլը, կրթական ու գիտական մշակներուն աշխատանքի ապահովութեան տրամադրումը…
Սեմիհ Էօզաքճա (28-ամեայ, էսկիշեհիրցի) կ՚ուսուցչագործէր Մարտինի մէջ, երբ արտակարգ դրութեան հետեւանքով հրատարակուած որոշմագիրով մը ինքն եւս պաշտօնազրկուեցաւ։ Էօզաքճա իր վտարումէն անմիջապէս ետք միացաւ Կիւլմենին, որ նստացոյցի ու հացադուլի սկսած էր Անգարայի, Մարդկային իրաւանց յուշարձանին քով։
113-օրեայ հացադուլի ընթացքին բազմաթիւ մարդիկ զօրակցութիւն յայտնեցին իրենց, լռութեամբ մասնակցեցան խաղաղ ցոյցերուն, զորս կ՚ալեկոծէին կանոնաւորաբար կատարուող ոստիկանական յարձակումները, որոնց արդիւնքին մարդիկ կը ձերբակալուէին, կը բանտարկուէին, սակայն ոչ ոք կը վհատէր։ Վերջապէս ձերբակալուեցան նաեւ Կիւլմենն ու Էօզաքճան։ Կառավարութիւնը, որ ոչինչ կրնար ընել ի գին իրենց մարմնոյն ու կեանքին դիմադրող այս երկու երիտասարդին դէմ, զանոնք ձերբակալելու մէջ գտաւ ճարը… Բայց իր անխղճութեամբ ու անգթութեամբ հսկայ կառավարութիւնը տակաւին կը շարունակէ անզօր մնալ Կիւլմենի ու Էօզաքճայի դէմ, իր այս անճարութիւնը ամէն օր ի ցոյց կը դնէ դատաիրաւական որեւէ հիմքէ զուրկ ամբաստանութիւններով (վերջինը՝ ներքին գործոց նախարարին բերնով)... Մարդկային զգացումի նշոյլն իսկ առանց ցուցադրելու Նուրիյէի ու Սեմիհի հանդէպ, որոնք տակաւին կը շարունակեն իրենց հացադուլը եւ, վաղուց հատելով վտանգալից սահմանը, հասած են արդէն մահուան եզրին…
Նիւթը տարբեր պատուհաններէ քննարկել անիմաստ, աւելին՝ անտեղի է, երբ երկու կրթական մշակի, ծաղիկի նման երկու երիտասարդի, կեանքի ու մասնագիտական ասպարէզի արշալոյսին իրենք զիրենք յանուն արդարութեան պատարագող անձերու կեանքն է խնդրոյ առարկայ։ Ի՞նչ կարելի է գրել ու խօսիլ։ Կարելին ի՞նչն է այս պարագային։ Ա՛յն կարելին, որ մեզի կը վիճակի… Երթալ ու իրենց քո՞վ նստիլ, բանտին դրան առջեւ հերթագայե՞լ, յօդուա՞ծ մը գրել, թէ պահանջքին հասցէատիրոջ՝ զիրենք ու իրենցպէսերը վտարած եւ վերստին աշխատանքի ընդունելու լիազօր մարմնին վրայ ճնշում զօրացնելու համար հացադուլի ձեռնարկել… Երբ մանաւանդ գիտես, թէ միջազգային մարմիններու, հեղինակաւոր կազմակերպութիւններու, մարդկային իրաւանց պաշտպան անուանի անձերու կոչերն իսկ առ ոչինչ համարող, պատի մը պէս կանգնիլն ու թութակի մը պէս նոյն յանկերգը միայն կրկնելը, ենթականերու հասցէին արտաքին եւ ներքին գործոց նախարարներու իսկ մակարդակով տարբեր զրպարտութիւններով հանդէս գալը իր հեղինակութիւնը պաշտպանելու եզակի միջոցը նկատող վարչային մարմինները կորսնցուցած են իրենց խիղճն ու մարդկային ամէն տեսակ զգացմունք… Ապացուցելու համար կարծես այն վարկածը, թէ պետութիւն կոչուած վերացական հասկացութիւնը, գոնէ Միջին Արեւելքի այս ժողովրդավարութեան անապատներուն վրայ (Թուրքիա միջին-արեւելք մըն է դարձեալ), հին-կտակարանեան աստուած մըն է տակաւին՝ փշրող, մահացնող, հրկիզող, կեանքն որպէս շնորհ պարգեւող…
Հոս կը մոռցուի կառավարողներուն մահմետականութիւնը, Ռամազանի երեսնօրեայ կամաւոր անօթութեան պաշտամունքը՝ հանդերձեալ կեանք մը շահելու մտահոգութեամբ, Շէյխ Էտեպալիի (ԺԳ-ԺԴ դդ.) «Մարդն ապրեցուր, որպէսզի պետութիւնը ապրի» խօսքը, զոր կը մէջբերեն տեղի-անտեղի, «Մենք արարածը կը սիրենք՝ արարողին պատճառով» խօսքը, զոր շատ կը սիրէ առիթ-անառիթ կրկնել այս երկրին նախագահը… Կը մոռցուին, կ՚անհետանան ու կը մնայ միայն այլախոհներուն դէմ վայրագութիւնն ու բարբարոսութիւնը, իրմէ տարբերողին դէմ անխղճութիւնն ու անգթութիւնը, զինք անճար ձգողին նկատմամբ անտեսումն ու արհամարհանքը՝ ծուարած ապրող անկուշտ, չտես, ագահութեամբ գայթակղող, իշխանամոլութեամբ տառապող մարդ էակին բջիջներուն խորքը։ Եւ հոս կը ծագի հարցը՝ ո՞վ աւելի անօթի է հիմա՝ Նուրիյէն ու Սեմի՞հը, թէ «մարդակեր գազան մարդը», որ կշտանալ չի գիտեր...
Եւ մենք շա՛տ լաւ կը ճանչնանք այդ անկուշտ գազանը… Սակայն, ինչպէս ըսի, այլ պատուհան մը պիտի չբանամ այստեղ. այլ պատուհան մը բանալ, այդ երկու անմեղ երիտասարդին դիմադրութիւնը անձնական (ազգայի՞ն) շահու ծառայեցնել պիտի նշանակէ՝ ինչ որ անխղճութիւն մըն է։
113 օրէ ի վեր անօթի են Նուրիյէ Կիւլմենն ու Սեմիհ Էօզաքճան… Մահուան երբեք այսքան մօտ չէին եղած, վստահաբար։
Չէ՛, կը սխալիք, իրենք անձնասպանութիւն չեն գործեր, իրենց ոճրագործը յայտնի է…
Ինչպէս որ Հրանդ Տինքին ոճրագործը յայտնի է…
Ինչպէս որ յայտնի է Սեւակին ոճրագործը…
Եւ միեւնոյն ոճրագործը աւելի քան 100 տարիէ ի վեր ձեռքերն ու ոտքերը շարժելով կը պտտկի մեր մէջ, ազատօրէն…
Եւ դեռ պիտի պտտի ալ…
