Ոսկէ Ծիրան-2015

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

[email protected]

Լքուած մի գիւղ, որի մէջ 120 տնից մնացել է միայն մէկ տուն եւ այդ տան մէջ մի տա­րեց կին է ապ­րում. ու­րեմն ողջ գիւ­ղում մի մարդ է ըն­դա­մէնը մնա­ցել։ Գիւղ է գա­լիս նկա­րահա­նող խումբ հե­ղինա­կի գլխա­ւորու­թեամբ եւ այդ մո­ռացուած գիւղն այ­լեւս մո­ռանալ չի լի­նում։ Յե­տոյ տես­նում ենք ֆիլ­մի գլխա­ւոր հե­րոսին, որը մաս­նա­գիտու­թեամբ շնա­մարզ է։ Նա ասում է. «Ես եր­բեք հա­րուստ չեմ լի­նի, իմ բնու­թիւնն ու­րիշ է»։ Ֆիլ­մի վեր­ջում շնե­րի դէմ­քեր ենք տես­նում, շնե­րը մէ­կը միւ­սի յե­տեւից նա­յում են մեր վրայ։ Մարդկանց նման են, ամենքն իր խառ­նուած­քով։ Ֆիլ­մի անու­նը «Կեանքն, ինչպէս որ կայ», ռե­ժիսո­րի անու­նը Վլա­դիմիր Դա­շուկ է։ Նրան ներ­կա­յաց­նե­լիս «Ոս­կէ Ծի­րանի» տնօ­րէն Յա­րու­թիւն Խա­չատ­րեանն ար­տա­սուեց, քան­զի Պե­լառու­սի լա­ւագոյն վա­ւերագ­րող Դա­շու­կը 2014-ին կեան­քին հրա­ժեշտ էր տուել 52 տա­րեկա­նում։ Բեմ դուրս եկաւ նաեւ Դա­շու­կի այ­րին եւ խոս­տո­վանեց, որ հա­յերի նման նրբա­կիրթ ու կեն­սուրախ մարդ նախ­կին Սո­վետա­կան երկրնե­րից ոչ մի տեղ չի տե­սել։

Աստղե­րը եւ նրանց փայ­լը

Իսկ իտա­լական կի­նոյի աստղ Օր­նելլա Մու­թիին հիաց­րել էր հա­յերի դաս­տիարա­կուա­ծու­թիւնը։ Ճիշդ դի­տար­կում էր. երբ «Մոս­կուա» կի­նօթատ­րո­նում հան­դի­պում կա­յացաւ միւս աստղ Նաս­թա­սեա Քինսկու հետ եւ հան­դիպման աւար­տին լրագ­րողնե­րին խնդրե­ցին չլու­սանկա­րել դե­րասա­նու­հուն, ապա ոչ ոք չմեր­ժեց այդ խնդրան­քը չնա­յած Քինսկին մէկ մեթր հե­ռաւո­րութեան վրայ էր եւ կա­րելի էր հա­րիւ­րա­ւոր պատ­կերնե­րի մէջ նրան ան­մա­հաց­նել։ Նա շա­րու­նակ մա­զերն էր շտկում եւ փոր­ձում մա­զերով ծած­կել պա­րանո­ցը։ Չա­փազանց դժուար էր նրա մէջ գտնել այն գե­ղեց­կուհուն, որի կազ­մուած­քը, շար­ժումնե­րը, դի­մագ­ծերն ու հա­յեաց­քը գե­րում էին այնպէս, ինչպէս կա­րող է գա­մել միայն արուես­տի կա­տարեալ գոր­ծը։ Սա­կայն 1984-ին նկա­րահա­նուած «Մա­րիայի սի­րեցեալ­նե­րը» (ռեժ.Կոն­չա­լովսկի) ֆիլ­մում 24 տա­րեկան Նաս­թա­սեայի մէջ կա­րելի էր գտնել այ­սօ­րուա Քինսկու հետ նմա­նու­թիւն, ինչպէս երա­խայի մէջ գտնում են ընդհան­րութիւն իր մօր հետ։ Նոյն 1984-ին նկա­րահա­նուել էր նաեւ «Սուանի սէ­րը», որ­տեղ գլխա­ւոր դե­րում Օր­նելլա Մու­թին էր, բայց 29 տա­րեկան Մու­թիի մէջ, աւա՜ղ, հնա­րաւոր չէր գտնել այ­սօ­րուայ Մու­թիին։ Բնու­թիւնը սպա­ռել էր իր շռայ­լութիւ­նը… Աստղե­րի փայ­լը մնաց էկ­րաննե­րում։ Այդ եր­կու ֆիլ­մե­րը հայ հան­դի­սատե­սի մէջ առա­ջաց­րին ամե­նաերա­նելի կի­նօապ­րումներ։ Սա­կայն դրանք այն ֆիլ­մերն էին, որոնց մա­սին հան­դի­սատե­սը գրե­թէ ամէն ինչ գի­տէր։ Իսկ ընդհան­րա­պէս կողմնո­րոշուել ֆիլ­մե­րի ընտրու­թեան մէջ փա­ռատօ­նին չա­փազանց դժուար է։

100 տա­րուայ ող­բը կի­նոյում

«Պո­լիս», կար­դում է ծրագ­րի մէջ հան­դի­սատե­սը եւ շտա­պում է Էրիկ Նա­զարեանի 19-րո­պէանոց ֆիլ­մին։ Այո, ծա­նօթ ֆիլմ է. ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100-ամեակի առ­թիւ բո­լոր ծա­նօթ ֆիլ­մե­րը այդ թե­մայով վե­րանայ­ւում են։ Դրան գու­մարւում են բո­լորո­վին նոր ֆիլ­մեր, ինչպի­սին Ռո­պէր Կե­տիքեանի «Խենթ պատ­մութիւն» ն էր։ Հենց այդ ֆիլ­մը բա­ցեց 12-րդ «Ոս­կէ Ծի­րան»-ը։ «Ես հա­յերէն չեմ խօ­սում, քան­զի մայ­րե­նի լե­զուն մօր մի­ջոցով են իմա­նում, իսկ մայրս գեր­մա­նու­հի էր»։ Կե­տիքեանը ծնուել է 1953-ին Ֆրան­սիայի երկրորդ քա­ղաք հան­դի­սացող Մար­սեյլում։ Տա­րիներ առաջ մէկ շա­բաթ Կե­տիքեանի ֆիլ­մե­րը ցու­ցադրուեցին «Մոս­կուա» կի­նօթատ­րո­նում։ Դրանք իւ­րա­յատուկ կի­նօ- սո­ցիալա­կան հե­տազօ­տու­թիւններ էին Մար­սեյ­լում ապաս­տա­նած գաղթականների մա­սին։ Յի­շում եմ Գե­դիկեանին, որն առա­ջին ան­գամ էր եկել Հա­յաս­տան եւ այնքան օտար էր իրեն զգում բո­լորո­վին ան­ծա­նօթ, իր կող­մից դե­ռեւս չհե­տազօ­տուած մի­ջավայ­րում, որը հան­դէս էր գա­լիս նաեւ որ­պէս նրա նախ­նի­ների հայ­րե­նիք։ Եւ նա ծա­նօթա­ցաւ Հա­յաս­տա­նի հետ, իսկ ռե­ժիսո­րի հա­մար ծա­նօթու­թիւնը դա կի­նօհե­տազօ­տու­թիւն է։ Նա ին­քը իր կնոջ Արիան Աս­կա­րիդի հետ գրեց սցե­նար եւ բե­մադ­րեց 125 րո­պէանոց «Ու­ղե­ւորու­թիւն դէ­պի Հա­յաս­տան» ֆիլ­մը, որը ցու­ցադրուեց 3-րդ «Ոս­կէ Ծի­րան»-ին 2006-ին։ Ֆիլ­մի երաժշտու­թիւնն էլ գրեց Ար­թօ Թունչպո­յաճեանը։ Սա­կայն նրա 19 ֆիլ­մե­րից գլուխգոր­ծոց եմ հա­մարում «Մար­սեան դաշ­տի ան­ցորդը»՝ Ֆրան­սուա Մի­թերա­նի մա­սին։ Ֆրան­սիայի նա­խագա­հի դե­րում Մի­շել Բու­քեն էր (ծն. 1925-ին), որը ար­ժա­նացաւ «Սե­զար» մրցա­նակի։ Սա­կայն ամե­նահե­տաքրքիր դե­րասա­նը, որ եր­բե­ւէ յայտնուել է հա­յերի կող­մից նոր ժա­մանակ­նե­րում նկա­րահա­նուած կի­նօնե­րում, դա ֆրան­սա­հայ Սի­մոն Աբ­գա­րեանն է (ծն. 1962-ին)։ Մենք տե­սանք նրան Ատոմ Էգոեանի «Արա­րատ» ֆիլ­մում՝ Ար­շիլ Կոր­քիի դե­րում, ֆա­թիհ Աքը­նի «Սպի»-յում, Կե­տիքեանի «Յան­ցա­գործնե­րի բա­նակը» (2009) ֆիլ­մում Սի­մոն Աբ­գա­րեանը Մի­սաք Մա­նու­շեանի դե­րում էր։ Վեր­ջերս նկա­րահա­նուած «1915» ֆիլ­մի գլխա­ւոր հե­րոս Սի­մոնի դե­րի հա­մար նոյնպէս հրա­ւիրե­ցին Սի­մոն Աբ­գա­րեանին։ Այժմ անդրա­դառ­նանք «Խենթ պատ­մութեանը»։ Զուր չէ, որ Ամե­նայն Հա­յոց Կա­թողի­կոսը «Եղի­ցի լոյս» մրցա­նակը շնոր­հեց այս տա­րուայ «Ոս­կէ Ծի­րան»-ի խա­ղար­կա­յին մրցոյ­թի նա­խագահ Կե­տիքեանին։ Փա­ռատօ­նի բաց­ման ֆիլ­մում՝ «Խենթ պատ­մութեան» մէջ Կե­տիքեանը լոյս սփռեց 70-ական­նե­րին ԱՍԱ­ԼԱ կազ­մա­կեր­պութեան մէջ ներգրա­ւուած երի­տասարդնե­րի մա­սին։ Արա­մը (Սայ­րուս Շա­հիդի) մաս­նակցում է Փա­րիզում իրա­կանաց­րած գոր­ծո­ղու­թեանը, որի հե­տեւան­քով ան­դա­մալոյծ է դառ­նում նաեւ Ժիլ (Գրեգուար Լըպ­րենս-Ռեն­գէ) անու­նով մի երի­տասարդ։ «Ինձ չե՛ն հե­տաքրքրում հա­յերը եւ նրանց պատ­մութիւ­նը։ Ինձ հար­կա­ւոր են իմ ոտ­քե­րը», բա­ցական­չում է Ժի­լը, երբ հի­ւան­դա­նոցում նրան այ­ցե­լում է Արա­մի մայ­րը։ Սա­կայն հետզհե­տէ նա մտեր­մա­նում է Արա­մի հօր եւ մօր հետ եւ երբ Արա­մը այ­լեւս հրա­ժար­ւում է մաս­նակցել ԱՍԱ­ԼԱ-ի գոր­ծո­ղու­թիւննե­րին, հա­մարե­լով, որ դա մար­դասպա­նու­թիւն է, ապա նրան վե­րաց­նում են։ Կազ­մա­կեր­պութեան մի ան­դամ գնդա­կահա­րում Է Արա­մին։ Մօր եւ Ժի­լի աչ­քի առաջ։ Մայ­րը (Արիան Աս­կա­րիդ) ու­ժեղ ճիչ է ար­ձա­կում, Ժի­լի աչ­քե­րից ան­զուսպ ար­ցունքներ են հոր­դում, իսկ հա՞յրը։ Հայրը՝ Սիմոն Աբգարեանի կատարմամբ գտնւում է Մարսեյլի իր տան մէջ, նա ձայն չի հանում։ Նա պարում է եւ այդ պարի մէջ, այդ պարի աչքերի մէջ այնպիսի ողբ է հեծկլտում, զոր երբեւէ չէի տեսել ո՛չ հայկական, ո՛չ էլ որեւէ մի ուրիշ համաշխարհային կինօնմոյշի մէջ։

Շարունակելի