Türkiye vicdan kararı verecek

UYGAR GÜLTEKİN
[email protected]

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin vicdani retçi Osman Murat Ülke ile ilgili olarak verdiği kararın ardından Avrupa Konseyi, hükümeti vicdani ret konusunda düzenleme yapması için uyarmıştı. Türkiye’nin Aralık ayına kadar düzenleme yapması gerekiyor.

Bedelli askerlik tartışmaları gündemdeki yerini korurken, Avrupa Konseyi’nin vicdani ret konusunda Türkiye’ye verdiği süre Aralık ayında dolacak. Türkiye’nin Aralık ayına kadar vicdani ret ile ilgili yasal bir düzenleme yapması gerekiyor. Taraf gazetesine konuşan Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Başkanı AKP Antalya Milletvekili Mevlüt Çavuşoğlu, düzenleme yapılmaması halinde başlayacak yaptırım sürecinde üyelikten çıkartılmanın gündeme geleceğini söyledi. Ancak Çavuşoğlu, ani bir yaptırım kararının alınmasını beklemediklerini söyledi. Agos’a konuşan vicdani retçilerin avukatı Hülya Üçpınar da Türkiye’nin artık karar aşamasında olduğunu söyledi.

Türkiye karar aşamasında

Üçpınar, Avrupa Konseyi’nin Türkiye’ye vicdani ret konusunda düzenleme yapması talebine ilişkin şunları söyledi:

“Bakanlar Komitesi, Osman Murat Ülke kararını da aslında 2006’dan bu yana her üç ayda bir gündemine alıyor. Bu toplantıların sonucunda AİHM’in kararıyla ilgili olarak bu kararın gereklerinin bir bütün olarak yerine getirilmediği saptaması yapılarak hem bireysel ihlalin ve hem de Hükümete Osman Murat Ülke’nin zararının giderilmesi ve daha fazla zarar görmemesi için gerekli hangi önlemleri aldığı ve aynı zamanda benzer durumdaki kişilerin zarar görmemesi için alınan önlemlerin neler olduğunu sormakta idi.  Hükümetin sürekli olarak ya bilgi vermeme ya da geciktirme, oyalama taktikleri nedeniyle 2007 ve 2009’da olmak üzere iki kez rutin kararlarının dışına çıktı.

Bu kararlarda Komite, güçlü bir biçimde hükümeti uyardı. Geçen hafta açıklanan kararda ise bunların da dışına çıkarak hükümetten ilk kez somut adım atmasını ve bu adımlara ilişkin eylem planını da Komite’ye, bir sonraki toplantıya, yani Aralık ayına kadar göndermesini istedi. Bakanlar Komitesi kararını etkileyen üç nokta var: Birincisi; iki ay kadar önce AİHM tarafından verilen Bayatyan kararı. Bu kararda Mahkeme ilk kez vicdani reddi bir hak olarak tanıdı. Karar Ermenistan’la ilgili olmakla birlikte Türkiye’nin de adı zikredildi. Türkiye’nin adı zikredilmese bile bu karar Avrupa Konseyi ülkeleri için bağlayıcı bir karar. Yani, vicdani ret Türkiye’de de hak olarak kabul edilmek zorunda.

Hükümet bu kararla birlikte plan yaparak Komiteye göndermek ve uygulamak zorunda. Aksi halde her durumda Türkiye’yi seri halde AİHM başvuruları ve ihlal kararları bekliyor.

Osman Murat Ülke kararı

Osman Murat Ülke 1995’te vicdani retçi olduğunu açıkladı. Açıklamasının ardından “Halkı askerlikten soğutma” iddiası ile tutuklandı.  Türkiye’de tutuklanan ilk vicdani retçi oldu. 9 Mart 1999’da serbest bırakıldı. Ardından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuruda bulundu. AİHM, 2006’da Osman Murat Ülke davasında Türkiye’yi mahkûm ederek 11 bin avro tazminata mahkûm etti. AİHM kararında Türkiye’nin vicdani ret konusunda yasal olarak düzenleme yapması gerektiğini açıkladı.

Türkiye, Belarus ve Azerbaycan’la birlikte, Avrupa Konseyi’ne üye 47 ülke içinde vicdani ret hakkını tanımayan üç ülkeden biri.