Türkiye dini çeşitlilikte sınıfta kaldı
EMRE CAN DAĞLIOĞLU
[email protected]
ABD merkezli veri kuruluşu ‘Pew Research Center’, 2012’den bu yana süren çalışmaların sonunda, 4 Nisan’da Dünya Dini Çeşitlilik Endeksi’ni açıkladı. Belirli bir metodolojiye göre 0’dan 10’a kadar puan verilen 232 ülke arasında Türkiye, aldığı 0,4 puanla son sıralarda yer aldı. Asya-Pasifik ve Afrika ülkeleri, sıralamanın zirvesinde yer alırken, listede en yüksek puan alan ilk on ülke arasında Avrupa ve Kuzey Amerika’dan hiçbir ülkenin yer almaması dikkat çekici.
Dünyadaki dini çeşitliliğe dair araştırmalarıyla tanınan Pew Research Center’ın hazırladığı endeks puanı, belirlenen 8 dini kategorinin ülkenin nüfusuna oranına dayanılarak hesaplanıyor. Hıristiyan, Müslüman, Yahudi, Hindu, Budist, yerel dinlere mensup, diğer dinlere mensup ve herhangi bir dine mensup olmayan şeklinde oluşturulan kategorilerin, özellikle piyasa araştırmalarında kullanılan Herfindahl-Hirschman Endeksi metodunun bir versiyonuna göre sıralandığı listede ilk sırayı, 9 puanla Singapur alıyor. 8 kategoriden de insanların yaşadığı ender ülkelerden biri olan Singapur’un nüfusunun yüzde 34’ü Budist, yüzde 18’i Hıristiyan, yüzde 14’ü Müslüman, yüzde 5’i Hindu, yüzde 2’si yerel dinlere mensup ve yüzde 1’i Yahudi. Hiçbir dine bağlı olmayanlar ise ülke nüfusunun yüzde 16’sını oluşturuyor.
En zengini Asya-Pasifik
7’nin üzerinde puan alan ilk 12 ülke arasında Singapur dışında 5 Asya-Pasifik ülkesi (Tayvan, Vietnam, Güney Kore, Çin, Hong Kong) bulunuyor. Asya-Pasifik bölgesi bütün olarak ele alındığında da 9,2 endeks puanı, dünyanın dini çeşitliliği en yüksek bölgesi. Listenin zirvesinde Afrika’nın Sahra Altı bölgesinden 5 ülke (Gine-Bissau, Togo, Fildişi Sahilleri, Benin, Mozambik) bulunurken, Surinam da Latin Amerika’nın tek temsilcisi olarak yer alıyor.
Listede yer alan Avrupa ülkeleri arasında en yüksek puanı ise 6,3 ile Hollanda alıyor. Hollanda’yı takip eden Bosna Hersek, Fransa, Belçika, Letonya, Estonya, İsveç ve Almanya da dini çeşitliliği yüksek olan ülkeler arasında yer alıyor. İngiltere, Finlandiya, İspanya, İtalya, Danimarka ve Norveç’in dini çeşitlilik puanları ise ortalama olarak kabul edilen düzeyde. AB üyesi ülkeler arasında 0,1 ile en düşük puanı alan Romanya, aynı zamanda dünyanın dini çeşitliliği en az ülkeleri arasında yer alıyor. Avrupa, bütün olarak ele alındığında ise karnesi daha parlak bir hal alıyor. 4,6 puanla dünya üzerinde dini çeşitliliği ortalamanın üstünde kalan üç bölgeden birisi.
ABD ortalarda
Kuzey Amerika’da da tablo Avrupa’dan çok farklı değil. Kanada 5,3 puanla son anda dini çeşitliliği yüksek ülkeler arasına girerken, ABD 4,1 puanla ancak ortalama ülkeler arasında yer alıyor. Kuzey Amerika’nın genel puanının da 4,2 olması, bir hayli şaşırtıcı.
Hıristiyanlık, İslam ve Yahudilik’in doğduğu Ortadoğu’nun dini çeşitlilik karnesi ise epey zayıf. Ortadoğu coğrafyasında kabul edilen ülkeler arasında, dini çeşitliliği yüksek olarak kabul edilen yalnızca üç ülke var: Katar (5,7), Lübnan (5,5) ve Bahreyn (5,4). Sıralamada ortalama olarak kabul edilen puanları alan ülkeler listesinde ise bu coğrafyadan yalnızca Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Kıbrıs ve İsrail yer alıyor. Coğrafyada diğer ülkeler ise sıralamada en düşük puanı alıyor ve bu tabloyla Ortadoğu, 1,5 puanla dünyanın dini çeşitliliği en düşük bölgesi.
Nüfusunun yüzde 98’i Müslüman olan ve geriye kalan kategorilerde (yüzde 0,4’ü Hıristiyan, yüzde 0,1’den azı Yahudi ) yüzde 1’e bile yaklaşamayan Türkiye, 0,4 puanla bu çorak coğrafyanın tipik bir ülkesi. Türkiye’den daha düşük puan alan ülkeler arasında bu coğrafyadan Ermenistan (0,3), Irak (0,2) ve İran (0,1) da yer alıyor. Türkiye’nin diğer komşuları, Azerbaycan 0,7; Suriye 1,6; Yunanistan 2,5 ve Bulgaristan 3,5 puana sahip.
