Türkçede ‘Bartuma’nın bir manası yokmuş...

Türkiye’nin hukuk tarihi açısından önemli kararlarından biri Favlus Ay - Paulus Bartuma isimleri üzerine yazıldı. Favlus Ay, ismini ‘Paulus’ olarak değiştirmek ve 30’lu yıllarda ailesine verilen ‘Ay’ soyismini iade edip, atalarının soyadı olan ‘Bartuma’yı geri almak istedi. Bunun için Midyat Mahkemesi’nde dava açtı. Dava Anayasa Mahkemesi’ne gitti. Anayasa Mahkemesi, Soyadı Kanunu’nda bulunan, “Rütbe ve memuriyet, aşiret ve yabancı ırk ve millet isimleriyle umumi edeplere uygun olmayan veya iğrenç ve gülünç olan soyadları kullanılamaz” hükmündeki, “yabancı ırk ve millet isimleriyle” ibaresinin, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olup olmadığını inceledi. 

İncelemeyi yapan 17 hâkimin çoğunluğunu oluşturan dokuz hâkim, hükmün, eşitliğe aykırı olmadığını söyledi. Ve bunu söylerken, yasa koyucunun, “ulus kimliği ve dili altında toplanan bir dil kimliği anlayışı getirmiş” olduğunu, bir gerekçe olarak gösterdi.

‘Favlus’ ismi, ‘Paulus’ olarak değiştirildi.

Paulus Bartuma’yla, değişiklikler ve ‘dil kimliği anlayışı’ altında değiştirilemeyenler, isim davası ve isimler üzerine söyleştik.

İsminizin anlamı nedir?

Paulus, İncil’de geçen bir isim. Aslında Yunanca bir isimdir. Favlus (Süryanicede Paulus), Yunanlı, Yahudi biriydi. Müjdeciydi. İncil’de 13 tane mektup ve aynı zamanda müjde vardır. Paulus o müjdeyi, İncil müjdesini veren ve mektupları yazan kişiydi. İsa Mesih’in göğe çıkmasından sonra onunla karşılaşmış ve sonra, İsa Mesih’in kurtuluş kapısını müjdelemiştir. Kutsal bir yaşamı vardır.

Böyle birinin ismini taşımak size ne hissettiriyor?

Şunu söyleyebilirim ki, İncil’i okumadan önce Paulus ismine layık değildim; Paulus çok kutsal ve değerli bir şahsiyet ama ben bunun farkında değildim. Fakat İncil’i okuduktan ve İsa Mesih’e yüreğimi açtıktan sonra bu ismi taşıdığım için seviniyorum.

Ailenizin neden sizin için bu ismi seçmiş?

Özel bir sebebi yok. Hıristiyan olduğumuz için, normal bir seçim. Bu isim bizde çok yaygındır.

Dava konusu olan soyisminizin anlamı nedir?

‘Bartuma’, Tumaoğlu anlamına geliyor. Nasıl yeni başbakanın soyadı Davutoğlu, bizimki de Tumaoğlu. Atalarımızdan gelen isim bu. Fakat 1934’te devlet köylerimize geldi, bize başka isimler verdiler. Bizim ‘Bartuma’ olan soyismimizi ‘Ay’ yaptılar. Onlar yaptılar ama köylüler arasında bugün bile bu isim kullanılmıyor. Biz hâlâ birbirimize eski soyisimlerimizle sesleniyoruz. Köyde bize hâlâ ‘Bartuma ailesi’ deniyor. Bu yüzden, soyismimi geri almak istedim ve Midyat Mahkemesi’ne başvurdum ama maalesef davayı kazanamadık. Şimdi Türkiye’de ismim ‘Paulus Ay’. ‘Favlus’u ‘Paulus’ yapabildim. Yaşadığım ve vatandaşı olduğum İsviçre’de ise, tam ismim ‘Paulus Bartuma’.

Mahkeme sürecinde neler yaşadınız? Davayı neden kaybettiniz?

İlk ismimin değiştirilmesi için Avukat Rudi Sümer’le birlikte Midtyat Mahkeme’sine başvurduk. Mahkeme talebimizi kabul etmedi. “Yabancı ırk ve millet isimleriyle umumi edeplere uygun olmayan veya iğrenç ve gülünç olan soyadları kullanılamaz” diye bir madde varmış, ondan. Sonra dava Anayasa Mahkemesi’ne gitti. Karar verecek olan 17 yargıç vardı. Dokuzu “Hayır, soyadı Bartuma olamaz” dedi. Oysa sekiz hâkim kabul etmişti. Çoğunluk tarafından kabul edilmeyince Türkiye’de soyismimiz ‘Ay’ olarak kaldı. Türkiye’de, Türkçede ‘Bartuma’nın bir manası yokmuş... Yüzlerce yıllık soyadımız manası olmadığı için kabul edilmedi! Halbuki, hiç unutmuyorum, ismimizi geri almamızı kabul etmeyen hâkimin ismi de Türkçe değildi.

Bu kararı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Azınlıklara hiç kıymet vermedikleri için böyle şeyler yapıyorlar. Daha doğrusu, Hıristiyanları insan yerine koymuyorlar. 1974 yılında Kıbrıs’ta 10 ay askerlik yaptım. Hıristiyan olduğum için neler çektim orada... Her gün kötü bir söz; “gâvur”, “Allahsız”, “kâfir”... Eziyetti. İsmim Favlus olduğu için bunu yaşıyordum; İbrahim veya Abdullah olsaydı beni fark etmezlerdi. İsmimden dolayı, herkes Hıristiyan olduğumu biliyordu.

O dönemde ‘Abdullah’ ismini taşımayı tercih eder miydiniz?

Hayır, katiyen. İsmimden memnundum. Hıristiyan ismi taşıdığım için mutluyum, çünkü Hıristiyan olduğum için utanmıyorum. Fakat iki ayrı ismimin olması bir sıkıntı. ‘Bartuma’ ismini geri almak istiyoruz, çünkü düşünün, benim çocuklarım Türkiye’ye dönse, orada kendi mallarına, ata topraklarına nasıl sahip çıkacaklar? Mesela, tapuda benim adıma kaydedilmiş bir gayrimenkule nasıl sahip çıkacaklar?

Bütün bu sıkıntıları yaşayan biri olarak siz çocuklarınıza nasıl isimler verdiniz?

Askerlikte bizim gibi eziyet çekmesinler diye çocuklarına Türkçe isimler koyanlar çok oldu ama ben koymadım. İlkinin ismi Robert, ikincisi Jak, üçüncüsü İskender. İskender, babamın ismi aynı zamanda. Dördüncüsü Stefan, beşincisi Damaris. Damaris de İncil’de geçen bir Yunan ismidir. İncil’de geçen isimlerden seçtik...