Դիարբեքիրի Սուր գավառին նոր վտանգ է սպառնում

Սուրը Դիարբեքիրի պատմական շրջանն է։ Մի շարք պատմական շենքեր, իջևանատներ և պատմական շինություններ կան այնտեղ։ Մշակութային շինություններն են վնասվում։ Իրավաբանների ասոցիացիայի նախագահ Թահիր Էլչին սպանվել է «Դյորթ այաքլը» ( Dört Ayaklı) մինարեթի մոտ ունեցած ելույթի ժամանակ, երբ խոսում էր մշակութային շինություններին սպառնացող վտանգի մասին։ Բախումները մեծ վնաս են հասցրել շրջանի՝ ճարտարապետական մեծ կարևորություն ունեցող Քուրշունլու մզկիթին (Kurşunlu Cami)։ Նկարներից պարզ երևում է, որ քաղաքացիների տներն էլ են մեծ վնասներ կրել։ Տեղեկությունների համաձայն՝ շրջանից արտագաղթողների թիվը հասնում է 20 հազարի։

Քաղաքային վերակառուցում

Սուր գավառում արդեն որոշ ժամանակ է շոշափվում է քաղաքային վերակառուցման թեման։ 2010թ․ քաղաքային վերակառուցման աշխատանքների ժամանակ 330 շինություն է քանդվել։ Բողոքների հետևանքով աշխատանքները դադարեցվել են։ 2012թ․ նախարարների խորհրդի որոշմամբ Սուրը ռիսկային գոտի է հայտարարվել։ Բախումների հետ մեկտեղ քաղաքային վերակառուցման թեման նորից հայտնվել է օրակարգում։ Դիարբեքիրի նահանգապետարանը նախապես «Հաբերթուրք» (Habertürk) թերթին հայտնել է, որ վնասված տները չեն վերանորոգվելու, այլ սեփականատերերը ստանալու են դրամական փոխհատուցում։ Ապա «Սթար» (Star) թերթը գրել է, որ գավառը ենթարկվելու է քաղաքային վերակառուցման։

Նախարարությունն ուշադրության կենտրոնում է

Ճարտարապետների պալատի Դիարբեքիրի մասնաճյուղի նախագահ Մերթան Անըքը «Ակոս»-ի հետ զրույցում նշեց․ «Դիարբեքիրի քաղաքապետարանը Սուր գավառի պահպանության տարածքային նախգիծ էր պատրաստել, որը դեռ ուժի մեջ է։ Սուրում իրականացվող ամեն ինչ պետք է համապատասխանի այս նախագծին։Այս նախագիծը նախատեսում է պահպանել գավառի ավանդական ճարտարապետությունը։ Սակայն նախարարության հնարավորությունները մեծ են։ Կարող է ուրիշ նախագիծ կազմել՝ Դիարբեքիրի քաղաքապետարանի նախագիծը հաշվի չառնելով։ Այդ դեպքում հասարակական ընդդիմություն կառաջանա, և քաղաքապետարանը պետք է ղեկավարի այդ ընդդիմության»։

Թող գաղթած քաղաքացիները վերադառնան

Անըքը, ընդգծելով, որ Սուր գավառի բնակիչները ստիպողաբար են գաղթել, ասաց․ «Մարդիկ ստիպված են եղել լքել իրենց տները։ Գաղթել են, որ վերադառնան։ Նախ պետք է այս մարդիկ վերադառնան։ Սուրը այնտեղ բնակվող մարդկանցով է Սուր։ Միայն ճարտարապետությունը չէ մշակութային ժառանգությունը։ Անհրաժեշտ է, որ բնակչությունը և մշակույթը անփոփոխ մնա»։

Հիշեցնելով, որ Դիարբեքիրի պատմական պարիսպները (Sur) ընդգրկվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ցանկի մեջ՝ Անըքը նշեց․ «Սուր գավառը վերածվել է բուֆերային գոտու։ Այն ամենը, ինչ արվում է գավառում, պետք է համապատասխանի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կանոնակարգին»։

Եղեկեցիները փակվել են

Դիարբեքիրի մուֆտին՝ Բուրհան Իշլեյենը, տեղեկացրել է, որ Սուր գավառի բախումների հետևանքով 18 մզկիթ դադարեցրել են արարողությունները։ Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցին, Ասորական եկեղեցին, Քաղդեական եկեղեցին և Բողոքական եկեղեցին գտնվում են Սուր գավառում և նույնպես դադարեցրել են իրենց աշխատանքները։